ผมแน้นเรื่อง โสดาปัตติมรรค เพราะพระพุทธพจณ์ที่พระศาสดาสนทนากับพระอานนท์ว่า การที่จะถากเอาแก่นไม้ โดยไม่ถากเปลือก ถากกะพี้ไม้ออก จะเข้าถึงแก่นั้น เป็นไปไม่ได้ อุปมาเหมือน การที่จะได้มรรคผล โดยไม่เดินตามทางของมรรคนั้น ก็เป็นไปไม่ได้เช่นกัน
ธรรมที่มรรคเบื้องต่ำปหาน ก็เป็นธรรมที่มรรคเบื้องสูงไม่ปหาน
เพราะฉะนั้น เมื่อพลาดจากโสดาปัตติมรรคไปแล้ว อย่างไรก็ไม่มีหนทางสำเร็จธรรม
สติ กับ สมาธิ ในระดับนี้ สำคัญมาก เพราะหากพลาดแล้ว หากไม่ศึกษาให้ดีแล้ว เดินผิดทางได้ง่ายๆ
สมาธิ ที่จะถือว่าเป็นสัมมาสมาธิ ไม่ว่าจะเพื่อรูปภพ อรูปภพ หรือโลกุตตรภพ ต้องกำเนิดจากจิตที่เป็นกุศล โดยเฉพาะโลกุตตรภพ ต้องประกอบด้วยปัญญา
Quote Tipitaka: (ธรรมสังคณีปกรณ์ เหตุโคจฉกะ)
รูปาวจรเหตุ ๖ เป็นไฉน?
กุศลเหตุ ๓ อัพยากตเหตุ ๓ สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า รูปาวจรเหตุ ๖.
อรูปาวจรเหตุ ๖ เป็นไฉน?
กุศลเหตุ ๓ อัพยากตเหตุ ๓ สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า อรูปาวจรเหตุ ๖.
[๖๙๔] โลกุตตรเหตุ ๖ เป็นไฉน?
กุศลเหตุ ๓ อัพยากตเหตุ ๓ สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า อรูปาวจรเหตุ ๖.
บรรดาโลกุตตรเหตุ ๖ นั้น กุศลเหตุ ๓ เป็นไฉน?
อโลภะ อโทสะ อโมหะ
ตัวที่จะทำให้จิตเกิดเป็นกุศลได้ ก็คือ สติ เพราะสติเกิดขึ้นกับจิตที่เป็นกุศลเท่านั้น ถ้าขาดสติ สมาธิที่ได้ก็จะเป็นมิจฉาสมาธิ
หากเจริญสมาธิ โดยมีสติบริบูรณ์ ผลที่ได้ก็จะออกมาเป็นฌาน หากจะให้เป็นผลสมาบัติ ต้องมีด้วยปัญญาประกอบด้วย
ปุถุชนปฏิบัติธรรม การที่จะเจริญสมถะนั้น ไม่ง่าย เพราะธรรมฝ่ายอกุศลมีกำลังมาก เป็นนิสสยปัจัยของปุถุชนที่อยู่กับ โลภะ โทสะ โมหะ มาตลอดชีวิต ยิ่งส่วนมาก ตั้งหน้าตั้งตาไปหาความสงบ ไม่สนใจสติปัญญาเลย
ความสงบ (เอกัคคตา อุเบกขา) สามารถเกิดร่วมด้วยกันกับโลภะ ผลออกมาจะเป็นมิจฉาสมาธิ ไม่มีโอกาสได้ฌานสมาบัติ หรือผลสมาบัติ ถือเป็นการบำเพ็ญบาป หรือความพอใจ เดินหน้าลงนรกโดยเต็มใจ ตกนรกเหมือนจับไปวาง ลักษณะอาการไม่ต่างกับคนนั่งตกปลา
ตั้งแต่โสดาปัตติผล เป็นต้นไป การเจริญสมถะนั้น ไม่มีโอกาสเป็นมิจฉาสมาธิ เพราะ สตินทรีย์ ปัญญินทรีย์ ของอริยะบุคคลถือว่ามั่นคงแล้ว สามารถแยกออกระหว่าง กุศล กับอกุศลได้ชัดเจน
ดังนั้น ในระดับโสดาปัตติมรรค พวกผมจึงแนะนำให้เจริญปัญญาโดยใช้วิปัสสนานำสมถะ ได้ทั้งสติปัญญาและสมาธิ เพราะเริ่มด้วยปัญญาโอกาสที่จิตจะเป็นอกุศลนั้นไม่มี
สำหรับผู้ที่มีเนกขัมมะธรรม จะมีเนกขัมมะสมาธิ เนกขัมมะปัญญา ซึ่งปหานกิเลสกามอย่างหยาบได้แล้ว ก็เจริญปัญญาโดยใช้สมถะนำ จุดนี้มีรายละเอียดมาก มีหลายๆ ท่านไปจับเอาการปฏิบัติตรงส่วนนี้ โดยไม่ได้มีเนกขัมมะธรรม เพราะเห็นว่ามีเขียนในพระไตรปิฎก ผลที่ได้ก็เป็นมิจฉาสมาธิ
สรุปง่ายๆ ว่า สมาธิ ที่ขาดสติปัญญา ไม่ใช่สัมมาสมาธิ ไม่ใช่มหากุศล
|
นมัสการครับท่านพระอาจารย์แสนปราชญ์
พระศาสดาได้ตรัสถึงความสำคัญของ สมถะ กับ วิปัสสนา ไว้ดังนี้
