สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์
(ม.ร.ว.ชื่น นภวงศ์ สุจิตฺโต)
..............................................................
จริยาของนักปกครอง
ในบรรดาสมเด็จพระสังฆราชสมัยรัตนโกสินทร์ มีพระองค์เดียวเท่านั้นที่เคยลาสิกขาไปอยู่ในเพศฆราวาส ทั้งๆ ที่เป็นพระราชาคณะชั้นผู้ใหญ่แล้ว ได้แก่ สมเด็จพระสังฆราช (สา ปุสฺสเทโว) ผู้แต่งปฐมสมโพธิ ที่นักเรียนชั้นนักธรรมตรีทั้งหลายคุ้นเคยอย่างดี
แต่ยังมีอีกพระองค์หนึ่งที่เกือบจะลาสิกขา โดยได้ทูลลาออกจากตำแหน่งพระราชาคณะแล้ว หากแต่รั้งรออยู่พักใหญ่จนเปลี่ยนพระทัย ภายหลังจึงได้รับพระราชทานสมณศักดิ์กลับคืนตามเดิม พระองค์นั้นก็คือ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ ซึ่งต่อมาได้ทรงเป็นพระราชอุปัธยาจารย์ (อุปัชฌาย์) ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวองค์ปัจจุบัน
สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ ทรงเป็นผู้ที่ใส่ใจในการคณะสงฆ์ แต่แม้จะทรงสมณศักดิ์ชั้นสูง ก็ไม่ทรงถือพระองค์ เรื่องหนึ่งซึ่งแสดงให้เห็นถึงพระจริยาดังกล่าวก็คือ ตอนที่พระองค์ได้รับการทูลฟ้องว่า มีพระป่านิกายธรรมยุตรูปหนึ่งประพฤติตนไม่ถูกต้องตามพระวินัย พระรูปนั้นก็คือ พระอาจารย์กงมา จิรปุญฺโญ ซึ่งเป็นศิษย์พระอาจารย์มั่น ภูริทตฺโต และภายหลังเป็นผู้ก่อตั้งวัดดอยธรรมเจดีย์ จังหวัดสกลนคร
สมเด็จพระสังฆราช (สา ปุสฺสเทโว)
พระอาจารย์กงมา จิรปุญฺโญ
ตอนนั้นสมเด็จพระสังฆราชเจ้า ยังเป็นที่ สมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ และเป็นเจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุต จึงมีหน้าที่รับผิดชอบกับเรื่องราวดังกล่าวโดยตรง แต่แทนที่จะทรงบัญชาการให้พระในตำแหน่งรองๆ ลงไป หรือพระสังฆาธิการในพื้นที่ ดูแลเรื่องนี้ พระองค์กลับเสด็จไปสืบสวนหาข้อเท็จจริงด้วยพระองค์เอง โดยทรงไปพำนักอยู่กับพระอาจารย์กงมารวม ๒ ครั้ง ๒ ครา ที่วัดทรายงาม จังหวัดจันทบุรี ในปี พ.ศ. ๒๔๘๑ และ ๒๔๘๒ ทั้งนี้โดยที่พระอาจารย์กงมาไม่ทราบวัตถุประสงค์การมาเยือนของพระองค์เลย
ในระหว่างที่พระองค์อยู่วัดทรายงามนั้น ทรงกระทำวัตรเช่นเดียวกับหมู่คณะ เช่น ฉันหนเดียวแม้พระอาจารย์กงมาจะให้บรรดาญาติโยมนำภัตตาหารเพลมาถวาย พระองค์ก็ปฏิเสธ ตรัสว่า
“เราอยู่ที่ไหน ก็ต้องทำตามระเบียบเขาที่นั่น”
ข้อหาแรกที่พระอาจารย์กงมาถูกร้องเรียนก็คือ สะพายบาตรเหมือนพระมหานิกาย เมื่อพระองค์ได้เห็นการบิณฑบาตของพระวัดทรายงาม ก็ไม่ทรงเห็นเป็นเรื่องเสียหาย เพราะเป็นการสะพายบาตรไว้ข้างหน้าดูรัดกุม ตรัสว่า “สะพายบาตรอย่างนี้มันก็เหมือนกับอุ้มนั่นเอง ไม่ผิดหรอกเรียบร้อยดี”
ข้อหาที่สองก็คือ พระอาจารย์กงมาเทศน์ผิดแปลกจากคำสอนของพระพุทธองค์ วิธีการของพระองค์ในการสอบสวนเรื่องดังกล่าว เป็นที่กล่าวขานสืบมาดังนี้
วันหนึ่งพระอาจารย์กงมาได้ประกาศให้ญาติโยมมาฟังเทศน์ โดย สมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ จะเป็นองค์แสดง ประชาชนจึงแห่กันไปฟังกันล้มหลาม แต่เมื่อพระอาจารย์กงมาทูลอาราธนาที่กุฏิ พระองค์ก็ปฏิเสธว่า “เราไม่สบาย เธอจงแสดงธรรมแทนเราเถอะ”
เมื่อเป็นเช่นนี้พระอาจารย์กงมาจึงกลับขึ้นไปศาลา และแสดงธรรมแทนพระองค์
เมื่อแสดงธรรมไปได้ประมาณ ๑๐ นาที สามเณรผู้หนึ่งก็ลงมาจากศาลาเพื่อถ่ายปัสสาวะ ก็ได้พบพระองค์ทรงนั่งอยู่กับพื้นดินข้างศาลานั่นเอง สามเณรตกใจรีบกลับขึ้นศาลา แต่ก็สุดวิสัยจะบอกพระอาจารย์กงมาได้ รุ่งเช้าพระองค์ได้กล่าวชมเชยพระอาจารย์กงมาว่า “กงมานี่เทศนาเก่งกว่าเปรียญ ๙ ประโยคเสียอีก”
ข้อกล่าวหาที่ ๓ คือ พระอาจารย์กงมาเที่ยวตั้งตัวเป็นผู้วิเศษแจกของขลังให้ประชาชนหลงผิด
วิธีการสอบสวนของพระองค์ก็คือ ชวนพระอาจารย์กงมาไปธุดงค์ด้วยกันแบบ ๒ ต่อ ๒ ในการธุดงค์ครั้งนี้ทรงแบกกลดสะพายบาตรเอง เพราะไม่มีผู้ติดตาม ครั้นพระอาจารย์กงมาจะขอช่วยสักเท่าไร พระองค์ก็ไม่ยอม โดยทรงเดินตามหลังพระอาจารย์กงมา
หลังจากธุดงค์หนึ่งอาทิตย์เศษ พระองค์ก็ตรัสว่า “การธุดงค์ของท่านกงมาและพระปฏิบัติกรรมฐานนี้ได้ประโยชน์เหลือหลาย อย่างนี้ธุดงค์มากๆ ก็จะทำให้พระศาสนาเจริญยิ่ง” นับแต่นั้นมา พระองค์ทรงให้ความสนับสนุนคุ้มครอง และสรรเสริญพระอาจารย์กงมาโดยตลอด
........
คัดลอกบางตอนมาจาก...
หนังสือลำธารริมลานธรรม (พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล)
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=6&t=20687
ประวัติและปฏิปทา “หลวงปู่กงมา จิรปุญโญ”
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=13&t=33519
รวมคำสอน “หลวงปู่กงมา จิรปุญฺโญ”
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=44339
ประมวลภาพ “หลวงปู่กงมา จิรปุญโญ”
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=38&t=48557
พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล
