พระพุทธเจ้าพระองค์ทรงตรัสว่า คิดอย่างไรได้อย่างนั้น คิดเป็นพาลก็เป็นพาล คิดเป็นบัณฑิตก็เป็นบัณฑิต คิดจะให้หลุดพ้นก็หลุดพ้น เพราะผู้นั้นสังเกตุรู้ทันต้นคิด คิดที่จะไม่เพ่งโทษก็ไม่เพ่งโทษ คิดไม่โกรธก็ไม่โกรธ คิดที่จะไม่ดูหมิ่นก็ไม่ดูหมิ่น เพราะการหลุดพ้นด้วยความคิดมีอยู่ 5 อย่าง
หลุดพ้นด้วยสมาธิที่เรียนมาดี
หลุดพ้นด้วยการฟัง
หลุดพ้นได้ด้วยการสาธยาย
หลุดพ้นด่วยการเพ่งจิต
หลุดพ้นด้วยการคิด
คิดจะไม่ว่าดับๆ ดับความคิดที่จะไม่ว่า
ดับวิตก วิจารณ์ในจิต เรียกว่า ดับวจีสังขาร
ดับความจำได้หมายรู้ เรียกว่า จิตสังขาร
ดับลมหายใจเข้าออกได้ เรียกว่า กายสังขาร
แล้วการดับต้องดับด้วยการสังเกตรู้ทันต้นคิดเท่านั้น ดับด้วยการรู้การเห็น ไม่เกี่ยวกับความคิด
ตามข้อความของคุณไม่ทันต้นคิดหรอก จะคิดดับๆ
จากสายสืบสั่งสอนนิสัยศาสตร์

หลุดพ้นเพราะรู้ทันในสมาธิ หลุดพ้นเพราะรู้ทันในการเพ่ง หลุดพ้นเพราะคำสาธยาย หลุดพ้นเพราะรู้ทันในการคิด หลุดพ้นด้วยการสังเกตต้น กลาง สุด ในขณะจิตนั้นได้ เค้าเรียกว่าเห็นความเกิดดับแห่งรูป แห่งนามโดยไม่ก่อนไม่หลังกับปรมัตธรรม หมดความสงสัยในสังขารธรรม
สมัยก่อนมีพระองค์หนึ่งบอกว่ารู้ซึ้งถึงที่สุดแห่งคำสอนของพระพุทธเจ้าได้หมด ว่าพระพุทธเจ้าสอนถึงแห่งความพินาศไปของสรรพสัตว์ สอนถึงความขาดสูญแห่งสัพสัตว์ สอนไปเพื่อความไม่เกิดอีกของสัพสัตว์ เพื่อนพระก็ทักท้วงว่า ท่านอย่ากล่าวตู่พระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าไม่ได้สอนเช่นนั้น พระองค์นั้นก็ยืนยันว่าสอนเช่นนั้นจริงๆ เพื่อนพระห้ามปรามไม่อยู่จึงแจ้งเรื่องให้กับพระสารีบุตรให้มาชี้แจง พระสารีบุตรจึงถามว่า ท่านมีความเห็นผิด คิดลามกในคำสอนของพระพุทธเจ้าเช่นนี้จริงหรือ พระองค์นี้ก็ตอบว่า ก็พระพุทธเจ้าสอนอย่างนี้จริงๆ พระสารีบุตรจึงถามว่า ท่านว่ารูป เวทนา สัญญา สังขารว่าเที่ยงหรือไม่เที่ยง พระรูปนั้นก็ตอบว่า ไม่เที่ยงหรอกท่านผู้เจริญ พระสารีบุตรจึงกล่าวว่าในเมื่อไม่เที่ยง เปลี่ยนแปลงได้ ควรจะยึดถือไหมว่าเป็นตัวเป็นตน พระองค์นั้นก็ตอบว่าไม่ควร ท่านผู้เจริญ อย่างนั้นสิ่งใดไม่เที่ยง เปลี่ยนแปลงไปเป็นธรรมดา มันเป็นสุขหรือเป็นทุกข์เล่า พระองค์นั้นก็ตอบว่า เป็นทุกข์ ท่านผู้เจริญ ก็ในเมื่อสิ่งนั้นไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เปลี่ยนแปลงไปเป็นธรรมดา ควรหรือหนอว่าเป็นสัตว์ เป็นบุคคล เป็นตัวเป็นตน เป็นเรา เป็นเขา พระองค์นั้นก็ตอบว่าไม่ควรยึดถือ ท่านผู้เจริญ อย่างนั้นในเรามีรูป เวทนา สัญญา สังขาร หรือไม่ พระองค์นั้นก็ตอบว่า ไม่มีท่านผู้เจริญ อย่างนั้นในเราไม่มีรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณใช่หรือไม่ พระองค์นั้นจึงตอบว่า ไม่ใช่อย่างนั้น ท่านผู้เจริญ อย่างนั้น ท่านจะมีความคิดเห็นอันลามกได้อย่างไรว่าทำให้เราขาดสูญ ไม่เกิดอีก ทำให้เราพินาศไป พระองค์นั้นก็ตอบว่า ขอท่านผู้เจริญ อย่าว่าอะไรกระผมให้หนักนักเลย บัดนี้จิตกระผมก็ได้หลุดพ้นจากความยึดมั่นถือมั่นแล้ว รู้ชัดว่า ในเมื่อรู้ไม่ทันก็ต้องมีการปรุงแต่ง ในเมื่อมีการปรุงแต่งก็ต้องมีสังขาร ในเมื่อมีสังขารก็ต้องมีชอบ ชัง เฉย ในเมื่อมีชอบ ชัง เฉย ก็จะมีเรา มีเขา ด้วยประการละฉะนี้ เพราะรู้ทันจึงดับการปรุงแต่ง เพราะดับการปรุงแต่งจึงดับชอบ ชัง เฉย เพราะดับชอบ ชัง เฉย จึงไม่มีเรา ไม่มีเขา เป็นการหลุดพ้นจากการฟังและการคิด จะคิดดับๆ

จากสายสืบสั่งสอนนิสัยศาสตร์