พระธาตุหลวง
บ้านธาตุหลวง เมืองไชยเชษฐา นครหลวงเวียงจันทร์
ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว
พระธาตุหลวง ตั้งอยู่สุดทางถนนธาตุหลวงด้านทิศตะวันออก
เป็นปูชนียสถานสำคัญที่เป็นสัญลักษณ์ของประเทศ
และเป็นมิ่งขวัญของประชาชนชาวลาว
ตามตำนานอุรังคธาตุ พระธาตุหลวงสร้างขึ้นครั้งแรกปี พ.ศ. ๒๓๖
ในสมัยสร้างเมืองเวียงจันทร์โดย บุรีจันอ้วยล้วย หรือพระเจ้าจันทบุรีประสิทธิศักดิ์
พร้อมกับพระอรหันต์ ๕ องค์ซึ่งกลับมาจากการจาริกไปประเทศอินเดีย
และได้นำพระบรมสารีริกธาตุของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ากลับมาด้วย
การสร้างพระธาตุหลวงนี้ เริ่มจากการก่อสร้างอุโมงค์หิน
เพื่อเก็บรักษาพระบรมสารีริกธาตุ
มีรูปทรงสี่เหลี่ยม กว้างด้านละ ๕ วา หนา ๒ วา
มีความสูง ๔ วา ๓ ศอก
ภายหลังการย้ายเมืองหลวง
จากหลวงพระบางมาอยู่ที่เวียงจันทร์ ในปี พ.ศ ๒๑๐๓
ถึงปี พ.ศ. ๒๑๐๙ พระเจ้าไชยเชษฐาธิราช กษัตริย์ในขณะนั้น
ได้สร้างพระธาตุหลวงเป็นครั้งที่สอง
โดยสร้างเป็นพระธาตุองค์ใหญ่คร่อมทับอุโมงค์หินอันเก่า
และสร้างพระธาตุน้อยเป็นบริวาร ๓๐ องค์รายล้อมพระธาตุใหญ่
พร้อมระเบียงรอบและหอไหว้พระทั้งสี่ทิศ
ลักษณะเฉพาะขององค์พระธาตุ
องค์พระธาตุใหญ่ รูปลักษณะคล้ายดอกบัวตูม มีความสูง ๔๕ เมตร
เท่ากับจำนวนพรรษาที่พระพุทธองค์ทรงโปรดสัตว์ในโลก
พระธาตุบริวารทั้ง ๓๐ องค์ หมายถึง บารมี ๓๐ ทัศ
แต่ละองค์ยังมีพระธาตุองค์น้อยๆ หล่อด้วยทองคำหนัก ๔ บาท
และใช้แผ่นทองคำความยาวศอกกำมือ (คือวัดศอกโดยกำมือไว้)
สถานที่ตั้งองค์พระธาตุ ชั้นล่างสุดเป็นฐานพระธาตุ ๔ เหลี่ยม
ทางทิศตะวันออกและทิศตะวันตกยาวด้านละ ๖๙ เมตร
ส่วนทางทิศเหนือและทางทิศใต้ยาวด้านและ ๖๘ เมตร
ด้านล่างมีใบเสมารอบสี่ด้าน มีหอไหว้ทั้งสี่ทิศ มีบันไดขึ้นหอไหว้ทุกหอ
ที่หอไหว้ทิศตะวันออก ชั้นบนขึ้นไป
มีธาตุเล็กองค์หนึ่งที่มีลวดลายสวยงามและได้สร้างหอครอบไว้อีกชั้น
หอที่สร้างครอบมีลวดลายวิจิตรสวยงามเช่นเดียวกัน
ธาตุเล็กนี้เรียกว่า “พระธาตุศรีธรรมทายโลก”
ด้านที่สอง ถัดจากหอไหว้ขึ้นไป แต่ละด้านยาว ๔๘ เมตร
มีกลีบดอกบัวล้อมรอบ ทั้งหมดมีจำนวน ๑๒๐ กลีบ
ภายในกลีบดอกบัวทำด้วยกระดูกงู (เส้นลวดเป็นขอบล้อมทั้งสี่ด้าน)
แล้วตั้งใบเสมาบนกระดูกงูนั้น ใบเสมาในชั้นนี้จำนวน ๒๒๘ ใบ
