ไหว้พระประธาน ๗๗ จังหวัด พระคันธารราฐ พระพุทธรูปศิลาเขียว
พระประธานในพระวิหารสรรเพชญ์
หรือพระวิหารคันธารราฐ, พระวิหารเขียน, พระวิหารน้อย
วัดหน้าพระเมรุราชิการาม หรือวัดหน้าพระเมรุ (พระอารามหลวง)
ต.ท่าวาสุกรี อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา
“พระคันธารราฐ” วัดหน้าพระเมรุราชิการาม หรือ วัดหน้าพระเมรุ (พระอารามหลวง) จ.พระนครศรีอยุธยา พุทธลักษณะเป็นพระพุทธรูปศิลาเขียวขนาดใหญ่ ศิลปะแบบทวารวดี ประทับนั่งห้อยพระบาท พระหัตถ์ทั้งสองข้างวางคว่ำอยู่บนพระชานุ (เข่า) เบื้องพระปฤษฎางค์ (เบื้องหลัง) มีพนัก และเหนือขึ้นไปหลังพระเศียรมีประภามณฑลหรือรัศมี สลักลายที่ขอบ คาดว่าเดิมเป็นพระพุทธรูปปางแสดงธรรม (วิตรรกมุทรา Vitarka Mudra) แต่จากการบูรณะเมื่อขุดพบและนำมาประดิษฐานที่วัดหน้าพระเมรุราชิการาม พระหัตถ์ทั้งสองข้างได้เปลี่ยนเป็นวางคว่ำอยู่บนพระชานุ (เข่า) มีขนาดหน้าตักกว้าง ๑.๗๐ เมตร สูง ๕.๒๐ เมตร สร้างขึ้นจากวัสดุหินปูนสีเขียวแก่หรือศิลาเขียว (Bluish Limestone) ปัจจุบันประดิษฐานเป็นองค์พระประธานอยู่ในพระวิหารสรรเพชญ์ (พระวิหารคันธารราฐ, พระวิหารเขียน, พระวิหารน้อย)
พระวิหารสรรเพชญ์ ประชาชนเรียกชื่อว่า “พระวิหารคันธารราฐ” หรือเรียกชื่อว่า “พระวิหารเขียน” เนื่องจากมีลายเขียนภายในพระวิหาร หรือมีชื่อเรียกกันอีกว่า “พระวิหารน้อย” เนื่องจากเป็นพระวิหารขนาดเล็ก มีขนาดกว้างประมาณ ๖ เมตร ยาวประมาณ ๑๖ เมตรเท่านั้น ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของพระอุโบสถ ห่างจากพระอุโบสถประมาณ ๒ เมตรเศษ หันหน้าออกไปทางทิศใต้หรือไปทางแม่น้ำลพบุรี พระยาไชยวิชิต (เผือก) ข้าหลวงผู้รักษากรุงเก่าคือพระนครศรีอยุธยา ได้สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ.๒๓๘๑ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ พระวิหารมีมุขทั้งด้านหน้าและด้านหลัง หลังคามุงกระเบื้องดินเผา ประดับช่อฟ้าใบระกาหางหงส์ ปิดทองประดับกระจกเช่นเดียวกับพระอุโบสถ หน้าบันสลักลายดอกไม้และนก มีประตูเข้าสู่ภายในพระวิหารเฉพาะด้านหน้าประตูเดียว เป็นประตูไม้แกะสลักลายก้านขดเคล้าภาพเป็นภาพเทพนม ครุฑ นาค และนก ตอนล่างแกะลายฐานสิงห์ ตอนบนเป็นวิมานและลายเปลว (ฝีมือช่างสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย อาจเป็นสมัยพระเจ้าปราสาททอง) ซุ้มประตูเป็นลายปูนปั้นปิดทอง ตรงกลางทำเป็นรูปอาคารแบบยุโรป ล้อมด้วยลายดอกไม้มีลายเครือเถาอยู่ที่กรอบ เป็นลายแบบฝรั่งปนจีนฝีมือช่างสมัยรัชกาลที่ ๔ ผนังด้านข้างของพระวิหารมีหน้าต่างด้านละ ๑ บาน ผนังด้านในมีจิตรกรรมฝาผนังเขียนภาพเล่าเรื่องชาดกโดยรอบ ปัจจุบันภาพเขียนจิตรกรรมยังคงอยู่แม้จะลบเลือนไปมากตามกาลเวลา
พระคันธารราฐ สันนิษฐานว่าเคยประดิษฐานอยู่ ณ วัดมหาธาตุ ในเกาะเมือง ข้างวัดราชบูรณะ จ.พระนครศรีอยุธยา มาก่อน ซึ่งเป็นวัดเก่าแก่มีมาก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยาและเป็นวัดร้างในยุคนั้น พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาไชยวิชิต (เผือก) ข้าหลวงผู้รักษากรุงเก่าคือพระนครศรีอยุธยา ในสมัยรัชกาลที่ ๓ เป็นแม่กองบูรณปฏิสังขรณ์วัดมหาธาตุ จึงได้ขุดค้นพบ “พระคันธารราฐ” พระพุทธรูปศิลาเขียวสมัยทวารวดีองค์นี้ แล้วได้มีการเคลื่อนย้ายอัญเชิญไปประดิษฐานไว้ในพระวิหารสรรเพชญ์ (พระวิหารน้อย) ที่พึ่งสร้างขึ้นใหม่เมื่อปี พ.ศ.๒๓๘๑ นี้ ณ วัดหน้าพระเมรุราชิการาม จวบจนถึงปัจจุบัน ทั้งนี้ พระยาไชยวิชิต (เผือก) ได้จารึกไว้ในศิลาซึ่งติดตั้งไว้ที่ฝาผนังของพระวิหารสรรเพชญ์ เมื่อปี พ.ศ. ที่สร้างคือ พ.ศ.๒๓๘๑ ความว่า...“พระคันธารราฐนี้ พระอุบาลีมหาเถระซึ่งจำพรรษาอยู่ที่วัดธรรมาราม จ.พระนครศรีอยุธยา นำมาจากประเทศลังกา ในคราวที่ท่านเป็นสมณฑูตพร้อมด้วยพระสงฆ์สยามวงศ์นำพระพุทธศาสนาไปประดิษฐานในประเทศลังกา” ซึ่งก็ไม่ชัดเจนว่าเป็นความเห็นของพระยาไชยวิชิต (เผือก) ถึงที่มาของพระคันธารราฐหรือไม่ หรือได้ข้อมูลมาจากแหล่งใด
แต่ทว่านักโบราณคดีมีความเห็นว่า “พระคันธารราฐ” เป็นพระพุทธรูปสมัยทวารวดี สร้างขึ้นในระหว่างปี พ.ศ.๑๐๐๐-๑๒๐๐ และสันนิษฐานว่าก่อนที่จะนำมาประดิษฐานไว้ ณ วัดมหาธาตุ ในสมัยกรุงศรีอยุธยา แต่เดิมเคยประดิษฐานอยู่ ณ วัดทุ่งพระเมรุ หรือวัดพระเมรุ จ.นครปฐม เนื่องจากในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ทางราชการได้ขุดพบศิลาเรือนแก้วชำรุดอันหนึ่ง ที่วัดทุ่งพระเมรุ หรือวัดพระเมรุ จ.นครปฐม เมื่อนำมาเทียบกับ “พระคันธารราฐ” วัดหน้าพระเมรุราชิการาม ก็ปรับเข้ากันได้สนิท
ในการขุดค้นครั้งปี พ.ศ.๒๔๘๑-๒๔๘๒ ศาสตราจารย์ปิแอร์ ดูปองต์ (Pierre Dupont) นักโบราณคดีชาวฝรั่งเศส ได้ขุดพบท่อนพระเพลา พระกร และนิ้วพระหัตถ์อีกหลายนิ้ว ที่วัดทุ่งพระเมรุ หรือวัดพระเมรุ จ.นครปฐม ซึ่งมีขนาดเดียวกันกับ “พระคันธารราฐ” จึงเชื่อกันว่า “พระคันธารราฐ” อัญเชิญมาจากวัดทุ่งพระเมรุ หรือวัดพระเมรุ จ.นครปฐม
ดังนั้น ความเก่าแก่ของ “พระคันธารราฐ” จึงเก่าแก่กว่าในสมัยกรุงสุโขทัย ไล่เลี่ยกับยุคสมัยของบุโรพุทโธ (Borobudur) บนเกาะชวาในประเทศอินโดนีเซีย
พระคันธารราฐ กล่าวกันว่าเดิมเป็นพระพุทธรูปศิลาสีเขียว (หินเขียว) แต่เนื่องจากผ่านกาลเวลามานานจึงทำให้กลายเป็นสีเข้มขึ้นเรื่อยๆ จนกระทั่งปัจจุบันดูคล้ายเป็นสีดำ แต่ถ้ามองดูในระยะใกล้ๆ แล้วจะเห็นเม็ดเล็กๆ สีเขียวเพราะทำจากหินทรายแกะสลัก เชื่อกันว่าหากบูชาสักการะแล้วจะอายุยืน มั่นคงดั่งศิลา
วัดหน้าพระเมรุราชิการาม หรือที่ชาวบ้านมักเรียกกันว่า วัดหน้าพระเมรุ ตั้งอยู่ริมคลองสระบัวด้านทิศเหนือของคูเมือง (เดิมเป็นแม่น้ำลพบุรี) ตรงข้ามกับพระราชวังหลวง หมู่ที่ ๕ ต.ท่าวาสุกรี อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา เดิมชื่อว่า “วัดพระเมรุราชิการาม” เป็นเพียงวัดเดียวในกรุงศรีอยุธยา ที่รอดพ้นจากการถูกพม่าเผาทำลายในคราวเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ ๒
อย่างไม่น่าเชื่อ !!! สำหรับสาเหตุนั้นได้มีการบันทึกไว้ที่วัดหน้าพระเมรุราชิการามว่า เนื่องมาจากตั้งอยู่ใกล้พระราชวังหลวง และพม่ายังได้ใช้วัดแห่งนี้เป็นที่ตั้งกองทัพ-กองบัญชาการ ทำให้ยังคงสภาพดีไม่ถูกทำลายด้วยประการทั้งปวง ด้วยเหตุนี้จึงยังคงมีงานศิลปกรรมของสมัยกรุงศรีอยุธยาแท้ๆ ตกทอดมาให้อนุชนคนรุ่นหลังได้ชมกันจนถึงปัจจุบัน
ตามประวัติกล่าวว่า “พระองค์อินทร์” ในรัชกาลสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ รัชกาลที่ ๑๐ แห่งกรุงศรีอยุธยา ทรงสร้างวัดขึ้นเมื่อปี พ.ศ.๒๐๔๖ (สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น) ประทานนามว่า วัดพระเมรุราชิการาม วัดแห่งนี้มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์คือ “สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ” ได้ใช้เป็นสถานที่เจรจาสงบศึกกับ “พระเจ้าหงสาวดีบุเรงนอง” เมื่อปี พ.ศ.๒๑๐๖ และในอีกตอนหนึ่งคือ เมื่อคราว “พระเจ้าอะลองพญา” ยกทัพมาตีกรุงศรีอยุธยาเมื่อปี พ.ศ.๒๓๐๓ พม่าได้ยกเอาปืนใหญ่มาตั้งไว้ระหว่างวัดหน้าพระเมรุราชิการาม กับวัดหัสดาวาส (วัดช้าง) พระเจ้าอะลองพญาทรงบัญชาการและทรงจุดปืนใหญ่เอง แต่ด้วยความศักดิ์สิทธิ์ของพระพุทธนิมิตวิชิตมารโมลีศรีสรรเพชญ์บรมไตรโลกนาถ พระประธานในพระอุโบสถ เมื่อพระองค์จุดดินระเบิดเกิดระเบิดขึ้น จนทำให้ปากกระบอกปืนแตก สะเก็ดระเบิดลุกเป็นไฟ ต้องพระวรกายบาดเจ็บสาหัสประชวรหนักในวันนั้น พอรุ่งขึ้นพม่าเลิกทัพกลับไปทางเหนือ แต่ยังไม่ทันพ้นเมืองตาก พระเจ้าอะลองพญาก็สิ้นพระชนม์ระหว่างทาง ด้วยบุญญาธิการอันศักดิ์สิทธิ์แห่งพระพุทธนิมิตวิชิตมารโมลีศรีสรรเพชญ์บรมไตรโลกนาถ จึงทำให้กรุงศรีอยุธยารอดพ้นจากข้าศึกมาตลอด วัดหน้าพระเมรุราชิการามจึงเป็นวัดเดียวในกรุงศรีอยุธยาที่ไม่ถูกพม่าทำลาย
อาณาจักรกรุงศรีอยุธยา อดีตราชธานีเก่าแห่งสยามประเทศในยุคที่รุ่งโรจน์นั้น ล้วนเต็มไปด้วยวัดวาอาราม และปราสาทราชวังมากมาย แต่หลังจากที่กรุงศรีอยุธยาต้องมาแตกลงในการเสียกรุงฯ ครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๓๑๐ ก่อนที่สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช จะทรงกอบกู้สยามประเทศได้ในปลายปีเดียวกัน การเสียกรุงฯ ครั้งที่ ๒ ยังความสูญเสียแก่เมืองกรุงศรีอยุธยาอย่างใหญ่หลวงเพราะถูกพม่าเผาทำลายบ้านเรือน วัดวาอาราม และปราสาทราชวัง ฯลฯ เกือบทุกแห่งลงจนย่อยยับ คงหลงเหลือไว้เพียงซากแห่งความรุ่งโรจน์ทิ้งไว้เป็นอุทาหรณ์แด่อนุชนรุ่นหลัง ซึ่งในปัจจุบันสามารถสัมผัสกับซากอดีตอันรุ่งโรจน์เหล่านั้นได้ในพื้นที่รอบเกาะเมืองของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา
สถาปัตยกรรมภายในวัดอยู่ในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น คือ พระอุโบสถไม่มีหน้าต่าง แต่เจาะช่องไว้เป็นลูกกรง องค์พระประธานเป็นพระพุทธรูปทรงเครื่องใหญ่แบบมหาจักรพรรดิหรือทรงเครื่องกษัตริย์ องค์ใหญ่ที่สุดในกรุงศรีอยุธยา หล่อด้วยโลหะสำริด ลงรักปิดทอง ประดับกระจก ปางมารวิชัย (ปางชนะมาร, ปางสะดุ้งมาร) อันงดงามเป็นอย่างยิ่ง หน้าบันไม้สักลงรักปิดทอง สลักรูปพระนารายณ์ทรงครุฑหยุดเศียรนาคหน้าราหู ล้อมรอบด้วยหมู่เทพนม (เทพชุมนุม) จำนวน ๒๖ องค์ ตรงอาสนสงฆ์มีจารึกเป็นกาพย์ห่อโคลงและกาพย์ยานี ทั้งนี้ วัดหน้าพระเมรุราชิการามได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓
ปัจจุบัน วัดหน้าพระเมรุราชิการาม เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย และมี “พระพิศาลวิหารกิจ (สมศักดิ์ ฉนฺทกโร)” ดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าอาวาส
พระคันธารราฐ พระประธานในพระวิหารสรรเพชญ์
หรือพระวิหารน้อย วัดหน้าพระเมรุราชิการาม
“พระคันธารราฐ” วัดหน้าพระเมรุราชิการาม
บันทึกภาพโดยช่างภาพชาวสวิตเซอร์แลนด์
Dr. Martin Hurlimann
เมื่อปี พ.ศ.๒๔๗๒ (ค.ศ.๑๙๒๙)
พระพุทธนิมิตวิชิตมารโมลีศรีสรรเพชญ์บรมไตรโลกนาถ
พระพุทธรูปทรงเครื่องใหญ่แบบมหาจักรพรรดิ ปางมารวิชัย
พระประธานในพระอุโบสถ วัดหน้าพระเมรุราชิการาม
พระอุโบสถ วัดหน้าพระเมรุราชิการาม
ขอขอบพระคุณที่มาของรูปภาพ : คุณ Kan Niree Saree 
ใกล้ๆ พระอุโบสถ มีต้นโพธิ์ขนาดใหญ่ที่ครอบพระเจดีย์
โดยมีเศียรพระพุทธรูปถูกต้นโพธิ์ปกคลุมอยู่ด้วย
Unseen Ayutthaya !! Unseen Thailand !!
⊰⊱⊰⊱⊰⊱⊰⊱⊰⊱⊰⊱⊰⊱⊰⊱⊰⊱⊰⊱⊰⊱⊰⊱
รวบรวมและเรียบเรียงเนื้อหามาจาก ::๑. หนังสือ วัดพระเมรุราชิการาม
ตำบลท่าวาสุกรี อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
จัดพิมพ์เนื่องในงานสมโภช ๕๑๓ ปี วันที่ ๒๕ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๕๙
๒. พระพุทธปฏิมากรองค์สำคัญของประเทศไทย
พิมพ์ครั้งที่ ๒ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๔๗
๓. หนังสือ พระพุทธรูปศิลาขาว สมัยทวารวดี
เรียบเรียงโดย นายธนิต อยู่โพธิ์ อดีตอธิบดีกรมศิลปากร
๔. บทความ “วัดหน้าพระเมรุ” ความงามแห่งกรุงศรีฯ ที่ไม่ถูกทำลาย
ASTVผู้จัดการออนไลน์ ๒๐ กุมภาพันธ์ ๒๕๔๙ ๑๗:๕๕ น.
๕. หนังสือ ศิลปะชวา : ผู้เขียน รศ.ดร. เชษฐ์ ติงสัญชลี
๖. http://torngmail.blogspot.com/2010/08/4 ... endut.html
๗. ขอขอบพระคุณที่มาของรูปภาพ : น้ายักษ์ naryak.com
พระพุทธรูปศิลาขาว วัดพระปฐมเจดีย์ จ.นครปฐม http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=24&t=39910
พระพุทธรูปศิลาสมัยทวารวดี ปรากฏในโลกเพียง ๖ องค์ http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=24&t=48134
องค์ที่ ๑ พระพุทธรูปศิลาขาว
