ลักษณะพระพุทธศาสนาที่ ๖ มุ่งอิสรภาพ

ลักษณะที่ ๖ พระพุทธศาสนานั้นมีวิมุตติ หรือความมีอิสรภาพเป็นจุดหมายสำคัญ และไม่ใช่เป็น

เพียงจุดหมายเท่านั้น แต่มีอิสรภาพเป็นหลักการสำคัญทั่วไปทีเดียว

ในทางธรรมท่านใช้คำว่า วิมุตติรส กับ วิมุตติสาระ

สำหรับวิมุตติรสนั้น พระพุทธเจ้าตรัสเป็นคำอุปมาว่า มหาสมุทรแม้จะกว้างใหญ่เพียงใดก็ตาม แต่ทั้ง

หมดนั้น น้ำในมหาสมุทรที่มากมาย มีรสเดียวคือรสเค็ม ฉันใด

ธรรมวินัยของพระองค์ที่สอนไว้มากมายนั้น ทั้งหมดก็มีรสเดียวคือวิมุตติรส ได้แก่ ความหลุดพ้นจาก

ทุกข์ และกิเลส ฉันนั้น


ภาษาสมัยใหม่เรียกความหลุดพ้นว่าอิสรภาพ เดี๋ยวนี้ เราไม่ใช้คำว่า วิมุตติ เราติดคำว่าอิสรภาพ ที่

จริงเราใช้คำว่า อิสรภาพในความหมายของวิมุตตินั่นเอง เวลาแปลเป็นภาษาอังกฤษจะเห็นชัด ฝรั่ง

แปลวิมุตติว่า freedom เราแปลอิสรภาพ ก็ว่า freedom ตรงกัน แต่ในภาษาไทย คนไทยแทนที่

จะใช้คำว่าวิมุตติ กลับไปใช้คำว่า อิสรภาพ ที่จริงในภาษาบาลีเดิม อิสรภาพไม่ได้แปลว่า freedom

อิสรภาพนั้น แปลว่า ความเป็นใหญ่ ตรงกับ sovereignty หรือ แม้แต่ domination หรือ

dominion คือความมีอำนาจเหนือกว่า แต่เราใช้อิสรภาพในความหมายของ freedom เพราะ

ฉะนั้น อิสรภาพที่ใช้กันในภาษาไทย จึงไปตรงกับคำว่า วิมุตติ วิมุตติรส ก็คือ รสแห่งอิสรภาพ

พระพุทธศาสนานั้น มีลักษณะของความหลุดพ้น หรือความเป็นอิสระอยู่โดยตลอด จุดหมายของพระ

พุทธศาสนาก็ได้แก่ วิมุตติ

พระพุทธเจ้าตรัสอีกแห่งหนึ่งว่า วิมุตติสารา สพฺเพ ธมฺมา ธรรมทั้งหลายทั้งปวงมีวิมุตติเป็นสาระ คือมี

วิมุตติเป็นแก่นสาร ซึ่งก็มีความหมายอันเดียวกัน ลักษณะนี้ก็บอกให้ทราบว่า พระพุทธศาสนานั้นถือ

เอาวิมุตติหรืออิสรภาพนี้ เป็นจุดหมาย เป็นหลักการสำคัญ และให้ความสำคัญแก่อิสรภาพทุกขั้นตอน

ไม่เฉพาะในขั้นสุดท้ายที่ว่า ต้องการให้คนเข้าถึงความหลุดพ้นเท่านั้น แต่มีลักษณะของการไม่ยึดติด

ถือมั่น ไม่มีอุปาทานในสิ่งต่างๆ อยู่โดยตลอด

จะเห็นว่า หลักการของพระพุทธศาสนานี้ บางครั้งก็สรุปด้วยคำว่า สพฺเพ ธมฺมา นาลํ อภินิเวสาย คือ

ให้รู้เข้าใจความจริงถึงขั้นที่ว่า ธรรมทั้งหลายทั้งปวงนั้นไม่อาจเข้าไปยึดมั่นถือมั่นได้ ไม่อาจไม่น่า

ไม่ควรยึดมั่นถือมั่น เพราะอะไร เพราะว่าสิ่งทั้งหลายนั้น ไม่ได้เป็นไปตามความปรารถนา หรือตาม

ความยึดมั่นของเรา แต่มันเป็นไปตามธรรมดาแห่งเหตุปัจจัยของมัน ถึงเราจะไปยึดมั่น ก็ไม่มีผลอะไร

ต่อตัวความจริง มีแต่จะกระทบกระเทือนต่อตัวเราเอง ทำให้เราแย่เอง

วิธีปฏิบัติที่ถูกต้องคือเราจะต้องรู้ความจริงของเหตุปัจจัยแล้วไปทำที่เหตุปัจจัย เพราะฉะนั้น เราจะต้องรู้

เท่าทันความจริงว่า สิ่งทั้งหลายเป็นไปตามเหตุปัจจัย ไม่เป็นไปตามความปรารถนาของเรา การเข้าไป

ยึดมั่นถือมั่น ไม่เป็นประโยชน์และเป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ แล้วก็ไม่ทำให้มีผลเป็นจริงขึ้นมาได้

พระพุทธศาสนาก็จึงสอนให้เรามีอิสรภาพ ไม่ยึดติดถือมั่นในสิ่งทั้งหลาย จนกระทั่งเมื่อรู้ความจริง

รู้เท่าทันชัดแจ้งทั่วตลอดแล้ว ก็จะมีจิตหลุดพ้น เป็นอิสระ

แม้แต่ในขั้นต้นๆ สำหรับการปฏิบัติที่ยังไม่ถึงขั้นเป็นวิมุตติ ก็จะมีลักษณะของการไม่ยึดติดอยู่เสมอ

เช่น พระพุทธศาสนาไม่ให้ความสำคัญสูงสุดแก่ศรัทธา การบรรลุจุดหมายของพระพุทธศาสนา หรือ

การเข้าถึงอิสรภาพ ไม่ขึ้นต่อศรัทธาหรือความเชื่อ

แต่จะหลุดพ้นได้เพราะรู้เห็นแจ้งด้วยตนเอง อันนี้เป็นลักษณะของการไม่ยึดติด

เริ่มตั้งแต่ไม่ให้ยึดติดในบุคคล แต่ให้รู้จักพึ่งพาบุคคลในทางที่ถูกต้อง เอาเขาเป็นสื่อในการที่จะนำ

เราให้เข้าไปหาสัจธรรมด้วยการเป็นกัลยาณมิตร

หลายท่านคงเคยได้ยินเรื่องพระวักกลิ ซึ่งบวชเข้ามาแล้วก็พอใจในพระรูปพระโฉมของพระพุทธเจ้ามาก

ชอบติดตามพระองค์ไปในที่ต่างๆ เรื่อยไป

พระพุทธเจ้าก็ทรงคอยมองดูรอให้อินทรีย์ของพระวักกลิแก่กล้า จนถึงคราวหนึ่งก็ได้ตรัสว่า “ดูก่อน

วักกลิ เธอจะตามดูทำไมร่างกายที่เปื่อยเน่าได้นี้” แล้วก็ตรัสว่า “ผู้ใดเห็นธรรม ผู้นั้นเห็นเรา ผู้ใด

เห็นเราผู้นั้นเห็นธรรม” คือให้ย้ายความสนใจ และความติดใจออกจากตัวบุคคลไปหาตัวธรรม หรือ

สัจธรรม

อันนี้ก็เป็นลักษณะของการที่ไม่ให้ติด ไม่ให้ยึดในสิ่งทั้งหลาย แม้แต่ในระดับของการปฏิบัติขั้นต้นๆ จน

ถึงขั้นสุดท้ายก็ให้มีอิสรภาพโดยสมบูรณ์.