1.กลุ่มสมาธินำปัญญา ลักษณะชอบความสงบ ทำอะไรทำจรืงจะทำเป็นอย่างๆ จนกว่าจะสำเร็จ ไม่ค่อยสนใจสิ่งรอบข้าง ในการปฎิบัติจะกำหนดรูปนามตามความเป็นจริงได้ยาก เนื่องจากรูปนามโดยคุณสมบัติจะมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา จึงขัดกับอุปนิสัย การกำหนดรูปนามจึงมีความอึดอัด หากกำหนดรู้ในรูปก็จะไหลไปรวมกับรูป แยกรูปนามได้ยาก

2.กลุ่มปัญญานำสมาธิ เป็นคนชอบพิจารณาสิ่งต่าง ๆ ความเป็นเหตุผล แต่อย่างไรก็ตามการพิจารณาธรรม(ความคิด)ทำให้เกิดความเข้าใจที่จะเป็นเหตุให้เกิดสัมมาทิฎฐิ หรือมิจฉาทิฎฐิ(ความฟุ้งซ่านในธรรม)ก็ได้ ที่ยังไม่เป็นสัมมาทิฎฐิที่แท้จริง เพราะการจะเข้าถึงสัมมาทิฎฐิที่แท้ได้ก็ต่อเมื่อรู้ลงในรูปนามแล้วพบสภาพความเกิดดับของรูปนาม

3.กลุ่มสมาธิสมดุลปัญญาเป็นคนชอบพิจารณาสิ่งต่าง ๆ ความเป็นเหตุผล ขณะเดียวกันก็มีสมาธิจดจ่อกับสิ่งที่พิจารณาจนเห็นความเปลี่ยนแปลงของสภาพธรรมเป็นกลุ่มที่มักจะไม่มีปัญหาในการปฎิบัติเหมือน 2 กลุ่มแรก

ขออนุญาตมาต่อกันที่ภาคปฏิบัติในการเจริญสติ สัมปชัญญะ และสมาธิ เพื่อเข้าถึงพุทธิปัญญาตามแนวทางมหายานกันนะครับ

และที่จะกล่าวถึงแนวทางของมหายาน ก็คงหยิบเอามาเพียงแค่บางส่วนที่เป็นแก่นของมหายานเท่านั้นนะครับ ไม่ได้หมายถึงมหายานทั้งหมด คือรวมทั้งแก่นทั้งกระพี้และเปลือกของมหายาน ซึ่งหลังๆมาคำสอนและแนวปฏิบัติบางอย่างก็เป็นเพียงแค่กระพี้กับเปลือก คือออกนอกแนวของมหายานยุคเดิม หรือแม้กระทั่งออกนอกแนวของพุทธธรรมไปเยอะ

(ซึ่งทางเถรวาทเองก็ตกอยู่ในสถานการณ์ที่ไม่ค่อยแตกต่างกันสักเท่าไหร่ ทำให้มีผู้คนที่เข้าถึงแก่นธรรมคำสอนอย่างแท้จริงเพียงส่วนน้อย ไปติดอยู่ที่กระพี้กับเปลือกกันเสียมาก)

เนื่องเพราะถ้าพูดถึงมหายาน ซึ่งถือว่าเป็นฝั่งเสรีนิยม (Liberal) ในพระพุทธศาสนาแล้วละก็ อาจจะจำแนกแจกแจงออกได้อีกเป็นหลายสิบนิกาย ตามแต่อาจารย์รุ่นหลังการสังคายนาพระไตรปิฎกครั้งที่สองท่านจะตีความพระธรรมวินัยเน้นไปในแนวไหน หรือนำพระธรรมวินัยไปปฏิบัติเพียงบางหัวข้อที่ถูกจริตของตน แล้วตั้งแนวทางที่ตรงตามจริตนั้นๆขึ้นมาจนได้รับความนิยม แล้วยกขึ้นเป็นสำนักหรือนิกาย

ทั้งนี้ด้วยเหตุที่ว่า ทางมหายานนั้นค่อนข้างให้เสรีภาพในการตีความพระธรรมวินัย คือไม่ได้ห้ามแนวคิด ความเชื่อ คำสอน วินัยบัญญัติ หรือวิธีปฏิบัติตามแนวทางใหม่ๆจากพระอาจารย์ (อาจาริยาวาทะ) ถึงแม้จะออกนอกกรอบที่พระบรมครูทรงวางไว้แต่ดั้งเดิมไปบ้างก็ไม่เป็นไร เพราะถือเอาคำของพระบรมครูที่ทรงอนุญาตให้แก้ไข (เฉพาะ) พระวินัย หรือสิกขาบทในส่วนที่เล็กน้อยได้ จนบางทีก็เสรีเลยเถิด liberal กันออกไปไกล แม้กระทั่งล่วงล้ำเข้าไปแก้ไขความรู้ความเข้าใจในส่วนของพระธรรม ที่พระบรมครูทรงไม่ได้ตรัสอนุญาตให้แก้ไขไว้

