ปฐมฌานนี้มีองค์ ๕ ประกอบด้วยวิตก วิจาร ปิติ สุข และเอกัคคตา
นิวรณ์ ๕ เหล่านี้ คือ กามฉันทะ พยาบาท ถีนมิทธะ
อุทธัจจะ และ วิจิกิจฉา และถูกละไปได้
[นิวรณ์ธรรมต่างๆ ย่อมสงบลงได้เป็นอย่างดี ไม่มีโอกาสจะปรากฏขึ้นมาเป็นปริยุฏฐานได้]
(ในอรรถกถาพระนัยกล่าวถึงองค์ฌานว่าเป็นปฏิปักษ์แก่นิวรณ์ กล่าวคือ)
๑. สมาธิเป็นปฏิปักษ์ต่อกามฉันทะ
๒. ปีติเป็นปฏิปักษ์ต่อพยาบาท
๓. วิตกเป็นปฏิปักษ์ต่อถีนมิทธะ
๔. สุขเป็นปฏิปักษ์ต่ออุทธัจจกุกกุจจะ
๕. วิจารเป็นปฏิปักษ์ต่อวิจิกิจฉา
พระอรรถกถาจารย์อ้างสาธกจากคัมภีร์เปฎโกปเทศว่า
ตถา หิ "สมาธิ กามจฺฉนฺทสฺส ปฏิปกฺโข, ปีติ พฺยาปาทสฺส, วิตกฺโก ถินมิทฺธสฺส, สุขํ อุทธจฺจ
กุกฺกุจฺจสฺส, วิจาโร วิจิกิจฺฉายา"ติ เปฎเก วุตฺต."
"โดยแท้จริงแล้ว ในคัมภีร์เปฏโกปเทศกล่าวว่า 'สมาธิเป็นปฏิปักษ์ต่อกามฉันทะ ปีติ
ต่อพยาบาท วิตกต่อถีนมิทธะ สุขต่ออุทธัจจกุกกุจจะ และวิจารต่อวิจิกิจฉา"
อย่างไรก็ตาม ข้อความข้างตันไม่พบในคัมภีร์เปฎโกปเทศทุกฉบับในปัจจุบัน]
| ไฟล์แนป: |
|
Meditation-PNG-Picture.png [ 74.59 KiB | เปิดดู 1317 ครั้ง ] |