ประเภทของนิพพาน

นิพพานมีลักษณะอย่างเดียวคือความสงบ แต่จำแนกออก
เป็น ๒ อย่างตามบุคคล คือ

๑. นิพพานของพระอรหันต์รู้แจ้งพระนิพพาน แต่ขันธ์ ๕
ยังไม่ได้ดับไป เรียกว่า สอุปาทิเสสนิพพาน คือ ความดับกิเลสที่ยัง
มีขันธ์เหลืออยู่
๒. นิพพานของพระอรหันต์ซึ่งดับทั้งขันธ์ ๕ และกิเลส
เรียกว่า อนุปาทิเสสนิพพาน คือ ความดับกิเลสที่ไม่มีขันธ์เหลือ

สอุปาทิเสสนิพพาน
คำว่า สอุปาทิเสส มาจากศัพท์ว่า
ส (มี) + อุปาทิ (ขันธ์) + เสส (เหลือ)
คำนี้จึงหมายความว่า นิพพานที่มีขันธ์เหลืออยู่ คือ เป็น
ความดับกิเลสทั้งหมดโดยสิ้นเชิง แต่ขันธ์ที่ได้รับในภพนี้ตั้งแต่เวลา
ปฏิสนธิเป็นตันมายังคงอยู่ด้วยอำนาจของเหตุปัจจัยคือ กรรม จิต
อุตุ และอาหาร เหมือนก้อนหินที่ขว้างขึ้นไปในอากาศ ถ้าแรงขว้าง
ยังไม่หมดก็ยังคงลอยขึ้นไปอยู่ ต่อเมื่อแรงขว้างหมดแล้วจึงตกลงสู่

ที่เรียกอนุปาทิเสสนิพพาน เพราะย่อมประหารสังโยชน์เบื้องสูง
ที่เหลือสิ้นไป ด้วยอำนาจของ สมุจเฉทประหาน