(ซึ่งในความเป็นจริง ส่วนของพระธรรมที่เป็นปรมัตถธรรมนั้น ไม่มีใครหรืออะไรจะสามารถไปแก้ไข เนื่องเพราะเป็นความจริงตามธรรมชาติที่เป็นสัจจธรรม ไม่สามารถกำหนดขึ้นมาใหม่ตามทิฏฐิ หรือตามอำนาจใครได้)

ซึ่งต่างจากแนวทางปฏิบัติของเถรวาท ที่ถือว่าเป็นฝั่งอนุรักษ์นิยม (Conservative) ในพระพุทธศาสนา เนื่องจากถือเอาอย่างเคร่งครัดในมติของคำพูดที่ตกลงกันในที่ประชุมสงฆ์ระดับผู้ใหญ่ (เถรวาทะ) ที่เป็นผู้รู้รอบ (อรหันต์ปฏิสัมภิทา) จำนวน ๕๐๐ รูป อันมีองค์พระมหากัสสปะเป็นประธานเมื่อครั้งปฐมสังคายนา

(ที่แปลว่า การประชุมเพื่อตรวจชำระ สอบทาน และจัดหมวดหมู่คำสั่งสอนของพระบรมครู วางลงเป็นแบบแผนอันหนึ่งอันเดียวกัน ตามรากศัพท์ของคำว่า "สังคายนา" คือ สํ = พร้อมกัน + คีติ = สวด หมายถึง สวดพร้อมกัน ไม่ใช่การแต่ง หรือบัญญัติธรรมวินัยขึ้นมาใหม่)

โดยไม่มีการแก้ไขสิ่งที่พระบรมครูทรงบัญญัติไว้แต่เดิมอย่างใด แม้พระบรมครูทรงเปิดช่องอนุญาตไว้สำหรับสิกขาบทเล็กน้อย แต่องค์พระอานนท์ท่านไม่ได้สอบถามพระบรมครูให้ชัดเจนว่า สิกขาบทเล็กน้อยนั้นคืออะไร มติที่ประชุมจึงเห็นควรให้คงส่วนของสิกขาบทไว้ตามเดิมอย่างนั้น

เนื่องเพราะเหล่าองค์พระสาวกสมัยปฐมสังคายนาท่านมองการณ์ไกล เห็นว่าถ้าปล่อยให้แก้ไขได้ ยาวนานออกไปเหล่าสงฆ์บางกลุ่มก็อาจจะขอแก้ไขกันตามใจชอบ เช่น ถ้ามติส่วนใหญ่ของสงฆ์กลุ่มนั้นขอถอนสิกขาบทที่สำคัญออกไปได้แล้วมันจะยุ่งกันใหญ่ สงฆ์กลุ่มอื่นก็จะขอแก้ไขกันตามใจชอบ สังฆะแต่ละคณะก็จะไม่ตั้งอยู่บนวินัยที่บริสุทธิ์อันเดียวกัน ธรรมวินัยของพระบรมครูก็คงจะค่อยๆเสื่อม และสูญหายไปในเวลาอันไม่นาน
เรื่องสิกขาบทเล็กน้อย http://www.84000.org/tipitaka/read/?7/620-622

เน้นไว้อีกทีนะครับว่า ตรงนี้พูดถึงการแก้ไขเฉพาะส่วนของพระวินัย ไม่เกี่ยวข้องกับส่วนของพระธรรมที่เป็นปรมัตถธรรม

ซึ่งพระธรรมตรงส่วนนี้นั้น ไม่ได้อยู่ทั้งฟากของ Liberal เสรีนิยม หรือฟากของ Conservative อนุรักษ์นิยม พระปรมัตถธรรมอยู่หนือการแบ่งแยกให้ออกเป็นสองได้ด้วยทิฏฐิหรือข้อกำหนดสมมติบัญญัติ เนื่องเพราะพระปรมัตถธรรมเป็นสัจจธรรมความจริงตามธรรมชาติที่มีเพียงหนึ่ง ไม่มีอะไรหรือใครจะไปแก้ไขเปลี่ยนแปลงหรือกำหนดขึ้นมาใหม่ได้ แม้กระทั่งพระบรมครูซึ่งพระองค์เองก็ได้กล่าวไว้ว่า ทรงเป็นเพียงผู้ค้นพบและนำมาเปิดเผยเท่านั้น