ตรงกลางใบเสมาทุกใบเป็นโพลง (ไม่ทะลุ) สำหรับใส่พระพิมพ์ใบละองค์
บนชั้นนี้มีประตูโขงตรงกับทางขึ้นหอไหว้ทั้งสี่ด้าน
พอเข้าไปที่ประตูโขงนั้นก็จะพบพระธาตุบารมีที่กล่าวแล้ว
และธาตุบารมีก็มีชื่อเรียกทุกองค์
คือเริ่มแต่ทานบารมี ทานอุปบารมีในจนครบทั้ง ๓๐ องค์
ชั้นที่สามสร้างขึ้นถัดจากพระธาตุองค์เล็ก ๓๐ องค์นั้น
ในชั้นนี้มีความกว้างด้านละ ๓๐ เมตร
พื้นชั้นที่สามนี้ มีรูปลักษณะเป็นหลังเต่า
หรือโอคว่ำ (ขันตักน้ำคว่ำ) อยู่บนชั้นหลังเต่า
เป็นฐานของยอดพระธาตุ ซึ่งมีรูปเป็นสี่เหลียม
ล้อมรอบด้วยกลีบดอกบัวใหญ่ที่ปลายกลีบเริ่มบานออก
ถัดจากดอกบัวไปจึงมีรูปรัดเอว เหนือจากที่รัดเอวไปจะเป็นฐานจอมธาตุ
ฐานนี้จะเป็นรูปสี่เหลี่ยมเหวอ (บาน) ขึ้นด้านบนนิดหน่อย
ต่อจากฐานนี้ คนโบราณเรียกว่า “ดวงปี”
ดังมีอยู่ในคำกลอนว่า “เจดีย์ดิ้ว ดวงปีพ้นพุ่ง”
บนดวงปีจึงเป็นเศวตฉัตรเป็นยอดพระธาตุที่สูงสุด
รอบฐานพระธาตุก็ได้สร้างบริเวณล้อมรอบติดกันทั้งสี่ด้าน
มีประตูเข้าทั้งสี่ทิศ โดยประตูอยู่ระหว่างกลางของแต่ละด้านพอดี
บริเวณรอบฐานพระธาตุนี้ยาวด้านละ ๙๑.๗๕ เมตร
บ้านธาตุหลวง เมืองไชยเชษฐา นครหลวงเวียงจันทร์
ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว
พระธาตุหลวง ตั้งอยู่สุดทางถนนธาตุหลวงด้านทิศตะวันออก
เป็นปูชนียสถานสำคัญที่เป็นสัญลักษณ์ของประเทศ
และเป็นมิ่งขวัญของประชาชนชาวลาว
ตามตำนานอุรังคธาตุ พระธาตุหลวงสร้างขึ้นครั้งแรกปี พ.ศ. ๒๓๖
ในสมัยสร้างเมืองเวียงจันทร์โดย บุรีจันอ้วยล้วย หรือพระเจ้าจันทบุรีประสิทธิศักดิ์
พร้อมกับพระอรหันต์ ๕ องค์ซึ่งกลับมาจากการจาริกไปประเทศอินเดีย
และได้นำพระบรมสารีริกธาตุของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ากลับมาด้วย
การสร้างพระธาตุหลวงนี้ เริ่มจากการก่อสร้างอุโมงค์หิน
เพื่อเก็บรักษาพระบรมสารีริกธาตุ
มีรูปทรงสี่เหลี่ยม กว้างด้านละ ๕ วา หนา ๒ วา
มีความสูง ๔ วา ๓ ศอก
ภายหลังการย้ายเมืองหลวง
จากหลวงพระบางมาอยู่ที่เวียงจันทร์ ในปี พ.ศ ๒๑๐๓
ถึงปี พ.ศ. ๒๑๐๙ พระเจ้าไชยเชษฐาธิราช กษัตริย์ในขณะนั้น
ได้สร้างพระธาตุหลวงเป็นครั้งที่สอง
โดยสร้างเป็นพระธาตุองค์ใหญ่คร่อมทับอุโมงค์หินอันเก่า
และสร้างพระธาตุน้อยเป็นบริวาร ๓๐ องค์รายล้อมพระธาตุใหญ่
