ภาพประกอบข่าว
ช่วงสุดท้ายที่เราอยู่ด้วยกัน
โรคบางโรครักษาแล้วหาย บางโรครักษาแล้วไม่หาย
บางโรคไม่รักษาก็หาย บางโรครักษาจึงหาย ไม่รักษาถึงตาย
แต่สำหรับผู้ป่วยในระยะสุดท้ายที่มีอาการจนถึงขั้นรักษาไม่หาย
และไม่มีแผนการรักษาใดๆ อีกต่อไป
นอกจากรับการดูแลแบบประคับประคองอาการจนถึงระยะสุดท้ายของชีวิต
ในห้วงสุดท้ายของชีวิตที่ไม่เหลือความหวังให้ยึดเหนี่ยวอีกต่อไป
ผู้ป่วย และญาติมีทางเลือกใดบ้างที่จะใช้เวลาที่เหลืออยู่น้อยนิดด้วยกัน
อุมาภรณ์ ไพศาลสุทธิเดช พยาบาลศูนย์ดูแลผู้ป่วยระยะประคับประคอง
โรงพยาบาลรามาธิบดี บอกว่า
ถึงแม้ว่าญาติผู้ป่วยจะมีความต้องการให้ผู้ป่วยระยะสุดท้ายพักอยู่โรงพยาบาล
แต่ด้วยจำนวนเตียงที่มีจำกัด
สุดท้ายแล้วญาติผู้ป่วยจำเป็นต้องนำตัวผู้ป่วยกลับไปดูแลต่อที่บ้าน
เมื่อถึงเวลานั้นผู้ป่วยและครอบครัว
ควรจะสามารถดูแลตนเองได้อย่างเหมาะสมตามศักยภาพ
“บางครั้งญาติผู้ป่วยอาจขาดความมั่นใจในการดูแลผู้ป่วยที่บ้าน
ทางศูนย์ดูแลผู้ป่วยฯ เราจะเข้าไปช่วยผู้ป่วยและญาติทุกคน
ได้วางแผนร่วมกันในการดูแลแบบองค์รวม
และมีการเตรียมตัวเกี่ยวกับการสูญเสีย
หรือการพลัดพรากในวาระสุดท้ายของชีวิต”
จากประสบการณ์การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่ สั่งสมมากว่า 20 ปี
อุมาภรณ์เล่าว่า สภาพร่างกายผู้ป่วยมักมีการเปลี่ยนแปลงอย่างมาก
เพราะระบบต่างๆ พยายามปรับสภาพให้สมดุล หัวใจ ปอด ตับ ไต
ขณะที่ตัวโรคก็ลุกลามไป ร่างกายก็ปรับตัวไป
“ผู้ป่วยมักอ่อนเพลียมากจนต้องนอนอยู่บนเตียงตลอด
ซึ่งอาจทำให้เกิดแผลกด ทับ จึงควรพลิกตัว ผู้ป่วยทุก 6-8 ชั่วโมง
นอนตะแคง และควรยกหัวสูงเล็กน้อยให้หายใจสะดวก”
เมื่อคนผู้ป่วยอ่อนแรงและนอนหลับมากขึ้นควรใส่ผ้าอ้อมเพื่อสะดวกในการดูแล
ช่วงเวลานี้การให้น้ำเกลือไม่ได้ช่วยให้อาการของผู้ป่วยดีขึ้น
แต่ยืดความทุกข์ทรมานออกไปอีก ยกเว้นกรณีจำเป็นที่ต้องให้ยาทางเส้นเลือด
เช่นเดียวกับการใส่ท่ออาหารประเภทต่างๆ
ไม่ว่าจะทางท่อทางเดินอาหารหรือท่ออาหารทางเส้นเลือด จึงควรพิจารณาอย่างมาก
เพราะมักจะทำให้ผู้ป่วยเจ็บ รำคาญและอาจเป็นสาเหตุให้ถึงแก่ความตายก่อนเวลา
ส่วนการดูแลช่องปากให้ใช้ผ้าก๊อซชุบน้ำเช็ดปาก เหงือกและลิ้น
ในระยะนี้ผู้ป่วยมักจะปิดตาไม่สนิททำให้ตาแห้งแสบ
อาจใช้น้ำตาเทียมหยอดตาวัน ละ 1-2 ครั้ง
กรณีผู้ป่วยมีอาการกระสับกระส่ายนั้น
เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของสารเคมีภายในร่างกายเพราะอวัยวะต่างๆ เริ่มวาย
ควรปรึกษาแพทย์ให้พิจารณาตามสภาพอาการ
แต่หากอาการไม่มาก ไม่ควรใช้ยา เพราะผู้ป่วยอาจอยากมีสติ รู้สึกตัว
มีโอกาสได้ร่ำลาญาติก่อนจากไป หรือท่องบทสวดมนต์
หากผู้ป่วยมีอาการหายใจไม่เป็นจังหวะ ช้าบ้าง เร็วบ้าง
และอาจหยุดหายใจเป็นช่วง ซึ่งช่วงที่หยุดหายใจจะค่อยๆ ยาวขึ้น
เมื่อผู้ป่วยใกล้จะเสียชีวิต ข้อเท็จจริงก็คือ ตัวผู้ป่วยเองจะไม่รู้สึกทรมานกับอาการนี้
เพราะเกิดจากภาวะกรดและด่างเปลี่ยนแปลงไปหลังจากอวัยวะต่างๆ หยุดทำงาน
เมื่อถึงเวลานั้น การให้ออกซิเจนจึงไม่จำเป็น
ตรงกันข้ามการให้ออกซิเจนกลับทำให้ผู้ป่วยรู้สึกแห้ง เจ็บ และอึดอัดไม่สบายตัว
ผู้ป่วยจะพยายามดึงหน้ากากหรือท่อออกซิเจนตลอดเวลาทั้งที่ไม่รู้สึกตัว
“ผู้ดูแลควรแสดงความรู้สึกต่อผู้ป่วยด้วยการกอดและสัมผัสผู้ป่วยเป็นระยะๆ
โดยไม่ต้องกลัวว่าจะรบกวนการพักผ่อนของผู้ป่วย
เพราะแม้ผู้ป่วยจะอ่อนเพลียมากจนไม่สามารถพูดได้
แต่ผู้ป่วยส่วนใหญ่ยังสามารถได้ยินและเข้าใจสิ่งที่ญาติพูดได้
เพราะหูจะเป็นอวัยวะสุดท้ายที่ผู้ป่วยจะสูญเสียการทำงานไป”
เมื่อผู้ป่วยไม่ค่อยตอบสนองต่อสิ่งรอบตัว
จะเกิดภาวะเสียงดังครืดคราดในลำคอคล้ายเสียงกรน
ซึ่งเสียงนี้เกิดจากกล้ามเนื้อในการกลืนไม่ทำงาน ลิ้นตก
แต่ต่อมน้ำลายน้ำเมือกต่างๆ ยังทำงานอยู่
วิธีช่วยคือ ให้ผู้ป่วยนอนตะแคงโดยมีหมอนยาวรองหลัง
เพื่อลดเสียงดังครืดคราดลง แต่ไม่ควรดูดเสมหะด้วยเครื่องดูด
เพราะจากจะทำให้ผู้ป่วยเจ็บและอาเจียนจากท่อที่ล้วงลงไปดูดเสมหะในลำคอ
เมื่อเวลาของผู้ป่วยใกล้หมดลง สังเกตได้จากมือเท้าเย็น
เปลี่ยนเป็นสีคล้ำ ผิวเป็นจ้ำๆ ตาเบิกกว้างแต่ไม่กะพริบ ปัสสาวะน้อยลงมาก
ผู้ป่วยบางรายอาจตื่นขึ้นมาในช่วงเวลาสั้นๆ เหมือนอาการดีขึ้น
ซึ่งเป็นเสมือนพลังงานสำรองที่มีมาใช้ในการร่ำลาญาติครั้งสุดท้ายก่อนจากไป
"ญาติพี่น้องลูกหลานต้องตั้งสติให้ดี
และใช้เวลาช่วงสุดท้ายอยู่ข้างเตียงกับผู้ป่วยมากที่สุด"
พยาบาลผู้เชี่ยวชาญกล่าว
ที่มา... กรุงเทพธุรกิจ