พระปรมัตถธรรมจึงมีลักษณะเป็นความจริงเพียงหนึ่งเดียว (เอกลักษณะ) ไม่สามารถตีความหรือกำหนดใหม่ให้เป็นสอง (ทวิลักษณะ) หรือมากกว่าสอง (พหุลักษณะ) ได้

ส่วนวิธีปฏิบัติเพื่อให้รู้แจ้งในพระปรมัตถธรรมนั้น (ซึ่งรวมในส่วนของสิกขาบทไว้ด้วย) พระบรมครูก็ได้ทรงวางกรอบ วางแนวทางเอาไว้ให้ตัดสินว่า วิธีปฏิบัตินั้นๆ เป็นวิธีที่จะเข้าสู่การรู้แจ้งในพระปรมัตถธรรมหรือไม่ ตามที่เคยยกมาให้ได้ศึกษากันนะครับ

http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=1&t=35471&start=613

โดยเฉพาะในส่วนของสังขิตตสูตร ที่ทรงกล่าวกับพระนางมหาปชาบดีโคตมีว่า ถ้าเป็นคำสอนของพระศาสดา จะต้อง

(๑) เป็นไปเพื่อคลายกำหนัด ไม่เป็นไปเพื่อความกำหนัด
(๒) เป็นไปเพื่อให้สัตว์หลุดพ้นจากวัฏฏะ ไม่เป็นไปเพื่อผูกสัตว์ให้ติดอยู่ในวัฏฏะ
(๓) เป็นไปเพื่อลดละกิเลส ไม่เป็นไปเพื่อรักษาหรือเพิ่มพูนกิเลส
(๔) เป็นไปเพื่อความเป็นผู้มักน้อย ไม่เป็นไปเพื่อความเป็นผู้มักมาก
(๕) เป็นไปเพื่อสันโดษ ไม่เป็นไปเพื่อดิ้นรนแสวงหาในสิ่งที่ไม่เหมาะไม่ควร
(๖) เป็นไปเพื่อความสงัด ไม่เป็นไปเพื่อความคลุกคลีด้วยหมู่คณะ
(๗) เป็นไปเพื่อปรารภความเพียร ไม่เป็นไปเพื่อความเกียจคร้าน
(๘) เป็นไปเพื่อความเป็นคนเลี้ยงง่าย ไม่เป็นไปเพื่อความเป็นคนเลี้ยงยาก

http://www.84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=23&A=5908&Z=5933

ดังนั้น แนวทางปฏิบัติของมหายานในยุคปัจจุบันที่มีความหลากหลาย จึงมีทั้งที่มุ่งตรง และไม่มุ่งตรงต่อสัจจธรรม

(ทั้งนี้รวมถึงเถรวาทบางแห่ง ที่อาศัยเพียงรูปลักษณ์ของเถรวาท แต่บิดเบือนพระธรรมวินัยให้ผิดเพี้ยนไป ด้วยการตั้งคำสอนด้วยการดัดแปลง หรือกำหนดความหมายของคำบาลีที่มีอยู่ขึ้นมาใหม่ เพื่อให้ดูว่าเป็นคำสอนในพระธรรมวินัยของพระบรมครู

แต่ถ้าใช้ปัญญาพิจารณาที่วัตรปฏิบัติ และหลักธรรมคำสอนในรูปแบบใหม่ที่จูงใจให้คนเชื่อถือศรัทธา ก็จะเห็นได้ในอาการอันออกนอกแนวได้ว่า ไม่เป็นไปตามหลัก ๘ ข้อด้านบน

โดยเฉพาะไม่เป็นไปเพื่อลดละกิเลส ไม่เป็นไปเพื่อความดับทุกข์ ไม่เป็นไปเพื่อความหลุดพ้นจากวัฏฏะ แต่นำพาไปสู่ภพภูมิที่ตกต่ำลง หรือถ้าสูงขึ้น ก็ยังไปติดตาข่าย ไปได้สูงสุดแค่เทวดาที่ยังติดข้องอยู่ในกามคือกามาวจรภูมิ หรือเทวดาชั้นพรหม ไม่ว่าจะเป็นรูปาวจรภูมิหรืออรูปาวจรภูมิ ซึ่งอย่างไรก็ยังไม่พ้นวัฏฏะ ไม่ได้เข้าสู่โลกุตรภูมิ คือไม่ได้ดับทุกข์ลงอย่างสิ้นเชื้อเกิดอยู่ดี)

