กเถตุกัมยตาปุจฉา” เป็น ๑ ในรูปแบบคำถามตามตำราในคัมภีร์บาลีซึ่งมีอยู่ ๕ แบบ กล่าวคือ –
(๑) อทิฏฐโชตนาปุจฉา = คำถามเพื่อส่องลักษณะที่ยังไม่เห็นให้กระจ่าง
(๒) ทิฏฐสังสันทนาปุจฉา = คำถามเทียบเคียงลักษณะที่เห็นแล้ว
(๓) วิมติเฉทนาปุจฉา = คำถามเพื่อตัดความสงสัย
(๔) อนุมติปุจฉา = คำถามเพื่อให้ตอบยอมรับ
(๕) กเถตุกัมยตาปุจฉา = คำถามเพื่อประสงค์จะตอบเอง
ขอนำคำอธิบายในคัมภีร์มาเสนอในที่นี้ตามสำนวนที่ท่านแปลไว้ดังต่อไปนี้
…………..
ในบรรดาคำถามเหล่านั้น อทิฏฐโชตนาปุจฉาเป็นไฉน?
ตามปกติลักษณะที่ยังไม่รู้ ยังไม่เห็น ยังไม่ได้พิจารณา ยังไม่ได้ไตร่ตรอง ยังไม่แจ่มแจ้ง ยังไม่ได้อธิบาย บุคคลย่อมถามปัญหาเพื่อรู้ เพื่อเห็น เพื่อพิจารณา เพื่อไตร่ตรอง เพื่ออธิบายลักษณะนั้น นี้ชื่อว่า อทิฏฐโชตนาปุจฉา
ทิฏฐสังสันทนาปุจฉาเป็นไฉน?
ตามปกติลักษณะที่รู้แล้ว เห็นแล้ว พิจารณาแล้ว ไตร่ตรองแล้ว แจ่มแจ้งแล้ว อธิบายแล้ว บุคคลย่อมถามปัญหาเพื่อต้องการจะเทียบเคียงลักษณะนั้นกับบัณฑิตเหล่าอื่น นี้ชื่อว่าทิฏฐสังสันทนาปุจฉา
วิมติเฉทนาปุจฉาเป็นไฉน?
ตามปกติบุคคลเป็นผู้มักสงสัยมักระแวง เกิดความแคลงใจว่า อย่างนี้หรือหนอ? ไม่ใช่หนอ? อะไรหนอ? อย่างไรหนอ? บุคคลนั้นย่อมถามปัญหาเพื่อต้องการตัดความสงสัย นี้ชื่อว่าวิมติเฉทนาปุจฉา
อนุมติปุจฉาเป็นไฉน?
ตัวอย่างเช่น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถามปัญหาแก่ภิกษุทั้งหลายว่า “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจะสำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน? รูปเที่ยงหรือไม่เที่ยง” คำถามเช่นนี้ภิกษุย่อมจะต้องตอบยอมรับว่า “ไม่เที่ยงพระเจ้าข้า” ตรัสถามอีกว่า “ก็รูปที่ไม่เที่ยงนั้นเป็นทุกข์หรือเป็นสุข” ภิกษุย่อมจะต้องตอบยอมรับอีกว่า “เป็นทุกข์พระเจ้าข้า” ดังนี้เป็นต้น คำถามลักษณะนี้ชื่อว่า อนุมติปุจฉา
กเถตุกัมยตาปุจฉาเป็นไฉน?
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถามปัญหาด้วยมีพุทธประสงค์จะทรงตอบแก่ภิกษุทั้งหลายว่า “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สติปัฏฐาน ๔ เหล่านี้ สติปัฏฐาน ๔ คืออะไรบ้าง? ฯลฯ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย องค์แห่งมรรค ๘ เหล่านี้ องค์แห่งมรรค ๘ คืออะไรบ้าง? นี้ชื่อว่า กเถตุกัมยตาปุจฉา
ในบรรดาปุจฉา ๕ ประการนี้ อทิฏฐโชตนาปุจฉาย่อมไม่มีแก่พระตถาคตเพราะธรรมอะไรๆ ที่พระองค์ไม่ทรงเห็นนั้นหามีไม่
ทิฏฐสังสันทนาปุจฉาก็ไม่มีแก่พระตถาคต เพราะพระองค์ไม่ต้องประมวลเอาคำสอนของลัทธิอื่นใดมาเทียบเคียงกับคำสอนของพระองค์เลย
อนึ่ง เพราะเหตุที่พระพุทธเจ้าทั้งหลายไม่ทรงมีความลังเลความสับสนแม้ในธรรมสักข้อเดียว พระองค์ทรงตัดความสงสัยทั้งปวงได้ ณ โพธิมัณฑสถานนั่นแล ฉะนั้นแม้วิมุติเฉทนาปุจฉาก็ไม่มีแน่นอน
พระพุทธเจ้าทั้งหลายจะตรัสถามข้อธรรมแก่ใคร ย่อมตรัสเฉพาะคำถามที่เป็นอนุมติปุจฉาและกเถตุกัมยตาปุจฉาเท่านั้น
| ไฟล์แนป: |
|
SmartSelectImage_2020-08-10-06-47-27.jpg [ 33.46 KiB | เปิดดู 1712 ครั้ง ] |
