ส ติ ปั ฏฺ ฐ า น นั ก ป ริ ยั ติ
พระนิโรธรังสีคัมภีรปัญญาจารย์ (หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี)*
วัดหินหมากเป้ง อ.ศรีเชียงใหม่ จ.หนองคาย
ความเห็นของนักปริยัติโดยมากเข้าใจกันว่า
สติปัฏฐานสี่หรือกรรมฐานอื่นใดก็ตาม
จะต้องท่องบ่นจดจำกันให้ได้แม่นยำเสียก่อน
แล้วจึงจะปฏิบัติได้
เมื่อลงมือปฏิบัติเล่า
ก็จะต้องให้เป็นไปตามที่ได้ศึกษามานั้น
ทุกๆ อย่างจึงจะใช้ได้
ถ้านอกจากนั้นเป็นผิดหมด
การเจริญสติปัฏฐานก็จะเริ่มเจริญแต่กายเป็นอันดับแรกขึ้นไป
ถ้าจะเจริญข้ออื่น เช่น จิตหรือธรรมก่อนใช้ไม่ได้
การพิจารณาก็ให้พิจารณากายในกายนอกเป็นต้น จนครบทั้งสี่
การตั้งสติก็จะให้ตามรู้ตามเห็นรูปนามอยู่ตลอดเวลา
จิตจะปล่อยจะวางไม่ได้ถือว่าผิดจากหลัก
ดังนี้เป็นต้น
ความรู้ความเห็น
ก็จะให้ตามรู้ตามเห็นทุกๆอย่าง
จิตปล่อยวางว่างสงบลงไม่ได้
หาว่าโง่ไม่มีปัญญา
การบังคับจิตนั้นดีอยู่ดอกเบื้องต้น
แต่ถ้าจะบังคับมันร่ำไปมันอาจบิดพลิ้วได้เหมือนกัน
จิตก็คือใจในตัวของคนเราแต่ละคนนั่นแหละ
บังคับมันหนักมันก็ไม่ชอบขี้หน้าเราเหมือนกัน
ฉะนั้นจิตคือผู้คิดมันจะคิดก็ได้
แต่ให้มันคิดอยู่ในสติปัฏฐานทั้งสี่นี้
แล้วก็ทำความพอใจให้มันเพลิดเพลินอิ่มเอิบ
ด้วยสติปัฏฐานสี่นี้เท่านั้น
“ส่วนสตินั้นจะไปตามรู้สิ่งนั้นๆแล้ว
จะไม่มีวันทันมันเลย”
ให้รู้ทันที่จะไปตั้งอยู่ตรงไหน
สติกับผู้รู้ก็ให้อยู่ด้วยกัน ณ ที่นั้น
คนเราเมื่อไปรู้เล่ห์เหลี่ยมกลโกงของกันและกันแล้ว
ก็ต้องยอมหยุดโกงเป็นมิตรสนิทกันเลย
จิตเช่นเดียวกัน
เมื่อสติกับความรู้อยู่ด้วยกันกับจิตแล้ว
มันก็ต้องหยุดนิ่งอยู่เป็นหนึ่ง
ผู้ที่ภาวนาไม่เข้าถึงขั้นนั้น
ก็หาว่าจิตของตนโง่เสียแล้ว
ย้อนไปดำเนินตามแนวเบื้องต้นอีก
เมื่อจิตหยุดนิ่งพักไม่ได้ ก็เลยฟุ้งใหญ่ ยิ่งเพ่งยิ่งบังคับ
บางทีอาจทำให้ปวดศีรษะเจ็บหน้าอก
มีอาการหลายอย่างขึ้นมาก็ได้
ผลที่สุดทำให้ท้อถอยในการเจริญสติปัฏฐาน
เพราะไม่ได้ผลเกิดความอัศจรรย์อะไรขึ้นมา
พอจะเป็นเครื่องดึงดูดให้จิตยึดมั่น
หมายเหตุ* :
ธรรมบรรยายบทนี้บันทึกไว้เมื่อครั้งที่ หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี
ยังดำรงสมณศักดิ์ที่ พระนิโรธรังสีคัมภีรปัญญาจารย์
(คัดลอกบางตอนมาจาก : "สติปัฏฐานภาวนา"
ใน ประมวลแนวปฏิบัติธรรม ของ พระนิโรธรังสีคัมภีรปัญญาจารย์
วัดหินหมากเป้ง อ.ศรีเชียงใหม่ จ.หนองคาย ,
คณะศิษย์จัดพิมพ์เพื่อเป็นธรรมทาน เมื่อกุมภาพันธ์ ๒๕๒๐, หน้า ๒๗๗-๒๗๘)