พร้อมระเบียงรอบและหอไหว้พระทั้งสี่ทิศ
ลักษณะเฉพาะขององค์พระธาตุ
องค์พระธาตุใหญ่ รูปลักษณะคล้ายดอกบัวตูม มีความสูง ๔๕ เมตร
เท่ากับจำนวนพรรษาที่พระพุทธองค์ทรงโปรดสัตว์ในโลก
พระธาตุบริวารทั้ง ๓๐ องค์ หมายถึง บารมี ๓๐ ทัศ
แต่ละองค์ยังมีพระธาตุองค์น้อยๆ หล่อด้วยทองคำหนัก ๔ บาท
และใช้แผ่นทองคำความยาวศอกกำมือ (คือวัดศอกโดยกำมือไว้)
สถานที่ตั้งองค์พระธาตุ ชั้นล่างสุดเป็นฐานพระธาตุ ๔ เหลี่ยม
ทางทิศตะวันออกและทิศตะวันตกยาวด้านละ ๖๙ เมตร
ส่วนทางทิศเหนือและทางทิศใต้ยาวด้านและ ๖๘ เมตร
ด้านล่างมีใบเสมารอบสี่ด้าน มีหอไหว้ทั้งสี่ทิศ มีบันไดขึ้นหอไหว้ทุกหอ
ที่หอไหว้ทิศตะวันออก ชั้นบนขึ้นไป
มีธาตุเล็กองค์หนึ่งที่มีลวดลายสวยงามและได้สร้างหอครอบไว้อีกชั้น
หอที่สร้างครอบมีลวดลายวิจิตรสวยงามเช่นเดียวกัน
ธาตุเล็กนี้เรียกว่า “พระธาตุศรีธรรมทายโลก”
ด้านที่สอง ถัดจากหอไหว้ขึ้นไป แต่ละด้านยาว ๔๘ เมตร
มีกลีบดอกบัวล้อมรอบ ทั้งหมดมีจำนวน ๑๒๐ กลีบ
ภายในกลีบดอกบัวทำด้วยกระดูกงู (เส้นลวดเป็นขอบล้อมทั้งสี่ด้าน)
แล้วตั้งใบเสมาบนกระดูกงูนั้น ใบเสมาในชั้นนี้จำนวน ๒๒๘ ใบ
ตรงกลางใบเสมาทุกใบเป็นโพลง (ไม่ทะลุ) สำหรับใส่พระพิมพ์ใบละองค์
บนชั้นนี้มีประตูโขงตรงกับทางขึ้นหอไหว้ทั้งสี่ด้าน
พอเข้าไปที่ประตูโขงนั้นก็จะพบพระธาตุบารมีที่กล่าวแล้ว
และธาตุบารมีก็มีชื่อเรียกทุกองค์
คือเริ่มแต่ทานบารมี ทานอุปบารมีในจนครบทั้ง ๓๐ องค์
ชั้นที่สามสร้างขึ้นถัดจากพระธาตุองค์เล็ก ๓๐ องค์นั้น
ในชั้นนี้มีความกว้างด้านละ ๓๐ เมตร
พื้นชั้นที่สามนี้ มีรูปลักษณะเป็นหลังเต่า
หรือโอคว่ำ (ขันตักน้ำคว่ำ) อยู่บนชั้นหลังเต่า
เป็นฐานของยอดพระธาตุ ซึ่งมีรูปเป็นสี่เหลียม
ล้อมรอบด้วยกลีบดอกบัวใหญ่ที่ปลายกลีบเริ่มบานออก
ถัดจากดอกบัวไปจึงมีรูปรัดเอว เหนือจากที่รัดเอวไปจะเป็นฐานจอมธาตุ
ฐานนี้จะเป็นรูปสี่เหลี่ยมเหวอ (บาน) ขึ้นด้านบนนิดหน่อย
ต่อจากฐานนี้ คนโบราณเรียกว่า “ดวงปี”
ดังมีอยู่ในคำกลอนว่า “เจดีย์ดิ้ว ดวงปีพ้นพุ่ง”
บนดวงปีจึงเป็นเศวตฉัตรเป็นยอดพระธาตุที่สูงสุด
รอบฐานพระธาตุก็ได้สร้างบริเวณล้อมรอบติดกันทั้งสี่ด้าน
มีประตูเข้าทั้งสี่ทิศ โดยประตูอยู่ระหว่างกลางของแต่ละด้านพอดี
บริเวณรอบฐานพระธาตุนี้ยาวด้านละ ๙๑.๗๕ เมตร