จึงเป็นเรื่องราวของผู้ปฎิบัติ ที่จะต้องอาศัยหลักซึ่งพระบรมครูทรงวางเอาไว้ดีแล้ว เพื่อใช้คัดกรองคำสอนในยุคปัจจุบันเอานะครับว่า อันไหน เป็นไปเพื่อความคลายกำหนัด, เพื่อความหลุดพ้นจากวัฏฏะ, เพื่อการลดละกิเลส, เพื่อความเป็นผู้มักน้อย, เพื่อความสันโดษ, เพื่อความสงัด, เพื่อความเพียร, และเพื่อความเป็นคนเลี้ยงง่าย ..

โดยคำสอนเหล่านั้น วิญญูชนสรรเสริญ แล้วจึงลงลึกศึกษากับเหล่าผู้รู้ รวมทั้งทดลองปฏิบัติเพื่อให้เข้าถึงธรรม คือการดับทุกข์

ซึ่งแนวทางมหายานที่เลือกมาแบ่งปันประสบการณ์กันตรงนี้ จะพยายามหยิบยกเอาส่วนที่ค่อนข้างมุ่งตรงต่อแก่นธรรมคำสอนของมหายานดั้งเดิมในพระสูตรที่ยกมา และอยู่ในกรอบ ๘ ข้อของสังขิตตสูตรที่พระบรมครูทรงวางไว้ให้เป็นแนวทาง

และถ้าพิจารณาด้วยกรอบดังกล่าว ก็พอจะสรุปได้ว่า มีการรักษาหนึ่งในแนวทางมหายานดั้งเดิมเหล่านี้ไว้ในแนวปฏิบัติและวิถีแห่งเซ็น

โดยเหตุผลที่ยกแนวทางแห่งเซ็นมาเป็นตัวแทนของแก่นแห่งมหายานตรงนี้ เนื่องเพราะในการกำเนิดขึ้นของเซ็น มีพื้นฐานมาจากการที่มหายานเองในยุคหลังการสังคายนาพระไตรปิฎกครั้งที่สองและเริ่มเผยแผ่เข้าสู่จีนนั้น ได้แตกแยกออกเป็นอีกหลายสิบนิกาย พร้อมด้วยพิธีกรรมที่เกิดขึ้นตามมาอีกมากมายหลายอย่าง

จนกระทั่งนิกายที่เกิดขึ้นมาทีหลังๆนั้น ได้ออกห่างจากแก่นของพระสูตรมหายานดั้งเดิม และบางนิกายก็ได้มีการแต่งพระสูตร (อาจาริยาวาท) ออกนอกแนวขึ้นมาใหม่อีก จนบางทีก็เหลือกันแต่เปลือก หรือเหลือแต่วัตถุและพิธีกรรม (ที่ไม่ได้สร้างศรัทธา เพื่อนำเข้าสู่พุทธิปัญญาที่ถูกต้อง) จนทำให้พลาดออกไปจากแนวทางของการบรรลุสู่ความเป็นพุทธะแบบดั้งเดิมออกไปไกล

ด้วยเหตุนี้ เซ็นจึงได้ถือกำเนิดขึ้นจากสังฆาจารย์นักปฏิบัติ ที่ต้องการกลับไปสู่รากฐานเดิมแท้ของมหายานยุคก่อนเก่า คือกลับมาสู่ความเรียบง่าย ตัดตรงเข้าสู่แก่นธรรม โดยทิ้งเปลือกหรือรูปแบบ กระบวนการ วัตถุ และพิธีกรรมหลายๆอย่างที่ไม่ได้สร้างศรัทธา เพื่อนำเข้าสู่พุทธิปัญญาออกไป

(ส่วนเปลือกที่สามารถสร้างศรัทธา เพื่อนำทางเข้าสู่พุทธิปัญญาบางอย่าง ก็ยังรักษาแนวทางเอาไว้อยู่ ไม่ได้ทิ้งเปลือกไปเสียทีเดียวทั้งหมด เนื่องเพราะเปลือก ก็ยังมีความจำเป็นที่จะต้องใช้รักษา และเพื่อชักจูงนำพาผู้ปฏิบัติ ให้เข้าถึงซึ่งแก่นแท้เนื้อในนะครับ)

