ว่าด้วยคุณลักษณะของพระบรมสารีริกธาตุศัพท์ ---- ความหมาย
คำว่า “พระบรมสารีริกธาตุ” อาจแยกได้เป็น ๒ ตอน คือ “พระบรม” ตอนหนึ่ง และ “สารีริกธาตุ” ตอนหนึ่ง คำว่า “พระ” นั้นแปลได้ว่า ประเสริฐ “บรม” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานให้ความหมายไว้ว่า อย่างยิ่ง ที่สุด “พระบรม” จึงอาจแปลได้ว่า “ผู้ประเสริฐอย่างยิ่ง”
ส่วนคำว่า “สารีริกธาตุ” นั้นแปลได้ว่า “พระธาตุส่วนย่อยซึ่งแยกออกจากพระสรีระกาย”
เมื่อรวมทั้งหมดเข้าด้วยกันแล้ว ก็อาจแปลได้ว่า “พระธาตุส่วนย่อยซึ่งแยกออกจากพระสรีระกายของพระบรมศาสดาผู้ประเสริฐสุด”
แต่หากพูดอย่างภาษาชาวบ้านธรรมดาก็อาจเรียกได้ว่า “กระดูกของพระพุทธเจ้า” นั่นเอง
ที่เรียกว่า “พระธาตุส่วนย่อยซึ่งแยกออกจากพระสรีระกายของพระบรมศาสดาผู้ประเสริฐสุด”
ก็เนื่องด้วยพระบรมสารีริกธาตุนั้น มีอยู่ ๒ ประเภทด้วยกัน และส่วนที่มีปรากฏอยู่ในโลกมนุษย์โดยทั่วไปนั้น ล้วนเป็นประเภทที่แยกกระจัดกระจายจากกันทั้งสิ้น ดังจะปรากฏรายละเอียดในตอนต่อไป
การที่เราไม่เรียก “พระบรมสารีริกธาตุ” ของพระพุทธองค์ว่า “พระบรมอัฐิ” อย่างกระดูกของพระมหากษัตริย์ก็เพราะว่า “พระบรมสารีริกธาตุ” นั้นมีคุณลักษณะและอานุภาพผิดแปลกแตกต่างกับกระดูกของมนุษย์สามัญธรรมดาเป็นอันมาก โดยมีลักษณะเป็น “ธาตุ” ชนิดหนึ่ง ซึ่งเมื่อมองดูผิวเผินแล้ว คล้ายหิน คล้ายแก้ว คล้ายเพชร ฯลฯ
โดยเหตุนี้ จึงมีผู้นิยมเรียกกันอย่างสั้น ๆ ว่า “พระธาตุ”
แต่อย่างไรก็ดี คำว่า “พระธาตุ” นี้ ไม่อาจชี้ให้ชัดลงไปได้ว่าเป็นกระดูกของใครกันแน่ เพราะกระดูกของพระอรหันต์ ผู้เป็นอริยสงฆ์สาวก ก็จะมีลักษณะเป็น “พระธาตุ” อีกด้วยเช่นกัน และมีอานุภาพความศักดิ์สิทธิ์ผิดแผกแตกต่างไปจากกระดูกมนุษย์สามัญอีกเช่นกัน เพียงแต่ว่าแตกต่างไปจาก “พระธาตุ” ของพระพุทธองค์บ้างเท่านั้น
นอกจากนี้ คำว่า “พระธาตุ” เรายังอาจใช้หมายถึงพระสถูป หรือพระเจดีย์ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุได้อีกด้วย เช่น พระธาตุพนม พระธาตุดอยสุเทพ พระธาตุหริภุญชัย พระธาตุกล่องข้าวน้อย พระธาตุไชยา ฯลฯ
แม้คำว่า “พระบรมธาตุ” ก็เช่นกัน แม้จะเจาะจงใช้เรียกเฉพาะกระดูกของพระพุทธเจ้าก็ตาม แต่ก็นิยมใช้เรียกพระสถูปเจดีย์ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุอีกเช่นกัน เช่น พระบรมธาตุเมืองนครศรีธรรมราช พระบรมธาตุจังหวัดชัยนาท ฯลฯ
ดังนั้นรูปศัพท์ต่าง ๆ ที่หมายถึงกระดูกพระพุทธเจ้า ซึ่งมีอยู่ด้วยกันมากมายหลายรูปแบบ เช่น พระธาตุ พระบรมธาตุ พระสรีระธาตุ พระอัฐิธาตุ ฯลฯ ล้วนแต่ไม่อาจชี้ให้ชัดลงไปได้ว่าเป็นกระดูกของพระพุทธเจ้าได้ทั้งสิ้น
โดยเหตุนี้จึงได้มีการบัญญัติศัพท์ขึ้นมาใหม่ใช้เรียกเฉพาะกระดูกของพระบรมศาสดาพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเท่านั้น คือคำว่า “พระบรมสารีริกธาตุ” หมายถึงพระธาตุที่นับเนื่องหรือเป็นส่วนทางร่างกาย หรือ พระวรกายขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าโดยเฉพาะ มิใช่พระธาตุของพระอรหันต์สาวก และมิได้หมายถึง พระธาตุเจดีย์ หรือ พระสถูปเจดีย์อีกต่อไป
เพราะฉะนั้น จะเป็นการถูกต้องที่สุด เหมาะสมที่สุดที่เราต้องเรียกพระบรมอัฐิของพระพุทธเจ้าของเราว่า “พระบรมสารีริกธาตุ” ให้เป็นการแน่นอนตายตัวลงไปโดยเด็ดขาด
