เมื่อใดก็ตามที่เราเกิดความรู้สึกไม่สงบ
แสดงว่า มีเพื่อนเก่าแวะมาเยี่ยมเยียนเราแล้ว
เพื่อนกลุ่มนี้ชื่อว่า นิวรณ์ ๕ ซึ่งก็คือ ความไม่สงบ คำเดียวนี่แหล่ะ

นิวรณ์ ๕ มีอะไรบ้าง
๑. กามฉันทะ ความคิดชอบใจ พอใจ รักใคร่ ในรูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส
๒. พยาบาท ความคิดที่จะทะเลาะกัน ความขัดเคืองแค้นใจ ไม่ชอบสิ่งนี้ สิ่งนั้น ไม่ชอบคนนี้
๓. ถีนะมิทธะ ความหดหู่ เซื่องซึม ง่วงเหงาหาวนอน ความขี้เกียจ ขี้คร้าน
๔. อุทธัจจกุกกุจจะ ความคิดฟุ้งซ่าน ความรำคาญใจ คิดไปสารพัดอย่าง
๕. วิจิกิจฉา ความลังเลสงสัย จะทำอะไรก็ทำไม่ได้เพราะทำไปได้นิดหน่อยก็เกิดความสงสัยขึ้นมา

นิวรณ์ทั้ง ๕ นี้เป็นสิ่งกีดขวางความดีความงามไม่ให้เกิดขึ้นในตัวเรา
เมื่อเราจะทำอะไรที่เป็นกุศล ก็จะมีพวกนี้เข้ามาขวางไม่ให้เราทำความดี

เมื่อเรามีสติ สังเกตดูจิตใจเราอย่างละเอียดแล้ว เราจะพบว่านิวรณ์ที่เกิดขึ้นในแต่ละขณะ
เปรียบเหมือนเพื่อนคนหนึ่งของเรา และในแต่ละวัน นิวรณ์อาจเกิดขึ้นเป็นพันๆหมื่นๆครั้ง

เท่ากับว่า เราได้คบคนพาล คบเพื่อนที่ไม่ดี เป็นพันเป็นหมื่นคน
แต่เราก็ไม่รู้สึกอะไรเพราะเป็นเพื่อนเก่า เป็นเพื่อนที่สนิทสนมกับเรามานาน
สำหรับปุถุชนคนธรรมดาแล้ว นิวรณ์ทั้งหลายเป้นเพื่อนที่ดี
เป็นเพื่อนคลุกคลีพาสนุกสนานเฮฮาสารพัดตลอดเวลา

เมื่อเราได้ยินได้ฟังธรรมะแล้ว ได้รู้จักเพื่อนใหม่ เป็นกัลยาณมิตรเป็นเพื่อนที่ดีจริงๆ
คือ ลมหายใจเข้า ลมหายใจออกของตัวเราเองนี่แหล่ะ
เราก็พยายามเจริญสติแล้วก็ “โยนิโสมนสิการ”
คือ รู้จักคิดอย่างถูกต้องตามธรรมะ รู้จักวิเคราะห์หาเหตุผล
เพื่อให้เกิดปัญญาที่จะตรวจดูว่า เรามีความพอใจที่จะอยู่กับกัลยาณมิตรนี้ไหม

ถ้าจิตนี้มีความพอใจที่จะอยู่กับลมหายใจเข้า ลมหายใจออก
เหมือนอยู่กับกัลยาณมิตร นิวรณ์จะตั้งอยู่ไม่ได้

พระมิตซูโอะ คเวสโก. อานาปานสติ : วิถีแห่งความสุข ๑.
พิมพ์ครั้งที่ ๑๑. กรุงเทพฯ : วิริยะการพิมพ์, ๒๕๕๒. หน้า ๒๓-๒๕.