รู้แจ้งอริยสัจโดยอาการ ๑๖
[๘๔๒] ก็ในกาลที่ตรัสรู้อริยสัจอย่างนี้ สัจจะทั้ง ๔ ด้วยอรรถ คือ ความเป็นอย่าง
นั้นแห่งมรรคนั้น มีญาณอันเป็นไปแล้วด้วยอำนาจกิจ ๔ อย่าง ในขณะเดียวกันย่อมเป็น
สัจจะเป็นอาการพึงแทงตลอดร่วมกันด้วยอาการ ๑๖ อย่าง เหมือนอย่างที่ท่านพระธรรม-
เสนาบดีสารีบุตรกล่าวไว้ว่า.
- สัจจะทั้ง ๔ ด้วยอรรถ คือ ความเป็นอย่างนั้น เป็นอาการพึงแทงตลอด
ร่วมกัน เป็นอย่างไร ?
สัจจะทั้ง ๔ ด้วยอรรถ คือ ความเป็นอย่างนั้น เป็นอาการพึงแทงตลอด
ร่วมกันด้วยอาการ ๑๖ อย่าง คือ :-
ทุกข์ มีอรรถคือ บีบคั้น (๑) อรรถคือ ถูกปรุงแต่งขึ้น (๒) อรรถ คือ เร่า
ร้อน (๓) อรรถคือ แปรปรวน (๔) เป็นอรรถคือ ความเป็นอย่างนั้น.
สมุทัย มีอรรถคือ ประมวลเข้าไว้ (๑) อรรถคือ ก่อเหตุ (๒) อรรถคือ ผูก
เข้าไว้ (๓) อรรถคือ ขัดขวางไว้ (๔) เป็นอรรถคือ ความเป็นอย่างนั้น.
นิโรธ มีอรรถคือ สลัดออกไป (๑) อรรถคือ ทิ้งไป (๒) อรรถคือ ไม่ถูก
ปรุงแต่ง (๓) อรรถคือ เป็นสิ่งไม่ตาย (๕) เป็นอรรถคือ ความเป็นอย่างนั้น.
มรรค มีอรรถคือ นำออกไป (๑) อรรถคือ เป็นเหตุ (๒) อรรถคือ เห็น
(๓) อรรถคือ ความเป็นอธิบดี (๕) เป็นอรรถคือ ความเป็นอย่างนั้น.
สัจจะทั้ง ๔ โดยอรรถคือ ความเป็นอย่างนั้น โดยอาการ ๑๖ เหล่านี้ สงเคราะห์
เข้าเป็นหนึ่ง สิ่งใดสงเคราะห์เข้าเป็นหนึ่ง สิ่งนั้นก็เป็นหนึ่ง สิ่งใดเป็นหนึ่ง โยคาวจจรย่อม
แทงตลอดสิ่งนั้นด้วยญาณหนึ่ง เหตุนั้น สัจจะทั้ง ๔ จึงเป็นอาการพึงแทงตอดร่วมกัน"
รู้แจ้งอริยสัจโดยอาการ ๑๖
(๘๔๒] ญาณเป็นไปแล้วแก่มรรคนั้น เหตุนั้น มรรคนั้นชื่อว่า ปวตฺตญาโณ แปล
ว่า มีญาณอันเป็นไปแล้ว. อสฺส โยค มคฺคสฺส. คำว่า ด้วยอรรถ คือ ความเป็นอย่างนั้น
คือ ด้วยสภาพอย่างนั้น อธิบายว่า ด้วยสภาพที่ไม่วิปริตมีความบีบคั้นเป็นต้น. บทว่า เอก-
ปฏิเวธานิ แปลว่า เป็นอาการพึงแทงตอดร่วมกัน.
คำใดที่พึงกล่าวในคำว่า ทุกข์ มีอรรถคือ บีบคั้น เป็นต้น คำนั้นข้าพเจ้าได้กล่าว
แล้วใน วรรณนาแห่งพุทธานุสสติ ในหนหลังนั่นเทียว. คำว่า สงเคราะห์เข้าเป็นหนึ่ง คือ
รวมเข้าไว้ด้วยข้อเดียวนั้นเอง. โดยอรรถคือ ความเป็นอย่างนั้นอะไร อธิบายว่า โดยอรรถ
คือสัจจะ. คำว่า สิ่งใดสงเคราะห์เข้าเป็นหนึ่ง เป็นต้น เป็นคำแสดงเอกปฏิเวธของญาณ.
จริงอยู่ มรรคญาณแม้กระทำนิโรธอย่างเดียวให้เป็นอารมณ์ ก็ย่อมแทงตลอดนิโรธนั้นตาม
ความเป็นจริง ด้วยการกำจัดสัมโมหะอันปกปิดอรรถแห่งสัจจะ กล่าวคือความเป็นของแท้
ไม่วิปัลลาสในสัจจะมีทุกข์เป็นต้นนั้น กระทำให้ประจักษ์ทีเดียวเป็นไป. เพราะอรรถทั้ง ๑๖
มีความเบียดเบียนเป็นต้น ย่อมปรากฏตามความเป็นจริงแก่พระอริยะ เหมือนอย่างมะขาม
ป้อมในมือในกาลอื่น.
| ไฟล์แนป: |
|
1739173585177.jpg [ 224.91 KiB | เปิดดู 1326 ครั้ง ] |