การรู้อายตนะ ธาตุ นาม และรูป
ในขณะที่เห็นอยู่นั้น ความใสแห่งจักษุ เรียกว่า "จักขายตนะ จักขุธาตุ" สีที่
สามารถเห็นได้ เรียกว่า "รูปายตนะ รูปธาตุ" หมู่จิตที่เรียกว่าการเห็น เรียกว่า
"มนายตนะ" ในมนายตนะนั้น จิตที่สักแต่ว่าเห็น เรียกว่า "จักขุวิญญาณธาตุ"
ส่วนจิตที่เกิดขึ้นต่อเนื่องจากจักขุวิญญาณธาตุนั้น เรียกว่า "มโนธาตุ" ซึ่งประกอบ
ด้วยอาวัชชนจิตที่ทำหน้าที่ใคร่ครวญว่า อารมณ์นั้นคืออะไร และสัมปฏิจฉนจิต
ซึ่งทำหน้าที่รับอารมณ์นั้นราวกะว่ายืนรับเอารูปารมณ์กล่าวคือสีที่เห็นได้ต่อจาก
อาวัชชนจิตฉันนั้น หลังจากนั้น สันตีรณจิตที่เกิดขึ้นเพี่อไต่สวนอามณ์ที่เห็นเห็นไป
แล้วนั้นเกิด ต่อจากนั้น โวฏฐัพพนจิตซึ่งทำหน้าที่ตัดสินอารมณ์ดังกล่าวว่าด้วย ไม่ดี
กีเกิด จากนั้น ชวนจิตซึ่งเกิดขึ้นเหมือนกับว่าแล่นเข้าสู่อารมณ์ที่ได้เห็นนั้น
หลังจากที่ชวนจิตเกิด ตทารัมมณจิตซึ่งรับอารมณ์นั้นต่อจากชวนจิตก็เกิด กลุ่มจิต
ทั้งหมดที่กล่าวมานี้ ได้ชื่อว่า "มโนวิญญาณธาตุ"
ส่วนกลุ่มเจตสิกที่ประกอบกับจิตเหล่านั้น เช่น ผัสสะซึ่งทำหน้าที่กระทบ
รูปารมณ์นั้น เวทนาซึ่งทำหน้าเสวยหรือมีความรู้สึกเกี่ยวกับอารมณ์นั้น สัญญา
ซึ่งทำหน้าที่จำได้หมายรู้อารมณ์นั้น เจตนาซึ่งทำหน้าที่กระตุ้นอารมณ์นั้น โลภะ
ซึ่งทำหน้าที่ชอบใจยินดีอารมณ์นั้น โทสะซึ่งทำหน้าที่รังเกียจอารมณ์นั้น สัทธา
ซึ่งมีความผ่องใสหรือมีความเลื่อมใสต่ออารมณ์นั้นเป็นต้น ก็เกิดร่วมด้วยโดยเรียก
กลุ่มเจตสิกดังกล่าวว่า ธัมมายตนะ ธัมมธาตุ ก็กลุ่มเจตสิกเหล่านี้ได้ชื่อว่าเป็นนาม
เพราะมีหน้าที่โน้มหรือน้อมไปสู่อารมณ์ที่เป็นรูปนั้น ส่วนสีทีเห็นได้และความใส
แห่งจักษุแม้จะไม่สามารถน้อมไปสู่อารมณ์ได้จริงๆ แต่เมื่อได้กระทบกับสิ่งที่สามารถ
กระทบได้ หรือที่เรียกว่า วิโรธิปัจจัย แล้ว ก็จะมีสภาพแปรปรวนเปลี่ยนแปลง
เพราะฉะนั้น ทั้งความใสของจักขุปสาทและวัณณะกล่าวคือรูปารมณ์ จึงได้ชื่อว่า
รูป ในฐานะเป็นธรรมชาติที่มีการเปลี่ยนแปลง อนึ่ง ทุกๆครั้งที่เห็น โยคีผู้ที่ทำการ
กำหนดว่า "เห็นหนอๆ" ได้ชื่อว่ารู้สภาวธรรมที่ปรากฎในขณะนั้นๆเช่น รู้อายตนะ
๔ ธาตุ ๖ นามรูป ๒ ประการ ได้ตามสมควร
ในขณะที่ได้ยิน โสตปสาทกล่าวคือความใสของโสตะ เรียกว่า "โสตายตนะ
โสตธาตุ" จัดเป็นรูปธรรม เสียงที่ได้ยินนั้น เรียกว่า "สัททายตนะ สัททธาตุ"
เป็นรูปธรรม การได้ยิน เรียกว่า "มนายตนะ โสตวิญญาณธาตุ มโนธาตุ
มโนวิญญาณธาตุ ธัมมายตนะ ธัมมธาตุ" เหล่านี้ จัดเป็นนามธรรม ในขณะที่
ดมกลิ่น ฆานปสาทหรือส่วนที่ใสของฆานะ เรียกว่า "ฆานายตนะ ฆานธาตุ"
จัดเป็นรูปธรรม กลิ่นที่สัมผัสนั้น เรียกว่า "คันธายตนะ คันธธาตุ" จัดเป็นรูปธรรม
การที่ได้กลิ่น เรียกว่า "มนายตนะ ฆานวิญญาณธาตุ มโนธาตุ มโนวิญญาณธาตุ
ธัมมายตนะ ธัมมธาตุ" ซึ่งจัดเป็นนามธรรม
| ไฟล์แนป: |
|
ei_1701679676484-removebg-preview (1).png [ 482.98 KiB | เปิดดู 1494 ครั้ง ] |