"ลักษณะของ ขันติธรรม"
" .. ขันติ ความอดทนนี้ มิใช่หมายความว่า "ใครตกอยู่ในสภาพอย่างไรก็ต้องทนอยู่ในสภาพเดิมอย่างนั้น" ไม่พยายามดิ้นรนขวนขวาย เช่น ความยากจนแล้วก็ทนอยู่ในความยากจนนั้น ไม่พยายามขนขวายหาทรัพย์
หรือคนเกียจคร้านงานการไม่ทำ แม้จะถูกคนอื่นโขกสับอย่างไรก็ทนเอา หรือตัวเป็นโจรแล้วก็ทนเป็นอยู่เรื่อยไป "ความอดทนอย่างนี้ไม่ใช่ลักษณะของ ขันติธรรม" แต่เป็นลักษณะของคน "ดื้อด้าน" หรือ "ความตายด้าน" หรือจะถูกใครด่าประจานอย่างไรก็ไม่รู้สึกกระดากอาย ไม่รู้ร้อนรู้หนาว ความอดทนอย่างนี้เป็นลักษณะของคน "หน้าด้าน"
"ลักษณะของ ขันติธรรม" ความรู้สำนึกถึงเหตุผล ผิดชอบชั่วดี บาปบุญคุณโทษ ประโยชน์มิใช่ประโยชน์ ซึ่งเกิดขึ้นกับใจตัวเองแล้วระงับยับยั้งความเดืดดาลแห่งจิตลงเสียได้ หรือขับไล่อารมณ์ฝ่ายต่ำให้ออกไปจากจิตใจของตนเสียได้ อย่างนี้แหละ "คือขันติธรรม ความอดทนอย่างแท้จริง"
อานิสงส์ของขันติธรรม ๓ ประเภท
๑. อดทนต่อความลำบากตรากตรำ เป็นเหตุให้ทำงานสำเร็จ
๒. อดทนต่อทุขเวทนา ความป่วยไข้ เป็นเหตุให้ไม่เสียสติสัมปชัญญะ
๓. อดทนต่อความเจ็บใจ เป็นเหตุไม่ให้ทำอะไรพลาดพลั้งด้วยกำลังโทสะ .. "
สมเด็จพระญาณสังวร
สมเด็จพระสังฆราช พระองค์ที่ ๑๙
