ผู้ใหญ่สมาธิสั้น
วงเดือน เดชะรินทร์ ผู้เชี่ยวชาญด้านการศึกษาปฐมวัย
คุณเป็นแบบนี้หรือเปล่า?
ขับรถหลงทาง โดยเฉพาะลงทางด่วนผิดบ่อย เมื่อมีการประชุม คุณมักจะนำออกนอกประเด็น จำข้อมูลผิด มองข้ามเนื้อหาหลักที่ประชุมกันอยู่
ขณะทำกิจกรรมกับคนหมู่มากที่ต้องนั่งนานๆ เช่น การเรียนหนังสือ การดูคอนเสิร์ต คุณมักต้องเปลี่ยนที่นั่งอยู่บ่อยครั้งเพราะรู้สึกไม่สบาย
เขินอายบ่อยๆ เมื่อสนทนากับผู้อื่นเพราะไม่ได้ใส่ใจคำพูดของอีกฝ่ายหนึ่ง ลืมของใช้ส่วนตัวไว้ตามสถานที่ต่างๆ เป็นต้นหากสิ่งที่กล่าวมาข้างต้นเกิดขึ้นกับคุณบ่อยครั้ง
นอกจากจะส่งผลกระทบโดยตรงกับคุณ
ยังทำให้ความสัมพันธ์กับบุคคลรอบข้าง
ไม่ว่าจะเป็นคนในครอบครัวหรือเพื่อนร่วมงานแย่ลงไปด้วย
นอกจากนี้ยังส่งผลกระทบต่อการทำงานและการใช้ชีวิตประจำวันของคุณโดยตรง
ทำให้การทำงานไม่สำเร็จตามวัตถุประสงค์ ซึ่งส่งผลกระทบให้
บางคนถูกมองว่าเป็นคนขาดความรับผิดชอบและผัดวันประกันพรุ่ง หัวหน้ามักต่อว่าเกี่ยวกับการทำงานว่าไม่มีประสิทธิภาพ เป็นผู้บริหารร้อยโครงการ คิดเร็ว เปลี่ยนแปลงเร็ว มีอารมณ์หงุดหงิดง่าย เป็นคนใจร้อน ไม่สามารถรอคอย เช่น การยืนต่อแถวยาวๆได้ อ่านหนังสือมักผิดพลาด มักสะกดคำหรือคิดเลขผิดบ่อยๆ บางคนอาจมีอาการทำอะไรเชื่องช้าไปทุกอย่างทั้งหมดที่กล่าวมานี้เป็นแค่ส่วนหนึ่งของโรคสมาธิสั้น
อาการของโรคสมาธิสั้นจะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ เมื่อโตเป็นผู้ใหญ่
ส่วนการรักษาโรคสมาธิสั้นให้ได้ผลดีนั้นต้องเริ่มตั้งแต่วัยเด็กเล็ก
โดยเฉพาะเด็กก่อนวัยเรียนถึงวัยรุ่นตอนปลาย
ทำได้โดยการสังเกตพฤติกรรม
โดยที่พ่อแม่หรือครูจะเป็นคนที่สามารถสังเกตเห็นว่า
เด็กซนอยู่ไม่นิ่งและมี ผลการเรียนที่แย่ลง
อย่างไรก็ดีผู้ใหญ่ที่เป็นโรคสมาธิสั้นหากได้รับการวินิจฉัยที่เร็วและได้
รับการรักษาก็จะทำให้ผู้ที่ป่วยเป็นโรคนี้ใช้ชีวิตอยู่ในสังคมได้ไม่ยากลำบาก
ผู้ใหญ่ป่วยเป็นโรคสมาธิสั้นมากน้อยแค่ไหน?
