๑๖. อินทริยปัจจัย
อินทรีย์ คือ ความเป็นผู้ปกครอง ความเป็นใหญ่ในหน้าที่ของตน ซึ่งมีจำนวน ๒๒
เรียกว่า อินทรีย์ ๒๒ ในอินทรีย์ ๒๒ นั้นเป็นปัจจัยได้เพียง ๒๐ ส่วนอีก ๒ คือ อิตถิ่น.
ทรีย์ และปุริสินทรีย์หรือ เป็นปัจจัยไม่ได้ เพราะธรรรมที่จะเป็นปัจจัยให้จะต้องมีอำนาจ
หน้าที่อย่างใดอย่างหนึ่ง หรือทั้ง ๒ อย่าง คือ ชนกสัตติ ทำให้เกิดขึ้น และ อุปถัมภกสัตติ
ทำให้ตั้งอยู่ได้ อันความเป็นหญิงเป็นชายนั้น
ครองความเป็นใหญ่แห่งเพศหญิงเพศชาย
ของตนไว้ได้ก็จริง แต่ไม่มีความสามารถในการที่จะอุปการะช่วยเหลือให้ธรรมอื่นใดเกิดขึ้น
และไม่สามารถที่จะอุปการะช่วยเหลือให้ธรรมอื่นใดตั้งอยู่ได้ด้วย
เมื่อไม่สามารถที่จะมีชนก-
สัตติ หรือ อุปถัมภกสัตติได้เช่นนี้แล้ว ก็เป็นปัจจัยไม่ได้
อินทริยปัจจัย จำแนกออกได้เป็น ๓ คือ
ก. นามอินทรีย์ องค์ธรรม ๘ (คือ ชีวิต จิต เวทนา สัทธา วิริยะ สติ เอกัคคตา
ปัญญา) เป็นปัจจัยร่วมอุปการะ โดยความเป็นใหญ่แก่ นาม รูปที่เกิดพร้อมกันกับตนนั้น
ได้ชื่อว่า สหชาตินทริยปัจจัย
ข. วัตถุ ๕ (มีจักขุวัตถุเป็นตัน) ที่เกิดก่อน (เกิดพร้อมกับอดีตภวังค์ดวงแรก)
เป็นปัจจัยช่วยอุปการะแก่ทวิปัญจวิญญาณ ๑๐ นั้น ได้ชื่อว่า ปุเรชาตินทริยปัจจัย บ้างก็
เรียกว่า วัตถุปุเรชาตินทริยปัจจัย
ค. รูปชีวิตินทรีย์ (คือ ชีวิตรูป) เป็นปัจจัยช่วนอุปการะแก่ อุปาทินนกรูป
(คือ กัมมชรูป) ที่เหลือ ๙ รูปหรือ ๘ รูป ซึ่งอยู่ในกลาปเดียวกับชีวิตรูปนั้นได้ชื่อว่า
รูปชีวิตินทริยปัจจัย
สหชาตินทริยปัจจัย
๑. สหชาตินทรีย์ หมายถึง นามอินทรีย์องค์ธรรม ๘
๒. ประเภท นามเป็นปัจจัย นามรูปเป็นปัจจยุบบัน
๓. ชาติ เป็นสหชาตชาติ
๔. กาล เป็นปัจจุบัน
๕. สัตติ มีทั้ง ชนกสัตติ และ อุปถัมภกสัตติ
๖. องค์ธรรมของปัจจัย ได้แก่ นามอินทรีย์ องค์ธรรม ๘
องค์ธรรมของปัจจยุบบัน ได้แก่ จิต ๘๙ เจตสิก ๕๒ ที่เกิดพร้อมกับปัจจัยธรรรม และ
จิตตชรูป ปฏิสนธิกัมมชรูป
องค์ธรรมของปัจจนิก ได้แก่ พาหิรรูป อาหารชรูป อุตุชรูป อสัญญสัตตกัมมชรูป
ปวัตติกัมมชรูป
๗. ความหมายโดยย่อ สหชาตินทริยปัจจัยนี้ มี ๗ วาระ
| ไฟล์แนป: |
|
Photoroom-20241114_135839.png [ 568.39 KiB | เปิดดู 740 ครั้ง ] |