อวินิพโภคเจตสิก ๘
๙๓. เอกคฺคตา มนกฺกาโร ชีวิตํ ผสฺสปฺจกํ
อฎฺเฐเต อวินิพฺโภคา เอกุปฺปาทา สหกฺขยา.
"เจตสิก ๘ ดวงนี้ คือ หมู่เจตสิก ๕ ดวงที่มีผัสสะอยู่ตัน (ผัสสะ เวทนา สัญญา
เจตนา จิต) เอกัคคตา ชีวิตินทรีย์ และมนสิการ เป็นสภาวธรรมที่ไม่แยกกัน เกิดพร้อมกัน และดับพร้อมกัน
(ฎีกาใหม่อธิบายว่า สัพพจิตตสาธารณเจตสิกมี ๗ ดวง คือ ผัสสะ เวทนา สัญญา เจตนา
เอกัคคตา ชีวิตินทรีย์ และมนสิการ แต่ในที่นี้ท่านนับจิตเข้าในเจตสิกโดยอ้อมเพื่อแสดงว่าจิตกับเจตสิก
เป็นสภาวธรรมที่ไม่แยกกัน)
๑o๗. อหิริกมโนตฺตปฺปํ โมโห อุทฺธจฺจเมว จ
ทฺวาทสาปุญฺญจิตฺเตสุ นิยตาเยว ชายเร
-โมหะ อหิริกะ อโนตตัปปะ และอุทธัจจะ ย่อมเกิดได้เสมอในอกุศลจิต ๑๒"
๑๐๘. โลโภ โทโส จ โมโห จ มาโน ทิฏฐิ จ สํสโย
มิทฺธมุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจ่ ถินํ มจฺฉริยมฺปิ จ.
๑๐๙. อหิริกมโนตฺตปฺปํ อิสฺสา จ โทมนสฺสกํ
เอเต อกุสลา วุตฺตา เอกนฺเตน มเหสินา
"เจตสิก [๑๕ ดวง] เหล่านี้ คือ โลภะ โทสะ โมหะ มานะ ทิฏฐิ วิจิกิจฉา มิทธะ
อุทธัจจะ กุกกุจจะ ถืนะ มัจฉริยะ อหิริกะ อโนตตัปปะ อิสสา และโทมนัส พระพุทธองค์ตรัส
ว่าเป็นอกุศลแน่นอน [อกุศลเจตสิก]"
[โทมนัสเวทนาประกอบกับอกุศลจิตแน่นอน จึงกล่าวโทมนัสเวทนาไว้ในอกุศลเจตสิกโดย
อัอม ความจริงอกุตลเจตสิกมี ๑๔ ดวงเท่านั้น]
สทฺธา สติ หิโรตฺตปฺปํ อโลภาทิตฺตยมฺปิ จ
ยุคฬานิ ฉ มชฺฌตฺต๋ กรุณามุทิตาปิ จ.
ตถา วิรติโย ติสฺโส สพฺเพ เต ปญฺจวีสติ
กุสลาพฺยากตา จาปิ กุสเลน ปกาสิตา.
"เจตสิก ๒๕ ดวงทั้งหมดนั้น คือ ศรัทธา สติ หิริ โอตตัปปะ, เจตสิก ๓ ดวงมี
อโลภะเป็นต้น (อโลภะ อโทสะ อโมหะ), ตัตตรมัชฌัตตตา, เจตสิก ๖ คู่, วิรตี ๓, กรุณา และ
มุทิตา พระศาสดาผู้ทรงปัญญาตรัสว่าเป็นกุศลและอัพยากฤต"
อภิธัมมาวตาร น.๙๐
| ไฟล์แนป: |
|
images (6).jpeg [ 34.9 KiB | เปิดดู 994 ครั้ง ] |