๒๐. วิปปยุตตปัจจัย
คำว่า วิปปยุตตำะ ในบทนี้ มีความหมายตรงกันข้ามกับกับคำว่า สัมปยุตตะ ในบทก่อน
กล่าวคือ วิปปยุตตะ มีความหมายว่า ไม่ประกอบกันพร้อมด้วยลักษณะ ๔
อันหมายถึงนามธรรมกับรูปธรรมโดยตรง นามธรรมกับรูปธรรมอาจเกิดร่วมกันได้ เกิด
พร้อมกันก็ได้ แต่อย่างไรเสียก็ไม่ครบลักษณะ ๔ ประการนั้นได้ เมื่อไม่ครบลักษณะ ๔
ประการนั้นก็เป็นสัมปยุตตไม่ได้ จึงเป็นวิปปยุคตไป และ วิปปยุตต ก็มี ๒ นับ คือ
ก. เป็นวิปปยุตต โดยควานไม่มี เช่น ทิฏฐิวิปปยุตต คือจิตที่ไม่ประกอบด้วยทิฏฐิ
จิตที่ปราศจากทิฏฐิ จิตที่ไม่มีทิฏฐิ
ญาณวิปปยุตต คือจิตที่ไม่ประกอบด้วยปัญญา จิตที่ปราศจากปัญญา จิตที่ไม่มี
ปัญญา
อย่างนี้เรียกว่า อภาววิปปยุตต
ข. เป็นวิปปยุตตโดยความไม่ปนกัน ไม่ระคนกัน อย่างนี้เรียกว่า วิสังสัฏฐวิปป-
ยุตต ได้แก่คำว่า วิปปยุตต ในวิปปยุตตปัจจัยนี้
สรุปรวมความว่า วิปปยุตตปัจจัยนี้ นามธรรมและรูปธรรมเกิดร่วมกันช่วยอุปการะ
กันตามสมควร โดยอำนาจแห่ง วิปปยุตตปัจจัย
วิปปยุตตปัจจัยนี้ จำแนกออกได้เป็น ๔ คือ
ก. สหชาตวิปปยุตตปัจจัย มีลักษณะ ๒ ประการ คือ คือ ปัจจัยธรรมเกิดว่าม
พร้อมกันกับปัจจยุบบันนธรรมอย่างหนึ่ง แต่ว่าไม่เป็นสัมปยุตต ซึ่งกันและกันอีกอย่างหนึ่ง
ข. วัตถุปุเรชาตวิปปยุตตปัจจัย มีลักษณะ ๓ ประการ คือ ปัจจัยธรรมนั้น
เป็นวัตถุอย่างหนึ่ง ปัจจัยธรรมนั้นเกิดก่อนอย่างหนึ่ง
ปัจจัยธรรมนั้นเกิดก่อนอย่างหนึ่ง
และปัจจัยธรรมนั้นเป็นวิปปยุตต
อีกอย่างหนึ่ง
ค. วัตถารัมมณวิปปยึตตปัจจัย มีลักษณะ ๔ ประการ คือ ปัจจัย
ธรรมนั้นเป็นวัตถุ,
ปัจจัยธรรมนั้นเป็นอารมณ์, ปัจจัยธรรมนั้นเกิดก่อน และปัจจัย
ธรรมนั้นเป็นวิปปยุตต
ง. ปัจฉาชาตวิปปตุตตปัจจัย มีลักษณะ ๒ ประการ คือ ปัจจัยธรรมนั้นเป็น
นามธรรมนั้นเป็นวัตถุ
นามธรรมที่เกิดทีหลังปัจจุยุบบันนธรรมอย่างหนึ่ง และเป็นวิปปยุตตอีกอย่างหนึ่ง
อีกนัยหนึ่ง วิปปยุตตปัจจัยนี้จำแนกออกเป็น ๓ โดย รวมข้อ ข.และข้อ ค.
เข้าเป็นหนึ่ง ๑ เรียกว่า ปุเรชาตวิปปยุตตปัจจัย ไม่แยกเป็น วัตถุปุเรชาต และวัตถา-
รัมมณปุเรชาต
| ไฟล์แนป: |
|
1733437948978.jpg [ 150.9 KiB | เปิดดู 819 ครั้ง ] |