๕๑. คำว่า ตตฺถ คือ ในอารมณ์ ๖ อย่างมีรูปารมณ์เป็นตันนั้น
จิตที่เป็นไปในจักขุทวารซึ่งเกิดคล้อยตามรูปอันกระทบที่จักขุทวาร ย่อมจะยึด
หน่วงอารมณ์อื่นไม่ได้ ทั้งจะยืดเหนี่ยวรูปารมณ์ซึ่งเป็นอดีตหรืออนาคตโดยไม่มีการกระทบ
[ระหว่างอารมณ์กับทวารก็ไม่ได้ ฉะนั้น ท่านจึงกล่าวว่า จกฺทวาริกจิตฺตานํ สพฺเพสํปิ
รูปเมว อารมฺมณํ ตญฺจ ปจฺจุปฺปนฺนํ (รูปเท่านั้นเป็นอารมณ์ของจิตที่เป็นไปในจักขุทวาร
ทั้งหมด และรูปนั้นเป็นปัจจุบัน) แม้จิตที่เป็นไปในโสตทวารเป็นต้นก็มีนัยเดียวกัน
ในประโยคนั้น ปัจจุบัน คือ อารมณ์ที่เกิดโดยอาศัยเหตุนั้นๆ หมายความว่า กำลัง
เป็นไปอยู่
คำว่า ฉพฺพิธํปิ (แม้มี ๖ อย่าง) คือ แม้มี ๖ อย่างโดยจำแนกตามรูปารมณ์เป็นต้น
อดีต คือ อารมณ์ที่ล่วงผ่านไปแล้ว
อาคตะ คือ อารมณ์ที่มาปรากฏอยู่ หมายถึง ปัจจุบันอารมณ์
อีกอย่างหนึ่ง อาคตะ คือ อารมณ์ที่ปรากฎไปแล้ว หมายถึง อดีตอารมณ์
[คำว่า อาคต มีความหมาย ๒ อย่าง คือ
- อารมณ์ที่มาปรากฏอยู่ = อาคจฺฉตีติ อาคตํ (ลง ต ปัจจัยในปัจจุบันกาล)
- อารมณ์ที่ปรากฎไปแล้ว = อาคจฺฉียิตฺถาติ อาคตํ (ลง ต ปัจจัยในอดีตกาล))
อนาคต คือ อารมณ์ซึ่งไม่ใช่ที่มาปรากฎอยู่หรือปรากฎไปแล้ว
สังขตธรรมซึ่งมีสภาวะคือมีการเกิดขึ้นย่อมเป็นไปในกาลทั้ง ๓ ดังนั้นนิพพาน
ละบัญญัติซึ่งเป็นอสังขตธรรมที่ปราศจากการเกิดขึ้น จึงชื่อว่า พ้นจากกาล
| ไฟล์แนป: |
|
FB_IMG_1691974678036.jpg [ 75.56 KiB | เปิดดู 946 ครั้ง ] |