นิพพานกถา
(๕๕๗) หากจะมีผู้แย้งว่า นิพพานไม่มีเอาทีดียว เพราะเป็นสิ่งที่หาไม่ได้เหมือน
เขากระต่าย ?
คำตอบพึงมีว่า ไม่ใช่ไม่มี เพราะนิพพานเป็นสิ่งที่หาได้ด้วยอุบาย แท้จริง นิพพาน
นั้นย่อมหาได้ด้วยอุบายคือการปฏิบัติอันสมควรแก่นิพพานนั้น เหมือนโลกุตตรจิตของคน
เหล่าอื่น พระอริยะรู้ได้ด้วยเจโตปริยญาณ เพราะเหตุนั้น ข้อว่า "นิพพานไม่มี เพราะหา
ไม่ได้" ใคร ๆ ไม่ควรกล่าว ด้วยว่า ใคร ๆ ไม่ควรกล่าวว่า "พวกปุถุชนคนโง่ทั้งหลาย
ย่อมหาไม่ได้ซึ่งสิ่งใด สิ่งนั้นก็ไม่มี"
(๕๕๗) (๙๕) คำว่า นิพพานไม่มีเอาทีเดียว มีความว่า ถ้ารับรู้กันโดยสามัญ
แม้นิพพานที่ตนประสงค์ก็จะต้องไม่มี เมื่อเป็นอย่างนั้นก็จะผิดการรับรู้ไป. ถ้าเล็งถึง
นิพพานที่คนอื่นเข้าใจกัน เมื่อเป็นอย่างนี้ก็จะเป็นความไม่สำเร็จที่ถูกธรรม และเพราะเหตุ
นั้น ก็จะเป็นเหตุที่ไม่สำเร็จโดยธรรมเป็นที่อาศัย. คำว่า เพราะเป็นสิ่งที่หาไม่ได้ ความว่า
เป็นสิ่งที่หาไม่ได้โดยประจักษ์หรือ หรือว่าโดยอนุมาน ? ในฝ่ายแรก ก็เป็นความที่มีอยู่
โดยส่วนมิใช่น้อยทางทวาร มีจักษุทวารเป็นต้น ในฝ่ายที่สอง ก็เป็นเหตุที่ไม่สำเร็จได้โดย
เล็งผู้อื่น. ด้วยเหตุนั้น ท่านอาจารย์จึงกล่าวคำมีอาทิว่า ไม่ใช่ไม่มี เพราะนิพพานเป็นสิ่ง
ที่หาได้ด้วยอุบาย. ในคำนั้นมีอุปมาว่า พระอริยะทั้งหลายผู้ได้เจโตปริยญาณเท่านั้น ย่อม
รู้โลกุตตรจิตของพระอริยะเหล่าอื่น ก็แม้ในพระอริยะเหล่านั้น พระอรหันต์เท่านั้นจึงรู้
โลกุตตรจิตของพระอริยะทั้งหมด หาใช่พระอริยะทั้งหมดจะรู้ไม่ ข้อนี้อันใด แม้พระนิพพานก็
เหมือนฉันนั้น ย่อมจะได้โดยอุบายที่เป็นสัมมาปฏิบัติ คือ ศีล สมาธิ ปัญญา เพราะเหตุนั้น
ข้อนี้จึงพึงเห็นได้ว่า เป็นถ้อยคำที่แสดงถึงความหมาย ไม่ใช่ถ้อยคำที่แสดงถึงประโยค
คำนั้นจักมีแจ้งข้างหน้า.
l๕๕๘] อีกประการหนึ่ง ข้อว่า นิพพานไม่มี ใคร ๆ ไม่ควรจะกล่าว เพราะเหตุ
ไร ? เพราะการปฏิบัติต้องเป็นหมัน เพราะเมื่อนิพพานไม่มีสัมมาปฏิบัติซึ่งสงเคราะห์ด้วย
ขันธ์ ๓ มีศีลเป็นต้น อันมีสัมมาทิฏฐิเป็นเบื้องหน้า ก็ต้องเป็นหมัน อนึ่ง สัมมาปฏิบัติที่นี้ที่นี้หา
เป็นหมันไม่ เพราะทำให้ถึงนิพพาน.
หากจะถามว่า การปฏิบัติไม่ถึงความเป็นหมันดอก เพราะทำให้ถึงความไม่มี
ตอบว่า ไม่ใช่ เพราะเมื่อไม่มีขันธ์อดีตและอนาคต การบรรลุนิพพานก็ไม่มี
หากจะถามว่า แม้ขันธ์ที่เป็นปัจจุบันทั้งหลายไม่มี ก็เป็นนิพพาน
ตอบว่า ไม่ใช่ เพราะขันธ์ปัจจุบันเหล่านั้น ก็ไม่มีความไม่มี และเมื่อไม่มี ก็เป็น
ขันธ์ที่ปัจจุบันไม่ได้ และเพราะจะขัดกันตรงที่ไม่มีการบรรลุสอุปาทิเสนิพพานธาตุ ในขณะ
แห่งมรรคที่อาศัยขันธ์ปัจจุบัน.
หากจะมีคำถามว่า เพราะกิเลสไม่มีอยู่ในเวลานั้น.
ตอบว่า ไม่ใช่ เพราะอริยมรรคก็ต้องเป็นความไร้ประโยชน์ เพราะเมื่อเป็นอย่างนี้
แม้ก่อนขณะอริยมรรคกิเลสทั้งหลายก็ไม่มี อริยมรรคก็ต้องเป็นความไร้ประโยชน์ เพราะ
เหตุนั้น ข้อนี้จึงไม่ใช่เหตุอันควรมี.
[๕๕๘] ข้อว่า นิพพานไม่มี ใคร ๆ ไม่ควรจะกล่าว อธิบายว่า นิพพานอันเพราะ
อริยะทั้งหลายจะพึงได้. นัยนี้สำเร็จได้ด้วยสิทธิทั้งหมดว่า บุคคลทั้งหมดผู้มีใจสลดแล้ว
จากสังสารวัฏ ย่อมบรรลุนิพพานได้ด้วยสัมมาปฏิบัติ. ในคำเฉลยนั้นท่านอาจารย์กล่าวว่า
เพราะการปฏิบัติต้องเป็นหมัน ดังนี้ เพราะอาศัยการปฏิบัติทางศาสนานั่นเอง. ด้วยเหตุ
นั้น ท่านอาจารย์จึงกล่าวว่า เพราะเมื่อนิพานไม่มี ดังนี้เป็นต้น.
บทว่า สมฺมาทิฏฺฐิปุเรชวาย แปลว่า มีสัมมาทิฏฐิเป็นเบื้องหน้า. ก็ความที่สัมมา-
ทิฏฐินั้นเป็นเบื้องหน้า ก็เพราะความที่สัมมาทิฏฐินั้นเป็นประธาน. จริงอย่างนั้น สัมมาทิฏฐิ
| ไฟล์แนป: |
|
istockphoto-1392447605-612x612.jpg [ 66.74 KiB | เปิดดู 1675 ครั้ง ] |