สรุปความว่า การพิจารณาโดยการเป็นธาตุ ในกรณีแห่งการทำให้แจ้งซึ่ง"สุญญตา" นั้น จะต้องดำเนินมาจนถึงขั้นที่เห็นชัดว่า ธาตุทุกธาตุว่างจากความมีตัวตน มิใช่เพียงแต่ให้เห็นว่า ปรากฏการณ์หรือ อารมณ์ต่างๆ แต่ละอย่างๆ ประกอบอยู่ด้วยธาตุหลายธาตุดังนี้ก็หาไม่....บทปัจจเวกขณ์โดยความเป็นธาตุที่ดีที่สุด ก็ได้แก่ประโยค เช่น ประโยคว่า "ยถาปจฺจยํ ปวตฺตมานํ ธาตุมตฺตเมเวตํ,ยทิทํ จีวรํ ตทุปภุญชโกจ ปุคฺคโล, ธาตุมตฺตโก นิสฺสตฺโต นิชฺชีโว สุญโญ" เป็นต้นนั่นเอง แม้ว่าจะมีบทปัจจเวกขณ์บางบทมีรูปอย่างอื่น มีพยัญชนะอย่างอื่น ความหมายอันแท้จริงก็ยังคงเป็นอย่างเดียวกัน กับความหมายแห่งประโยคตัวอย่างนี้., ซึ่งมีใจความสำคัญอยู่ที่ ชี้ให้เห็นความว่างจากตัวตน หรือไม่มีอะไรเป็นตัวตนนั่นเอง., มีใจความสำคัญที่จะต้องขยายความออกไปได้ในตัวมันเองโดยที่ไม่ต้องระบุถึงเลย ต่อไปอีกว่า เมื่อตัวบุคคลผู้จะเป็นตัวเป็นตนไม่มีแล้ว สิ่งต่างๆ ที่จะเป็นของๆตนจะมีได้อย่างไร, แม้ว่าสิ่งเหล่านั้นจะได้มีจริง เช่น นิพพาน เป็นต้น, ด้วยเหหตุดังกล่าวนี้เอง หลักการใหญ่ๆที่วางไว้สำหรับการปฏิบัติ จึงมุ่งแต่จะให้พิจารณาไปในทำนองที่จะทำลายความยึดถือ ว่าตัวตน หรือตัวเรานี้เป็นส่วนใหญ่ โดยไม่สู้จะคำนึงถึง การทำลายความยึดถือว่าของตน.
....แต่ในบางกรณีก็ชี้ไว้ทั้ง ๒ อย่าง ซึ่งเป็นไปในหลักที่ว่า หาทางทำลายความยึดถือเสียทั้งจากภายนอกและจากภายใน คือธาตุส่วนที่จะถูกยึดว่าเป็นของๆตน ซึ่งจัดไว้เป็นส่วนภายนอกก็ดี และธาตุที่จะถูกยึดถือว่าเป็นตัวตน ซึ่งจัดไว้เป็นธาตุภายในก็ดี จะถูกปฏิเสธพร้อมกันไปทั้ง ๒ ธาตุ. แต่เนื่องจากกรณีอย่างนี้ ย่อมเป็นสิ่งที่ยากกว่ากรณีที่เพียงแต่ทำลายความยึดถือว่าตัวตนหรือตัวเรา อย่างเดียวเสีย จึงมีการสอนอย่างวิธีหลังนี้มากกว่า,และเป็นหลักพื้นฐานในเบื้องต้นก่อนกว่า.,และเพื่อประโยชน์แก่บุคคลผู้แรกเริ่มเข้ามาสู่ธรรมวินัยนี้ เพื่อทำความดับทุกข์ ตามแบบวิถีแห่งธรรมวินัยนี้นั่นเอง. ดังนั้นเราจะได้วินิจฉัยกันต่อไป ถึงบทปัจจเวกขณ์ ที่พิจารณาโดยความเป็นธาตุ อันจะทำลายความยึดถือว่า"ตัวเรา"อย่างเดียวกัน.(ต่อ)
ที่ว่า "เป็นไปตามปัจจัย" นั้น หมายความว่า ไม่มีอำนาจอยู่ในตัวเอง., แต่ต้องเป็นไปตามอำนาจผลักดัน ของสิ่งแวดล้อมทุกสิ่ง ที่เข้ามาแวดล้อมตน ในฐานะเป็นต้นเหตุสร้างสรรค์สิ่งนั้นขึ้นก็ดี หรือปรุงแต่งสิ่งนั้นสืบไปก็ดี