ปั ญ จ ม ห า วิ โ ล ก น ะ

มหาวิโลกนะ “การตรวจดูอันยิ่งใหญ่”

ข้อตรวจสอบพิจารณาที่สำคัญ
หมายถึง สิ่งที่พระโพธิสัตว์ทรงพิจารณาตรวจดู
ก่อนจะตัดสินพระทัยประทานปฏิญาณรับอาราธนา
ของเทพยดาทั้งหลาย ว่าจะจุติจากดุสิตเทวโลก
ไปบังเกิดในพระชาติสุดท้ายที่จะตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า

มี ๕ อย่าง (นิยมเรียกว่า ปัญจมหาวิโลกนะ) คือ

๑. ก า ล

คืออายุกาลของมนุษย์จะต้องอยู่ระหว่าง ๑๐๐ ถึง ๑ แสนปี
(ไม่สั้นกว่าร้อยปี ไม่ยาวเกินแสนปี)

๒. ที ป ะ

คือทวีป จะอุบัติแต่ในชมพูทวีป

๓. เ ท ส ะ

คือประเทศ หมายถึงถิ่นแดน จะอุบัติในมัธยมประเทศ
และทรงกำหนดเมืองกบิลพัสดุ์เป็นที่พึงบังเกิด

๔. กุ ล ะ

คือตระกูล จะอุบัติเฉพาะในขัตติยสกุลหรือในพราหมณสกุล
และทรงกำหนดว่า เวลานั้นโลกสมมติว่า
ตระกูลกษัตริย์ประเสริฐกว่าตระกูลพราหมณ์ จึงจะอุบัติในตระกูลกษัตริย์
โดยทรงเลือกพระเจ้าสุทโธทนะเป็นพระพุทธบิดา

๕. ช เ น ต ติ อ า ยุ ป ริ จ เ ฉ ท

คือมารดา และกำหนดอายุของมารดา
มารดาจะต้องมีศีล ๕ บริสุทธิ์ ไม่โลเลในบุรุษ
ไม่เป็นนักดื่มสุรา ได้บำเพ็ญบารมีมาตลอดแสนกัลป์
ทรงกำหนดได้พระนางมหามายา และทรงทราบว่า
พระนางจะมีพระชนม์อยู่เกิน ๑๐ เดือนไปได้ ๗ วัน



http://www.84000.org/tipitaka/dic/v_see ... &detail=on
(สรุปตามแนวอรรถกถาชาดก)