๑๗. ปัญญาภูมินิทเทส
ยกธรรม ๒ ประการ เป็นยอด
จริงอยู่ พระผู้มีพระภาคเมื่อตรัสกถาเกี่ยวกับวัฏฏะ ย่อมตรัสธรรม ๒ ประการ
ทรงกระทำให้เป็นธรรมชั้นยอด ~
คือ อวิชชาบ้าง ดังที่ตรัสไว้ว่า "ดูกรภิกษุทั้งหลาย เงื่อนต้นแห่งอวิชชาไม่
ปรากฏว่า "ก่อนแต่นี้อวิชชาไม่มี ครั้นภายหลังจึงมี' ดังนี้ ดูกรภิกษุทั้งหลาย คำนี้
ใคร ๆ ย่อมกล่าวไว้อย่างนี้ ก็และครั้นอวิชชามีสิ่งนี้เป็นปัจจัย ย่อมปรากฏ" ดังนี้.
คือ ภวตัณหาบ้าง ดังที่ตรัสไว้ว่า "ดูกรภิกษุทั้งหลาย เงื่อนต้นแห่งภวตัณหาไม่
ปรากฏว่า 'ก่อนแต่นี้ภวตัณหาไม่มี ครั้นภายหลังจึงมี' ดังนี้ ดูกรภิกษุทั้งหลาย คำนี้
ใคร ๆ ย่อมกล่าวไว้อย่างนี้ ก็และครั้นภวตัณหามีสิ่งนี้เป็นปัจจัย ย่อมปรากฏ" ดังนี้
(๕๔๔] ท่านแสดงนปุงสกลิงค์ไว้ว่า น อการณํ โดยมุ่งถึงศัพท์ว่า มูลการณะ,
ความเท่ากับ อการณา. ท่านอาจารย์เมื่อจะแสดงว่า ถ้าอวิชชาจะพึงเป็นธรรมไม่มีเหตุไซร้
พระสูตรก็จะพึงถูกคัดค้านด้วย จึงชักเอาพระสูตรมาว่า อาสวสมุทยา.
ปริยาย แปลว่า เหตุ ความที่อวิชชาเป็นธรรมชั้นยอดในกถาที่เกี่ยวกับวัฏฏะ
ก็คือความที่แม้กรรมซึ่งเป็นเหตุแห่งวัฏฎะเป็นตัวเหตุ. ในวัฏฏกถานั้น อวิชชาเป็นตัวเหตุแม้
ของภวตัณหา เพราะตัณหาเกิดขึ้นในภพที่ถูกอวิชชานั้นปิดบังโทษไว้ อวิขชาจึงเป็นธรรม
ขั้นยอดเป็นพิเศษ เพราะเหตุนั้น ท่านจึงกล่าวว่า เป็นเหตุตั้งเดิม.
เพราะเงื่อนต้นที่ไม่ปรากฏ เว้นจากความเกิดขึ้น บุคคลก็จะยึดถือเอาว่าเป็นความ
เที่ยง เพราะฉะนั้น พระผู้มีพระภาคจึงตรัสว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย คำนี้ใคร ๆ ย่อมกล่าว
ไว้อย่างนี้ เป็นต้น.
ด้วยเหตุนั้น เพราะไม่ปรากฏว่า ก่อนแต่นี้ความที่อวิชชาเป็นธรรมเคยเกิดขึ้น ย่อม
ไม่มี ท่านอาจารย์จึงแสดงความข้อนี้ไว้ว่า ท่านได้กล่าวความไม่ปรากฏของเงื่อนตันไว้.
เหตุผลที่ยกธรรม ๒ ประการ เป็นยอด
[๕๔๕] ถามว่า ก็เพราะเหตุไร พระผู้มีพระภาคเมื่อหรัสกถาเกี่ยวกับวัฏฏะ ย่อม
สธรรม ๒ ประการนี้ ทรงกระทำให้เป็นธรรมขั้นยอด ?
| ไฟล์แนป: |
|
Screenshot_20240923_131646_TikTok.jpg [ 193.92 KiB | เปิดดู 1171 ครั้ง ] |