การศึกษาธรรม จึงต้องเป็นผู้ละเอียดว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรม โดยนัยเทศนา

หลากหลาย เพื่อให้สัตว์โลกที่สะสมอัธยาศัยมาได้เข้าใจความละเอียดและหลากหลาย

นัยครับ แม้ในเรื่องนาม-รูป เป็นของจริง หรือ ของเท็จ ก็เช่นเดียวกัน บางนัยแสดงว่านาม

รูป เป็นของจริง เพราะมีลักษณะ จึงเป็นของจริง ส่วนบัญญัติเรื่องราว ไม่ใช่ของจริง

เพราะไม่มีลักษณะ จึงเป็นของไม่จริง เป็นของเท็จ เมื่อพระพุทธเจ้าแสดงโดยนัยนี้ ก็คือ

เข้าใจโดยนัยนี้ ไม่ไปปนกับอีกนัยหนึ่ง เพราะกำลังเปรียบเทียบในส่วนของนาม-รูป คือ

จิต เจตสิก รูป กับ บัญญัติ เรื่องราว ครับ

ส่วนอีกนัยหนึ่ง นาม-รูป เป็นของเท็จ นิพพานเป็นของจริง นี่ก็เป็นพระธรรมเทศนาอีก

นัยหนึ่ง ว่า นาม-รูป เป็นของเท็จ เพราะไม่เป็นไปตามอำนาจความยึดถือของสัตว์โลกว่า

เที่ยง สุข งาม และ นาม-รูป เป็นเท็จเพราะตัวนามธรรม รูปธรรมที่เป็นจิต เจตสิก รูปเกิด

ขึ้นและดับไป สูญสิ้นไปเป็นธรรมดา จึงเป็นของเท็จครับ ดังนั้น เมื่อแสดงโดย 2 นัย

ก็เข้าใจ 2 นัย ไม่มาปะปนกันว่า ทำไมตอนแรกกล่าวว่า นามและรูปเป็นของจริง คราวนี้

แสดงว่าเป็นของเท็จ นามและรูปจริงโดยนัยแรก เพราะมีลักษณะ และเมื่อเทียบกับ

บัญญัติ แต่นามรูปเป็นเท็จ อีกพระสูตรหนึ่ง เพราะนาม-รูปสูญสิ้นไปเป็นธรรมดา และ

เมื่อ เปรียบเทียบกับพระนิพพาน ที่เป็นสภาพธรรมที่เที่ยงครับ นิพพานจึงจริงเพราะเที่ยง

และเป็นสุข นาม-รูป เป็นเท็จ เพราะไม่เที่ยงและเป็นทุกข์ครับ

หวังว่าคงจะเป็นประโยชน์กับสหายธรรมทั้งหลายไม่มากก็น้อยครับ ขออนุโมทนาครับ

อยากสอบถามความเห็นของผู้ปฏิบัติทุกท่านว่าเมื่อไม่มีตัวตนแล้วใครเล่า เข้าสู่นิพพาน หวังจะได้รับคำวิสัชชนาอันลึกซึ้งจากทุกท่าน

พุทธวัจน์

"ก็นามรูปเป็นไฉน เวทนา สัญญา เจตนา ผัสสะ มนสิการ นี้เรียกว่านาม
มหาภูตรูป ๔ และรูปที่อาศัยมหาภูตรูป ๔ นี้เรียกว่ารูป นามและรูปดังพรรณนามาฉะนี้ เรียกว่านาม
รูป ฯ"

ถ้าว่าตามอภิธรรมปิฎก

เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์ และอสังขตธาตุ นี้เรียกว่า นามธรรม

นามธรรม ๔ หรือ นามขันธ์ ๔ คือ เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์

นาม คือ เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์