การศึกษาพระอภิธรรม
และฝึกสติอยู่กับปัจจุบันโดยไม่ได้ทำสมาธิ แค่นี้เพียงพอหรือไม่?....
สติ กับ สมาธิ ต่างกันอย่างไร?
อาจารย์สุชีพ ปุญญานุภาพ
การศึกษาพระอภิธรรมเป็นการศึกษาเนื้อหาสำคัญของพระพุทธศาสนา
ซึ่งท่านย่อเป็น ๔ ประการ คือ จิต เจตสิก รูป และนิพพาน
ส่วนการฝึกสติให้อยู่กับปัจจุบัน โดยไม่ได้ทำสมาธิ
โดยหลักการก็เป็นการบำเพ็ญสมาธิอยู่ในตัว
กล่าวคือ
ความพยายามชอบ การตั้งสติชอบ การตั้งใจมั่นชอบ
อริยมรรค ๓ ข้อนี้ ท่านจัดอยู่ในประเภทสมาธิ
ซึ่งพระพุทธเจ้าทรงอนุมัติในหลักการ
ตามความใน จุลลเวทัลลสูตร (๑๒/๕๑๘/๕๑๙) อยู่แล้ว
นอกจากนั้นเวลาย่อ อริยมรรคมีองค์ ๘ ให้เหลือเพียง ๒ ข้อ
ก็ทรงย่อให้เหลือเพียง สมถะ (การทำใจให้สงบ)
กับ วิปัสสนา (การทำปัญญาให้แจ่มแจ้ง)
คือย่อเป็น สมาธิ กับ ปัญญา
อันจะเห็นได้ว่า ศีลแฝงอยู่ในสมาธิและปัญญานั่นเอง
หรือเวลาย่อเป็น ๑ ทรงย่อเป็น มัชฌิมาปฏิปทา
(ทางสายกลาง ซึ่งคลุมทั้งหมด คือ ศีล สมาธิ ปัญญา)
การมีสติอยู่กับปัจจุบันเป็นทั้งสมาธิในกรณีที่ใจตั้งมั่นอยู่กับปัจจุบัน
เป็นทั้งปัญญาในกรณีที่กำหนดรู้ ความไม่เที่ยง ทนอยู่ไม่ได้
และมิใช่ตัวตนของอารมณ์ปัจจุบันต่างๆ ที่ผ่านมา และผ่านไป
“สติ” กับ “สมาธิ” ต่างกันตรงที่
“สติ” ทำหน้าที่ระลึก
“สมาธิ” ทำหน้าที่ตั้งมั่น
ดังจะเห็นได้ว่าพระพุทธเจ้าทรงอธิบาย
สัมมาสติ ความระลึกชอบ ว่า การระลึกในสติปัฏฐาน ๔
แต่เวลาอธิบาย สัมมาสมาธิ ทรงอธิบายว่า ได้แก่ ฌาน ๔
ซึ่งหมายถึงการที่จิตตั้งมั่นแน่วแน่ระดับฌานแล้ว
แม้จะอธิบายแยกได้ดังนี้
แต่เวลารวมกลุ่มทั้งสติและสมาธิ
รวมอยู่ในกลุ่มสมาธิด้วยกัน
(ที่มา : ตอบปัญหาทางพระพุทธศาสนา เล่ม ๒ โดย อาจารย์สุชีพ ปุญญานุภาพ,
โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัยในพระบรมราชูปถัมภ์, พิมพ์ครั้งที่ ๒ พ.ศ. ๒๕๔๒, หน้า ๓๐-๓๑)
รวมคำสอน “อาจารย์สุชีพ ปุญญานุภาพ”http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=49286
