ความรักและการพลัดพราก
สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ อุฎฐายีมหาเถระ
สิ่งใดที่เป็นที่ตั้งแห่งความรัก สิ่งนั้นย่อมเป็นที่ตั้งแห่งความโศก
สิ่งใดไม่เป็นที่ตั้งแห่งความรัก สิ่งนั้นไม่เป็นที่ตั้งแห่งความโศก
รัก กับ โศก มีวัตถุที่ตั้งอันเดียวกัน แม้จะเลิกหรือตัดรักคนอื่นสิ่งอื่นเสียได้
เพราะฉะนั้น ความรักที่โลกนิยมชมชอบกันทุกคนต้องการปราถนา
ด้วยเห็นว่ามีคุณอนันต์ แต่ก็มีโทษมหันต์ด้วย ถ้ารู้ไม่ถึงกฏธรรมดาของสังขาร
อันเป็นที่ตั้งแห่งความรักนั้น ไปหลงเข้าด้วยสำคัญว่าเที่ยงยั่งยืน
อันที่จริงเราทุกคนนั้น เมื่อมาสู่โลกนี้ก็มาคนเดียว และมาตัวเปล่า ไม่มีอไรติดตัวมาด้วยเลย
เมื่อไปก็ไปตัวคนเดียว จะฉวยสิ่งใดติดตัวไปด้วยก็ไม่ได้ เมื่อมาแล้วก็มีคนต้อนรับ
ด้วยความยินดีมีของขวัญทั้งที่เรายังไม่รู้เดียงสา ครั้นเติบโตขึ้นมาพอรู้เดียงสา
ก็มีผู้สอนให้เรายึดถือ ว่านี่ของเรา นั้นเป็นของเรา คนนั้นเป็นพ่อคนนี้เป็นแม่ของเรา
คนนี้เป็น ลุง ป้า น้า อา ปู่ ย่า ตา ยาย ของเรา คนนั้นเป็นพี่ คนนี้เป็นน้อง สิ่งนี้เป็นตัวเรา
คนนี้รักเรา ให้เรา แล้วเรารู้จักคนที่รักเราให้เราเอื้อเฟื้อเกลื้อกูลเรา รักของที่เขาว่าเป็น.....
ของหวงแหนเสียดาย เมื่อได้ก็ดีใจ เมื่อเสียหายไป หรือ ถูกแบ่งเอาไป ก็เสียใจ...
ก็โกรธเพราะความเสียดายอยากได้คืน เป็นอย่างนี้มาตั้งแต่เป็นเด็ก เพิ่งรู้ความ เราถูกสอนให้
ยึดถือมาแต่เล็กน้อย จึงคุ้นกับความยึดถือแน่นทีเดียว ซึ่งแสดงว่าเรา (ถูกมัดให้ติดอยู่กับทุกข์)
มาตั้งแต่เกิด ทำให้ลืมตัวว่า เมื่อเรามานั้นเรามาคนเดียว และมาตัวเปล่าไม่มีอะไรมา
เมื่อมาแล้วจึงได้มีคนและของมากขึ้น เรายึดถือว่าเป็นของเราทั้งนั้น...
และเมื่อถึงคราวไปก็ไปคนเดียวและต้องไปตัวเปล่า เอาอะไรไปด้วยไม่ได้...
ทั้งคนทั้งของที่เรา รักแสนรัก ก็เอาไปด้วยไม่ได้ แม้เป็นคนที่เรารัก จะชวนเขาเอาไปด้วย...
เขาก็คงไม่ยอมไปกับเราเด็ดขาด เพราะเขารักตัวของเขามากกว่ารักเรา
เขาชอบชีวิต ไม่ชอบความตาย เพราะฉะนั้นทุกคนจึงครวสำนึกตัวอยู่เสมอ...
ไม่ครวประมาทว่าเราทุกคน "ต่างคนต่างมา" "ต่างคนต่างไป"
และ "ใครจะไปดี หรือ ไปชั่ว อย่างไร เป็นเรื่องกรรม เฉพาะตัวของผู้นั้น ใครจะบันดาล
ให้ใครไปดีหรือชั่วไม่ได้เด็ดขาด"
