(๑) สัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติเกิดมีได้อย่างไร

ก่อนจะเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ ภิกษุได้อบรมจิตที่จะน้อมไปเพื่อความเป็นจิตแท้

ธรรม ๒ อย่าง คือ สมถะ ๑ วิปัสสนา ๑ มีอุปการะมากแก่สัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ

(๒) บุคคลล่วงเนวสัญญานาสัญญายตนฌานโดยประการทั้งปวงแล้ว
เข้าสัญญาเวทยิตนิโรธอยู่ เพราะเห็น ด้วยปัญญา อาสวะจึงเป็นอันสิ้นไป
เธอย่อมมีสติออกจากสมาบัตินั้น ครั้นแล้วย่อมพิจารณาเห็นธรรมที่ล่วงแล้ว
ดับแล้ว แปรปรวนไปแล้วว่า ด้วยประการ นี้ เป็นอันว่า ธรรมที่ไม่มีแก่เรา
ย่อมมี ที่มีแล้ว ย่อมเสื่อมไป เธอไม่ยินดี ไม่ยินร้าย อันกิเลสไม่อาศัย
ไม่พัวพัน พ้นวิเศษแล้ว พรากได้แล้วในธรรมนั้นๆ มีใจอันกระทำให้
ปราศจากเขตแดนได้แล้วอยู่ ย่อมรู้ชัดว่า ยังมีธรรมเครื่องสลัด ออกยิ่งขึ้นไปอยู่
และมีความเห็นต่อไปว่า ผู้ที่ทำเครื่องสลัดออกนั้นให้มากก็มีอยู่

(๑)(๓) ก็การเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ เป็นอย่างไร?

ภิกษุผู้เข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ ไม่ได้มีความคิดอย่างนี้ว่า

เราจักเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ
ว่าเรากำลังเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธอยู่
ว่าเราเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธแล้ว

ก็แต่ความคิดอันนำเข้าไปเพื่อความเป็นอย่างนั้น อันท่านให้เกิดแล้วตั้งแต่แรก
เมื่อภิกษุเข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ วจีสังขารดับก่อน ต่อจากนั้นกายสังขารก็ดับ จิตตสังขารดับทีหลัง

ภิกษุผู้เข้าสัญญาเวทยิตนิโรธ กายสังขารดับสงบ วจีสังขารดับสงบ จิตตสังขารดับสงบ
แต่ยังไม่สิ้นอายุ ไออุ่นยังไม่สงบ อินทรีย์ผ่องใส

ส่วนคนที่ตายแล้ว มีกายสังขารดับสงบ มีวจีสังขารดับสงบ มีจิตตสังขารดับสงบ มีอายุสิ้นไป
ไออุ่นสงบ อินทรีย์แตกกระจาย

ภิกษุผู้ออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ มิได้มีความคิดอย่างนี้ว่า

เราจักออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ
ว่าเรากำลังออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ
ว่าเราออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติแล้ว

แต่ความคิดอันนำเข้าไปเพื่อความเป็นอย่างนั้น ท่านให้เกิดแล้วแต่แรก

เมื่อภิกษุออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ จิตตสังขารเกิดขึ้นก่อน ต่อจากนั้นกายสังขารก็เกิดขึ้น
วจีสังขารเกิดขึ้นทีหลัง

ผัสสะ ๓ ประการ ย่อมถูกต้องภิกษุผู้ออกแล้วจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ. คือ

ผัสสะชื่อสุญญตะ (รู้สึกว่าว่าง)
ผัสสะชื่ออนิมิตตะ (รู้สึกว่าไม่มีนิมิต)
และผัสสะชื่ออัปปณิหิตะ (รู้สึกว่าไม่มีที่ตั้ง)

ภิกษุผู้ออกแล้วจากสัญญาเวทยิตนิโรธสมาบัติ มีจิตน้อมไปในวิเวก โอนไปในวิเวก เอนไปในวิเวก

(๔) เนวสัญญานาสัญญายตนสมาบัติ ๑ สัญญาเวทยิตนิโรธ ๑ ต่างอาศัยกัน อายตนะ ๒ ประการนี้
อันภิกษุผู้เข้าฌานผู้ฉลาดในการเข้าสมาบัติ เข้าแล้ว ออกแล้ว พึงกล่าวได้โดยชอบ


https://uttayarndham.org/node/2887

https://84000.org/tipitaka/v.php?B=23&A ... agebreak=0