สติ เปรียบ เหมือนเชือก
อารมณ์ เปรียบเหมือน หลัก
จิต เปรียบเหมือน วัว
เมื่อสติเกิดก็ย่อมจะมีสัมปชัญญะด้วย แต่มักจะเรียกกันว่าสติเฉยๆ
ซึ่งดูเหมือนว่าสัมปชัญญะขาดหายไป สตินั้นไม่ว่าจะเจริญสมถะหรือวิปัสสนา
ก็ต้องมีสติสัมปชัญญะเสมอ แต่จะแตกต่างตรง สมถะจะมุ่งตรงสู่สมาธิ
เพื่อไปสู่ ผลคือ ฌาน อภิญญา
วิปัสสนาจะมุ่งตรงสู่ปัญญา โดยตรงสู่ผล คือไปรู้ความเป็นจริงของธรรมชาติ
และเพื่อประหารกิเลส ไปตามลำดับแห่งมรรค
สัมปชัญญะ หมายถึงความรู้ตัวทั่วพร้อม เป็นธรรมที่มีอุปการะ คู่กับสติ
เป็นธรรมที่เอื้อกับสติ ที่อยู่ ๔ ลักษณะ
๑.สาตถกสัมปชัญญะ คือสัมปชัญญะที่กำหนด พิจารณาก่อนที่จะทำ
จะพูด สิ่งใดๆ ที่เหมาะสมกับเวลา สถานที่ ว่าพึงทำ พึงพูด เช่นไร (อนาคต)
๒. โคจรสัมปชัญญะ คือสัมปชัญญะที่กำหนดรู้ในปัจจุบัน ในการกระทำใดๆ
ว่าทำสิ่งใดอยู่ ร่างกายเคลื่อนไหวเช่นไร (ปัจจุบัน) ในมหาสติปัฏฐาน
กายานุปัสสนา นั้น หมายถึงโคจรสัมปชัญญะนี้
๓.สัปปายสัมปชัญญะ คือสัมปชัญญะที่อาการจิตที่ไม่มีทุกขเวทนามาก
จนขันธ์ทำงานได้ปกติดี เช่นคนมีทุกข์มากย่อมขาดสติได้
ผู้ที่ทุกข์น้อยก็อาจคุมสติได้ดีกว่า
๔.อสัมโมหสัมปชัญญะ คือสัมปชัญญะที่กำหนด รู้สิ่งที่ผ่านมา
เคยทำ คำสอนในอดีตที่พึงใช้ รู้ว่าเราเป็นใครมีหน้าที่อะไร
สิ่งที่เคยพูดให้สัญญาเอาไว้เช่นรู้ตัวว่าเราเป็นพระพึงรักษาวินัย
รู้ตัวว่าละครที่ดูเป็นเพียงการแสดง เราเป็นเพียงคนดูหนังอยู่
คนเราต้องแก่เป็นธรรมดา เท่านั้น (อดีต)
| ไฟล์แนป: |
|
Image-5711.jpg [ 43.88 KiB | เปิดดู 1511 ครั้ง ] |
