กถาว่าด้วยโพธิปักขิยธรรม
ชื่อว่า มีญาน ๔ ด้วยอำนาจมรรคญาน ๔ คำว่า เพื่อทราบชัดมีความบริบูรณ์ แห่งสติปัฏฐาน
โพธิปักขิยธรรมทั้งหลายของธรรมนี้บริบูรณ์ เหตุนั้น ธรรรมนี้ชื่อว่า มีโพธิปักขิยะ
ธรรมบริบูรณ์ ได้แก่ มรรค. ภาวะแห่งมรรคอันมีโพธิปักขิยธรรมบริบูรณ์นั้น ชื่อว่า ความ
เป็นธรรมมีโพธิปักขิยธรรมบริบูรณ์. ความเป็นธรรมอันประกอบด้วยวุฏฐานะและพละ
ชื่อว่า วุฏฐานพลสมาโยค. ธรรมเหล่าใด คือธรรมทั้งหลายมีสังโยชน์เป็นต้น อันญาณใด
คืออันปฐมมรรคญาณเป็นต้น พึงละ.
นิทเทส ขยายความ
ความเป็นธรรมมีโพธิปักขิยธรรมบริบูรณ์
ความเป็นธรรมมีโพธิปักขิยธรรมบริบูรณ์
[๔๑๔] ในบรรดาหัวข้อเหล่านั้น หัวข้อว่า ความเป็นธรรมมีโพธิปักขิยธรรม
บริบูรณ์ อธิบายว่า ความที่โพธิปักขิยธรรมทั้งหลายเต็มเปี่ยม ก็ธรรม ๓๗ นี้ คือ :
สติปัฏฐาน ๔ สัมมัปปธาน ๔ อิทธิบาท ๔ อินทรีย์ ๕ พละ ๕ โพชฌงค์ ๗ มรรคมีองค์ ๘
ชื่อว่า โพธิปักขิยะ เพราะเป็นธรรมมีในฝ่ายแห่งอริยมรรคอันได้ชื่อว่า โพธะ เพราะอรรถ
ว่า เป็นเหตุตรัสรู้ คำว่า เพราะเป็นธรรมมีในฝ่าย ความเพราะเป็นธรรมทั้งที่ในความ
เป็นอุปการะ.
[๔๑๔] อีกอย่างหนึ่ง ความเกิดขึ้นแห่งมรรคจิต ชื่อว่า โพธะ เพราะความหมาย
ว่า เป็นเครื่องตรัสรู้. ธรรมทั้งหลายมีในฝ่ายแห่งความเกิดขึ้นแห่งมรรคจิตนั้น เพราะเป็น
คุณอันสมควรแก่การตรัสรู้ เหตุนั้น ธรรมเหล่านั้นจึงชื่อว่า โพธิปักธิยะ.
อธิบายความหมายของสติปัฏฐาน
[๔๐๔] ในโพธิปักขิยธรรมเหล่านั้น ธรรมชื่อว่า ปัฏฐาน เพราะเป็นรรมแล่นเข้า
คือ เพราะแล่นไปเข้าไปตั้งอยู่ในโพธิปักขิยธรรมเหล่านั้น คือ ในอารมณ์ทั้งหลาย ปัฏฐาน
ก็คือสติ จึงชื่อว่า สติปัฏฐาน ก็สตินั้นแจกได้เป็น ๔ อย่าง เพราะเป็นไปด้วยอำนาจการ
ถือเอาอาการไม่งาม อาการเป็นของไม่เที่ยง อาการเป็นทุกข์ และอาการเป็นอนัตตา ใน
กาย เวทนา จิต และธรรม และด้วยอำนาจให้สำเร็จกิจ คือ : การละสุภสัญญา การละ
สุขสัญญา การละนิจจสัญญา การละอัตตสัญญา ในกาย เวทนา จิต และธรรม เพราะ
ฉะนั้น จึงเรียกว่า สติปัฏฐาน ๔.
| ไฟล์แนป: |
|
ei_1740523896017-removebg-preview.png [ 332.17 KiB | เปิดดู 1263 ครั้ง ] |