ความหมายของคำว่า"ธาตุ"ในแง่ลึก ......ในวันนี้จะได้พิจารณากันถึง ความหมายของคำว่า"ธาตุ"ในแง่ลึก ซึ่งสามารถปฏิเสธความหมายแห่งความเป็นตัวตนได้ โดยสิ้นเชิงสืบไป.
....เมื่อกล่าวโดยกว้างๆ หรือประมวลมาให้หมด เราอาจจะกล่าวได้ว่า มีธาตุอยู่ ๒ ประเภท คือ ธาตุที่มีเหตุปัจจัยปรุงแต่งอันเรียกว่า"สังขตธาตุ" ประเภทหนึ่ง และที่ไม่มีปัจจัยปรุงแต่งอันเรียกว่า"อสังขตธาตุ"
อีกประเภทหนึ่งนั่นเอง. สิ่งทั้ง ๒ สิ่งนี้แตกต่างกันอย่างที่จะเปรียบเทียบกันไม่ได้เลยว่าเป็น "ธาตุ" เสมอกันทั้ง ๒ อย่าง. เพราะฉะนั้น คำว่า "ธาตุ" ต้องเป็นคำที่มีความหมายพิเศษที่สามารถใช้ได้แก่ทุกสิ่ง ไม่ยกเว้นสิ่งใดเลย ในบรรดาสิ่งซึ่งเป็นที่รู้จักแล้วแก่มนุษย์ หรือแม้ที่ไม่รู้จักก็ตาม รวมความว่า ไม่มีอะไรที่พ้นจากความเป็นธาตุ
โดยตัวพยัญชนะคำว่า"ธาตุ" แปลว่า "ทรง"หรือ "ดำรง"และ มีความหมายว่า "ทรงตัวอยู่"หรือ"ตั้งตัวอยู่ตามธรรมชาติของตน" หากแต่ว่าการดำรงอยู่หรือการทรงตัวอยู่ของมันนั้น มีความหมายแตกต่างกันเป็น ๒ อย่าง ดังที่ได้แบ่งแยกธาตุทั้งหลายออกเป็น ๒ ประเภท ดังที่กล่าวมาแล้วข้างต้นนั่นเอง. ดังนั้น เราจะต้องพิจารณาการดำรงตัวอยู่ของสิ่งทั้ง ๒ ประเภทนี้ จนเป็นที่เข้าใจแจ้งชัด และเป็นโอกาสให้เข้าใจความหมายของคำว่า"สังขตธาตุ"และ "อสังขตธาตุ"ได้อย่างชัดแจ้งพร้อมกันไปในคราวเดียวกัน.(ต่อ..)
ทำไมเราจึงเรียกสิ่งที่ต้องมีการปรุงแต่ง หรือมีเหตุปัจจัยอะไรปรุงแต่งว่าเป็นสิ่งที่มีอยู่ได้ในตัวมันเอง? เพราะย่อมมีปัญหาขึ้นว่า เมื่อมีอะไรๆ มาปรุงแต่งจึงจะมีอยู่ได้ จะเรียกว่ามีอยู่ได้โดยตนเองได้อย่างไรกันเล่า? ข้อนี้จะต้องมองกันอย่างลึกซึ้งจนกระทั่งจับใจความได้ว่า มันไม่มีอะไรที่เป็นตัวมันเองเลย นอกจากกระแสแห่งความไหลเวียน หรือกลุ่มแห่งการปรุงแต่ง ที่มีการเปลี่ยนรูปอยู่เรื่อยอย่างรวดเร็วเหมือนสายฟ้าแลบ อยู่ทุกขณะจิตดังที่ได้กล่าวมาแล้ว.
โดยเหตุนี้ทำให้เราเห็นได้ว่า เมื่อมีการกล่าวโดยปรมัตถ์ หรือโดยความจริงแท้แล้ว สังขตธาตุทั้งหลายก็เป็นเพียงมายา หรือว่าตัวมายานั่นแหละคือตัวตนแห่งสังขตธาตุ., ซึ่งแสดงให้เห็นสืบไปว่า ธาตุ เหล่านี้เป็นของว่างจากตัวตนอันแท้จริง. มันเป็นสักว่าธาตุ ประเภทที่เป็นมายาและมีแต่ความเปลี่ยนแปลงอย่างเดียว ไม่มีอย่างอื่นในตัวสิ่งที่เราเรียกว่าธาตุ ประเภทนี้ แต่เราก็ต้องเรียกมันว่า ธาตุ เพราะมันมีอาการแห่งการทรงตัวมันเองอยู่ได้ แม้ด้วยอาการอย่างนี้ซึ่งจัดได้ว่าเป็นสภาวะ หรือเป็นความเป็นเองได้อย่างหนึ่ง หรือประเภทหนึ่ง. นี่แหละคืออาการหรือความหมายของคำว่า"เป็นสักว่าธาตุเท่านั้น"ของธาตุทั้งหลายประเภทนี้.