มีผู้กล่าวไว้ว่า ผู้ใหญ่ที่มีอาการสมาธิสั้นเริ่มต้นมาจากเด็กที่เป็นโรคสมาธิสั้นมาก่อน
โดยมีความชุกอยู่ที่1-2 % ซึ่งพบว่าครึ่งหนึ่งของเด็กสมาธิสั้นมักมีอาการอยู่ไม่นิ่ง
จนกระทั่งโตเป็นผู้ใหญ่แล้วอาการก็ยังคงปรากฏอยู่ถึง 30-80 %
รู้ได้อย่างไรว่าป่วยเป็นโรคสมาธิสั้น
แพทย์จะทำการวินิจฉัยว่าผู้ป่วยเป็นโรคสมาธิสั้นหรือไม่จากหลักเกณฑ์ ดังนี้
1. DSM-IV และ ICD-10 ที่ใช้วินิจฉัยสมาธิสั้นในเด็กนั้น ต้องใช้การสังเกตอาการแสดงออก พฤติกรรมและการซักประวัติโดยแพทย์
ซึ่งประวัติจะได้จากพ่อแม่และครู ตั้งแต่เด็กก่อนวัยเรียน
อย่างไรก็ดีอาการที่เห็นได้ชัดเจนและทำให้คิดถึงโรคสมาธิสั้นมากขึ้น
เช่น ความไม่เอาใจใส่ อาการหุนหันพลันแล่น ความไม่รอบคอบ และการขาดสมาธิ เป็นต้น
2. เกณฑ์มาตรฐานยูท่า Paul Wender และทีมงาน ได้พัฒนาเกณฑ์การวินิจฉัยโรคสมาธิสั้นเพื่อเป็นประโยชน์ในการวางแผนการรักษา
สมาธิสั้นในผู้ใหญ่ โดยเกณฑ์นี้ได้มาจากการซักประวัติอาการแสดงของโรคสมาธิสั้นในเด็ก
และในผู้ใหญ่ ซึ่งโดยสรุปแล้วจะต้องพบลักษณะอาการแสดง 2 อาการดังต่อไปนี้
ความไวของกล้ามเนื้อต่อสิ่งกระตุ้นและ ความวิตกกังวลภายในใจ (hyperactivity)- ไม่สามารถผ่อนคลายและทำกิจกรรมที่อยู่กับที่ได้นานๆ
เช่น การนั่งอ่านหนังสือหรือการดูโทรทัศน์
- มีอาการวิตกกังวลและความรู้สึกกังวลที่มีอยู่ในใจซึ่งไม่สามารถแสดงออกมาอย่างชัดเจนได้
การขาดความเอาใจใส่ (inattention) เช่น การไม่สนใจผู้ร่วมสนทนา การอ่านหนังสือแต่จับใจความไม่ได้ เป็นต้น และสิ่งที่เห็นได้ชัดในชีวิตประจำวัน
คือ มักขี้ลืม วางของผิดที่เสมอๆ
นอกจากนี้ยังพบอาการได้อย่างน้อยสองข้อ อันได้แก่
- ความบกพร่องทางอารมณ์ มีอารมณ์แปรปรวนต่อกันหลายชั่วโมงในหลายวัน
มีความรู้สึกเบื่อหน่ายและไม่พอใจอย่างไม่มีเหตุผล
- การทำงานไม่ประสบความสำเร็จ เช่น ขาดระเบียบวินัย
ไม่สามารถแก้ไขปัญหาหรือจัดการเรื่องเวลาได้ และไม่สามารถจดจ่อกับหน้าที่นานๆ ได้
- มีปัญหาทางด้านอารมณ์ มักจะโมโหง่ายและระเบิดออกมา
- อารมณ์หุนหันพลันแล่น มักตอบสนองต่อสิ่งต่างๆ อย่างรวดเร็วและเปลี่ยนแปลงทันที
มีพฤติกรรมต่อต้านความคิดและขาดความคิดไตร่ตรองอย่างรอบคอบ
- มีความอดทนอดกลั้นต่ำและไม่สามารถทนต่อความเครียดหรือแรงกดดันได้
รู้สึกวิตกกังวล สับสน หรือรู้สึกโกรธที่ไม่สามารถจัดการกับปัญหา
และต้องเผชิญกับสิ่งที่เข้ามากระตุ้นในแต่ละวัน
