รักษาจิต....รักษาอย่างไร
สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก
วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพมหานคร
การประคองบาตรที่มี น้ำมันเต็ม
แม้ไม่ตั้งสติระมัดระวังให้เต็มที่
ย่อมมีโอกาสที่น้ำมันจะหกออกนอกบาตร
ทำความสกปรกเลอะเทอะให้เป็นอันมากฉันใด
การไม่รักษาจิตให้ดี กิเลสย่อมทำความเสียหายให้อย่างยิ่ง ฉันนั้น
ท่านจึงสอนให้รักษาจิตเหมือนคนประคองบาตรที่เต็มไปด้วยน้ำมัน
นึกถึงความจริงเวลามีน้ำมันหกเลอะเทอะเปรอะเปื้อนเนื้อตัวเสื้อผ้าโดยเฉพาะ
ในขณะที่เนื้อตัวควรสะอาดเรียบร้อย
ที่ไม่ควรให้ความสกปรกจนดูไม่ได้ปรากฏแก่สายตาผู้คนทั้งหลาย
จะรู้สึกอึดอัดอับอายเพียงใด
การมีกิเลสล้นออกนอกจิตใจให้ปรากฏแก่ผู้คนทั่วไป
ยิ่งน่าอับอายกว่ามากมายนัก
การรักษาจิต
คือการตามดูให้รู้ว่าความคิดที่เกิดขึ้นเป็นความคิดที่ดีหรือที่ร้ายอย่างไร
เมื่อรู้แล้วให้หยุดความคิดที่ร้ายให้ได้โดยเร็วที่สุด
อย่าหาข้อแก้ตัวให้ความคิดเช่นนั้นเป็นอันขาด
เพราะจะมีโทษสถานเดียว ไม่มีคุณเลยแม้แต่น้อย
ความคิดนั้นสำคัญนัก สำคัญจริงๆ สำคัญยิ่งกว่าอะไรอื่นทั้งหมด
เพราะความคิดเป็นสภาพที่เกิดกับใจ
จะเข้าใจแบบง่ายๆ ว่า ความคิดคือใจ
ก็น่าจะเป็นการเข้าใจง่ายๆ แบบคนทั่วไป
เมื่อความคิดก็คือใจ ความคิดจึงเป็นใหญ่เป็นประธาน
ทุกสิ่งสำเร็จด้วยความคิด
เช่นเดียวกับที่พระพุทธศาสนาสุภาษิตแสดงไว้ว่า
ใจเป็นใหญ่ใจเป็นประธาน ทุกสิ่งสำเร็จด้วยใจ
ความคิดมีทั้งคุณมีทั้งโทษ แก่ผู้คิดเองก่อนแก่ผู้อื่น
ความรักความสามัคคีปรองดองเหมือนน้องพี่ในหมู่คณะหนึ่งหมู่คณะใด
ก็อาจเกิดได้เพราะความคิดของผู้อยู่ร่วมหมู่คณะนั้น
ที่เต็มไปด้วยความรัก ความปรารถนาดีต่อกันและกัน
คิดให้อภัย กันเมื่อเกิดความผิดพลาดอย่างใดอย่างหนึ่งขึ้น
ไม่ยกความผิดพลาดจะโดยบังเอิญ
หรือโดยตั้งใจของผู้ใดก็ตามมาคิดซ้ำเติมไป ต่างๆ นานา
แต่คิดทุกอย่างที่จะอภัยให้แก่ความผิดพลาดนั้น ให้ใจไม่เพ่งโทษกัน
เช่นนี้กล่าวว่าความคิดไม่เป็นโทษ
ความคิดเป็นคุณ จะให้ความสบายใจ แก่ผู้คิดนั่นเองก่อนผู้อื่น
ผู้ปรารถนาความสบายใจ
จึงพยายามคิดไปทุกแง่ทุกมุมที่จะให้เกิดความสบายใจสมปรารถนา
(ที่มา : แสงส่องใจ ปีใหม่ ๒๕๓๙ พระนิพนธ์
สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก)