[ภาพจิตรกรรมพุทธศิลป์ “สู่แดนนิพพาน” : สร้างสรรค์โดย อาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์]
ท า รุ ก ขั น โ ธ ป ม สู ต ร
พระสูตรอุปมาท่อนไม้ลอยน้ำว่าด้วยเรื่องโทษของนักปฏิบัติ
ในสมัยหนึ่ง เมื่อพระผู้มีพระภาคประทับอยู่ใต้ต้นไม้ริมฝั่งแม่น้ำคงคา
ใกล้กรุงโกสัมพี พร้อมด้วยพระภิกษุจำนวน ๕๐๐ รูป
พระองค์ทอดพระเนตรเห็นท่อนไม้ใหญ่ท่อนหนึ่ง
ถูกกระแสน้ำพัดไปอยู่
จึงชี้ท่อนไม้นั้นแล้วตรัสถามว่า
“ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
พวกเธอเห็นท่อนไม่ใหญ่โน้นที่ถูกกระแสน้ำพัดไปอยู่หรือไม่”
ภิกษุทั้งหลายกราบทูลว่า
“เห็นพระพุทธเจ้าข้า”
พระองค์รับสั่งต่อไปว่า
“ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
ถ้าท่อนไม้ไม่ถูกกระแสน้ำซัดขึ้นฝั่งนี้
จะลอยไปสู่มหาสมุทร
ถ้าไม่ถูกซัดขึ้นฝั่งโน้น
ไม่จมเสียก่อน ไม่เกยบก ไม่ถูกคนเก็บไปเสีย
ถูกอมุษย์ยึดไว้ ถูกกระแสน้ำวนดูด
หรือไม่ผุพังไปก่อน จะลอยไปสู่มหาสมุทร”
ในที่นี้พระพุทธองค์ทรงแสดงว่า
ถ้าไม่มีโทษ ๘ อย่างเหล่านี้
ทำไมจะลอยไปสู่มหาสมุทรได้
จากนั้นได้รับสั่งว่า
“ทำไมท่อนไม้นี้ จึงลอยไปสู่มหาสมุทรได้เล่า”
“ข้อนั้น เพราะกระแสน้ำแห่งแม่น้ำคงคาลุ่มลาดไหลไปสู่มหาสมุทร
ในเมื่อไม่มีโทษแปดอย่างเหล่านี้
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
ในทำนองเดียวกัน ถ้าพวกเธอไม่มีโทษแปดอย่างเหล่านี้
ก็จะบรรลุถึงพระนิพพานได้
เพราะสัมมาทิฐิย่อมโน้มน้อม (ผู้ปฏิบัติ)
ไปสู่ความดับทุกข์ในสังสารวัฏ คือพระนิพพาน”
ในขณะนั้น ภิกษุรูปหนึ่งได้อาราธนาให้พระพุทธองค์
ทรงตร้สอธิบายอุปมาเหล่านั้นในเรื่องนี้
• คำว่า “ฝั่งนี้” ได้แก่ อายตนะภายในหก
คือ ตา หู จมูก ปาก ลิ้น กาย และใจ
• คำว่า “ฝั่งโน้น” ได้แก่ อายตนะภายนอกหก
คือ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส และธรรมารมณ์
• คำว่า “จมน้ำ” ได้แก่ ความผูกพันกับสิ่งมีชีวิตและสิ่งไม่มีชีวิต
• คำว่า “เกยบก” ได้แก่ ความทรนงตน
• คำว่า “ถูกคนเก็บไป” ได้แก่ คลุกคลีกับคฤหัสถ์อย่างไม่เหมาะสม
• คำว่า “ถูกอมนุษย์ยึดไว้” ได้แก่ การบำเพ็ญกุศล
โดยปรารถนาให้บังเกิดในเทวโลก หรือพรหมโลก
• คำว่า “ถูกกระแสน้ำวนดูด” ได้แก่ ความเพลิดเพลินในกามคุณ ๕
• คำว่า “ผุพัง” ได้แก่ การเสแสร้งทำเป็นผู้ทรงศีล
ทั้งที่ไม่ใช่ผู้ทรงศีลโดยแท้
แม้พระพุทธองค์จะทรงแสดงพระธรรมเทศนานี้แก่เหล่าภิกษุเท่านั้น
แต่ก็จัดว่าเกี่ยวเนื่องกับทุกชนชาติและทุกศาสนา
เพราะไม่ว่าใครก็ตามที่ไม่มีโทษ ๘ อย่างดังกล่าว
ย่อมจะบรรลุถึงมหาสมุทรคือพระนิพพานได้
เมื่อเขาบรรลุถึงมหาสมุทรคือพระนิพพานแล้ว
ก็จะหลุดพ้นจากการเวียนว่ายตายเกิดและบรรลุถึงที่สุดแห่งทุกข์
ในพระธรรมเทศนาบางแห่งของพระพุทธองค์
พระพุทธดำรัสว่า “มหาสมุทร” ระบุถึงการเวียนว่านตายเกิดสังสารวัฏ
ส่วนพระธรรมเทศนา บางแห่งระบุถึงพระนิพพาน
ในพระสูตรนี้ พระพุทธองค์ทรงระบุมหาสมุทรว่าคือพระนิพพาน
(คัดลอกบางตอนมาจากคอลัมน์ “พุทธพจน์”; ท า รุ ก ขั น โ ธ ป ม สู ต ร
ในข่าวสารกัลยาณธรรมปีที่ ๕ ฉบับที่ ๒๐ กันยายน ๒๕๕๓, หน้า ๙-๑๐)
อืม! สุดยอดจริงๆครับสำหรับพระพุทธพจน์นี้ จริงอย่างที่บุคคลทั้งหลายในครั้งพุทธกาลที่ยังไม่เคยสดับรับฟังพระธรรมขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพอได้ฟังธรรมก็จะรู้สึกว่า พระธรรมของพระองค์นั้น ไพเราะในเบื้องต้น ไพเราะในท่ามกลาง ไพเราะในที่สุด (ถ้าผิดขออภัยด้วยนะครับ)พระธรรมของพระองค์นั้นไม่เคยเปลี่ยนแปลงเป็นอย่างอื่นไปไม่ว่าจะนานแค่ไหน อยู่ที่ว่าใครจะสามารถเห็นตามได้หรือเปล่าเท่านั้นเองครับ ขออนุโมทนากับคุณกุหลาบสีชาด้วยครับที่นำมาเผยแพร่ให้กับผู้ที่ยังไม่รู้อย่างน้อยก็มีผมแล้วล่ะ 1 คนครับ