ความผิดปกติ อื่นๆ ที่อาจเกิดร่วมกันได้กับผู้ใหญ่ที่เป็นโรคสมาธิสั้น
Shokin และทีมงานได้สำรวจผู้ใหญ่อายุ 19-65 ปี จำนวน 56 คน
พบว่าผู้ใหญ่สมาธิสั้นมีความวิตกกังวลมากที่สุดถึง 53 %
และหันไปติดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และติดยาเสพติดถึง 34 % และ 30 % ตามลำดับ
นอกจากนี้ยังมีอารมณ์เก็บกดและรู้สึกหดหู่เท่าๆ
กับอารมณ์ตื่นเต้นสลับกับอารมณ์ซึมเศร้าถึง 25 %
แต่จากผลการสำรวจก็พบว่ามี 14 % เป็นโรคสมาธิสั้นอย่างเดียวโดยไม่มีโรคร่วมอื่นๆ
แต่อย่างไรก็ดีการวินิจฉัยโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ต้องประเมินด้วยความระมัดระวัง
และต้องประเมินโดยจิตแพทย์เท่านั้น
ในการประเมินโรคแพทย์จะใช้การซักประวัติจากผู้ป่วยและญาติ
โดยใช้คำถามเจาะลึก ตัวอย่างคำถามเช่น
“เมื่อเป็นเด็ก อาการเริ่มเมื่อใด” โรคสมาธิสั้นในเด็กมักแสดงอาการเมื่ออายุน้อยกว่า 7 ปี
“มีระดับความรุนแรงของโรคมากน้อยแค่ไหน”
“บ่อยแค่ไหนที่ไม่สามารถรับมือกับโรคหรือควบคุมพฤติกรรมได้”
เกิดขึ้นอย่างน้อยสองสถานการณ์ในสถานที่อันได้แก่ บ้าน โรงเรียน สนามเด็กเล่น หรือที่ทำงาน
“ประวัติครอบครัวว่ามีใครที่เป็นโรคสมาธิสั้นหรือไม่”
“การตรวจระดับสติปัญญา (IQ)” ซึ่งจะพบว่ามีระดับสติปัญญาปกติ
การสังเกตและการบันทึกพฤติกรรมอย่างต่อเนื่องจะช่วยให้การประเมินความรุนแรงของโรค
และการวางแผนการรักษาทำได้ดีมากยิ่งขึ้น
ผลกระทบของ สมาธิสั้นต่อชีวิตของผู้ป่วย
- ในวัยเด็กถึงวัยรุ่นตอนปลาย จะมีปัญหาการขาดความเอาใจใส่ต่อการเรียน
- ส่วนในวัยผู้ใหญ่ก็จะมีผลต่อการทำงาน
การดำรงชีวิตประจำวัน และความสัมพันธ์กับบุคคลอื่นๆ
ผู้ใหญ่ที่เป็นโรคสมาธิสั้นจะถูกเบี่ยงเบนความสนใจได้ง่าย
ชอบออกนอกเรื่องและมองข้ามในรายละเอียด การพูดโพล่งเมื่อฟังคำถามยังไม่จบ
ไม่รู้จักการรอคอย และการทำอะไรรุนแรงก้าวร้าวต่อตนเองหรือบุคคลอื่น
สิ่งเหล่านี้ย่อมส่งผลให้ผู้ที่เป็นโรคสมาธิสั้นไม่ได้รับการยอมรับจากสังคม
ซึ่งจะส่งผลให้กลายเป็นคนขาดความเชื่อมั่นในตนเอง ไม่ประสบความสำเร็จในงาน
และมักเก็บตัวจนกลายเป็นผู้ที่มีโรคซึมเศร้า จนเกิดความรู้สึกอยากฆ่าตัวตายในที่สุด
แต่การช่วยเหลือสามารถทำได้ถ้าพบภาวะสมาธิสั้นตั้งแต่เด็ก
การรักษาต้องทำอย่างต่อเนื่องและอาศัยการร่วมมือจากหลายฝ่าย
กล่าวโดยสรุปคือ สมาธิสั้นสามารถรักษาได้
ที่มา...HealthToday
