"ไม่ให้ประมาทวาสนาของกันและกัน"
" .. ภูมิของสัตว์ที่เป็นไปตามกำเนิดและกรรมของเขา "ก็เนื่องจากกรรมที่ทำไว้ในอดีตไม่สม่ำเสมอ" เพราะฉะนั้น กำเนิดของสัตว์ที่ปรากฏขึ้นแต่ละภพละชาติจึงไม่สม่ำเสมอกัน ทั้งที่อยู่อาศัยและความเป็นไปในชีวิตประจำกำเนิดนั้น ๆ มีความลำบากฝืดเคือง และสะดวกสบายต่างกันตามกรรมนิยม
"ยิ่งเป็นกำเนิดของสัตว์ดิรัจฉานด้วยแล้ว ยิ่งมีความทุกข์ตลอดทั้งวันทั้งคืน" ไม่เหมือนมนุษย์เรา แม้จะมีความทุกข์ก็ยังดีกว่าเขา แต่ถึงอย่างนั้น "มนุษย์เราก็ไม่ควรดูถูกเหยียดว่าเขาเป็นสัตว์ต่ำช้าไปเสียทีเดียว" เพราะสัตว์บางประเภทและบางรายยังมีคุณสมบัติที่น่ารักใคร่สงสารและอาจมีนิสัยวาสนาประจำใจ เช่น มนุษย์เรา หรืออาจยิ่งกว่ามนุษย์เราเป็นบางราย
"แต่เพราะเหตุแห่งกรรมที่เขาทำไว้ในบางครั้งบางสมัย ซึ่งเป็นจุดต่ำที่จะบันดาลให้เขาเสวยกรรมของตนในภพชาตินั้น ๆ ซึ่งแสดงให้เราเห็นประจักษ์ตา ประจักษ์ใจ" แต่กรรมของสัตว์ไม่ว่าเขาหรือเรา "ไม่ใช่จะต่ำช้าเลวทรามตลอดไปโดยถ่ายเดียว"
จำต้องมีส่วนดีส่วนชั่วผสมกันอยู่ตามคราวโง่และคราวฉลาดของผู้ทำ "เมื่อพ้นจากกรรมประเภทนั้นแล้ว เขาอาจจะได้เสวยกรรมดีที่ตนทำไว้เช่นเดียวกับมนุษย์เรา หรืออาจจะมีโอกาสได้รับความสุขและมีอำนาจวาสนาสูงกว่ามนุษย์เราก็เป็นได้"
ฉะนั้น พระพุทธเจ้าจึงทรงสั่งสอนว่า "ไม่ให้ประมาทวาสนาของกันและกัน" ที่ตนเห็นว่าต่ำ แม้จะต่างกันโดยกำเนิด วิทยฐานะ ตระกูล คุณสมบัติ บริษัท บริวาร สมบัติเครื่องใช้มากน้อย เพราะกรรมที่สัตว์แต่ละรายทำไว้ไม่เหมือนกัน แม้ตัวเราเองก็ไม่สามารถจะกำหนดรู้ได้ว่า ได้ทำอะไรไว้บ้าง และที่เกิดมาเป็นมนุษย์นี้ได้ผ่านกำเนิดอะไรมาบ้าง และเป็นมาในภพชาตินั้น ๆ นานเท่าไร ได้รับความสุขความทุกข์อย่างไรบ้างกว่าจะมาถึงภพชาติปัจจุบันนี้
ฉะนั้น "เรื่องของสัตว์ที่เขาเสวยกรรมดี ชั่ว สุข ทุกข์ในภพชาตินั้น ๆ จึงไม่ควรประมาท" เขาอาจมีโอกาสผ่านพ้นกรรมประเภทนั้น ๆ ก้าวขึ้นสู่แดนแห่งความเกษมภายในใจในวันหนึ่งเหมือนมนุษย์เรา .. "
หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน
