อุบายในการพิจารณาขันธ์ ๕
วิสัชนาธรรมโดย...หลวงปู่หล้า เขมปตฺโต
วัดบรรพตคีรี (ภูจ้อก้อ) อ.หนองสูง จ.มุกดาหาร
ปุจฉา : ดิฉันขอรบกวนหลวงปู่ช่วยอธิบายให้ลูกหลานมีอุบายในการพิจารณาขันธ์ ๕ เพื่อการปฏิบัติธรรมจะได้เจริญก้าวหน้าต่อไปเจ้าค่ะ พวกดิฉันเปรียบเหมือนกับบัวใต้น้ำ หลวงปู่โปรดเมตตาสงเคราะห์ด้วยเจ้าค่ะ ใจก็อยากจะพ้นทุกข์ใน “วัฏสงสาร” เป็นที่สุด แต่ก็ยังตะเกียกตะกายไม่พ้นน้ำสักที วิสัชนา : แม้ขันธ์ทั้ง ๕ มีรูปขันธ์ ที่เราเรียกว่าดิน น้ำ ไฟ ลม ประชุมกันอยู่เรียกว่ารูปขันธ์นั่นเอง ส่วนนามขันธ์ ๔ มีเวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ เหล่านี้ก็มีความหมายอันเดียวกันกับที่ว่ามาแล้วนั้น คือเกิดขึ้น แปรปรวน และดับไป หาระหว่างมิได้ด้วย เราก็รู้ตามเป็นจริงหาระหว่างมิได้ด้วย การที่เราไปหลงยึดถือว่าเป็นเรา เป็นเขา เป็นสัตว์ เป็นบุคคลนั้น หรือเป็นของเรา เป็นของสัตว์ ของบุคคลนั้น เราก็หมดปัญหาที่จะไปสำคัญอย่างนั้นเมื่อเราไม่สำคัญว่าสิ่งเหล่านั้นเป็นเรา เป็นสัตว์ เป็นบุคคลแล้ว มันก็ลดกันไปในตัวแล้ว ไม่ต้องไปสมมติวางมันหรอก มันไม่ใช่สัตว์ไม่ใช่บุคคลแล้ว เราจะไปสมมติเอาทำไม เราจะไปสมมติวางทำไม ถ้าเราไม่สมมติว่าได้ว่าเสีย ความสมมติก็จบลงเพียงนั้น ความดีใจเสียใจจะมาจากประตูใดอีก เหตุที่ดีใจเสียใจก็เพราะยืนยันว่านั่นเรา นั่นของเรา นั่นผู้อื่น นั่นของผู้อื่น เรื่องจึงไม่มีการจบ คล้ายๆ กับหยอกเงา เมื่อเราหยอกเงา เงาก็หยอกเรา ถ้าไม่มีเราอยู่ในนั้น เงาของเราก็ไม่ต้องมี ดังนี้แหละ เป็นสติ-ปัญญาชั้นสูง มีทั้งศีล สมาธิ และญาณปัญญา เป็นทัพธรรมรวมอยู่ขณะเดียวด้วย
พูดต่อไปอีกให้ชัดว่าเมื่อเราไม่ยืนยันเอาขันธ์ ๕ ไม่ยืนยันว่าขันธ์ ๕ เป็นเรา ก็รู้เท่าเราแล้วไม่ใช่หรือ และก็รู้เท่าสิ่งที่ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ของของเราแล้วไม่ใช่หรือ ทีนี้จะชกต่อยกับอะไรอีกก็คงจบเพียงแค่นั้น
ท้ายนี้ ด้วยเดชพระพุทธศาสนา พวกเราทั้งหลายจงหลุดพ้นจากความหลงของตน ที่เคยหลงว่าขันธ์ ๕ เป็นตน ตนเป็นขันธ์ ๕ จงจบกันลงเพียงแค่นี้เทอญ เมื่อสิ้นลมปราณไปแล้วก็ไม่มีหนทางจะไปยืนยันเอาขันธ์ ๕ อีกแล้ว พระพุทธศาสนาจบลงเพียงแค่นี้
คัดมาจาก...หนังสือ หลวงปู่หล้า เขมปตฺโต ตอบปัญหาธรรมะ
ฉบับพิมพ์ครั้งที่ ๒๐, เดือนกันยายน ๒๕๕๓
ประวัติและปฏิปทา “หลวงปู่หล้า เขมปัตโต” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=13&t=44660
รวมคำสอน “หลวงปู่หล้า เขมปัตโต” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=38521
ประมวลภาพ “หลวงปู่หล้า เขมปัตโต” วัดภูจ้อก้อ http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=38&t=44375