และสิ่งเหล่านี้ ทำให้แนวทางของเซ็นกับของเถรวาทแท้ๆ มีความใกล้เคียงกันอยู่พอสมควร เพราะเป็นแนวทางที่เน้นแก่นของการปฏิบัติ ได้แก่การรักษาศีล เจริญสติ ฝึกสมาธิ เพื่อความบริสุทธิ์แห่งจิต และเพื่อเป็นฐานเข้าสู่การพิจารณาธรรม หรือวิปัสสนา จนเกิดพุทธิโลกุตรปัญญาในการมองโลกได้ตรงตามจริง คือตามกฏของสามัญลักษณะ หรือกฏของไตรลักษณ์นั่นเอง (เพียงแต่เซ็นและมหายานนั้น เน้นเรื่องศูนยตาเป็นหลัก ส่วนเถรวาทนั้น เน้นทั้งอนิจจัง ทุกขัง และอนัตตาหรือสุญญตา ตามแต่จริตของผู้ปฏิบัติ)

ซึ่งเห็นควรจะยกมาเปรียบเทียบแนวทางปฏิบัติจากประสบการณ์ที่ผ่านมาเอาไว้ เผื่อจะถูกจริตกับมิตรทางธรรมกันได้บ้างนะครับ

มาเริ่มกันที่การเจริญสติ สัมปชัญญะ และสมาธิ เพื่อสัมผัสรู้ได้ในสภาวะความเป็นหนึ่งเดียวกันของสรรพสิ่ง (Singularity of Things) - สภาวะที่ว่างเปล่าจากตัวตนของธรรมทั้งหลายทั้งปวง (Non-Self of All Existences) หรือศูนยตากันครับ

(จริงๆมีรายละเอียดเกี่ยวกับสภาวะของศูนยตาอีกเยอะพอสมควร แต่ขอยกไปรวมไว้ในภาคส่วนของอธิปัญญาสิกขาเลยทีเดียว ไม่อย่างนั้นภาคส่วนของอธิศีลสิกขาจะยาวยืดยาดออกไปอีก แค่หัวข้อสติสัมปชัญญะอันนำเข้าสู่อินทรียสังวรศีลหัวข้อเดียวก็ว่ากันมาสามปีกว่าแล้ว แต่ก็ยังไม่จบเสียที เพราะยังมีรายละเอียดที่เห็นควรจะแจกแจงกันอีกเยอะ

ที่ว่ายังอีกเยอะ เนื่องจากเห็นว่าหัวข้อนี้ เป็นภาคส่วนที่สำคัญอย่างมากถึงมากที่สุด ที่โสดาบันบุคคลจะต้องบ่มเพาะองค์ธรรมตรงนี้ให้เข้มแข็งเพียงพอต่อการใช้งาน เพื่อข้ามผ่านเข้าสู่สกทาคามีบุคคล และขึ้นสู่ระดับโลกุตรธรรมที่สูงขึ้น โดยเฉพาะการฝึกสติสัมปชัญญะด้วยการรู้ใจที่จะให้รายละเอียดต่อไปนะครับ

อีกทั้งการฝึกสติสัมปชัญญะ ทั้งการรู้กายและการรู้ใจ ก็ยังเป็นประโยชน์ต่อการปฏิบัติโดยทั่วไปอย่างสูง จึงตั้งใจลงรายละเอียดไว้ให้มากหน่อย)

คราวนี้ ถ้าจะกล่าวถึงการฝึกในวิถีเซ็น คงต้องอ้างอิงกลับไปที่แนวปฏิบัติในการเจริญสติ สมาธิ และปัญญา ของครูบาอาจารย์สายเซ็นมหายาน ซึ่งปรากฏอยู่ในคำสอนของท่านเว่ยหลาง ท่านฮวงโป และโดยเฉพาะของหลวงปู่นัท ฮันห์ ที่ท่านได้สรุปไว้ดีแล้ว (ซึ่งคงต้องช่วยกันทำเหตุปัจจัย คือเจริญสติเจริญภาวนา เป็นสังฆบูชาให้องค์หลวงปู่ท่านฟื้นตัวจากอาการเจ็บป่วยทางสมองได้โดยไว) เสริมด้วยอุบายปฏิบัติจากเซ็นสายญี่ปุ่น และจากประสบการณ์ที่พอจะสรุปแนวทางทั้งหมดออกมาได้นะครับ

และอย่างที่ได้เคยกล่าวไว้ในตอนต้นแล้วว่า ภาพรวมของการฝึกสติ + สัมปชัญญะ + สมาธิ ก็คือ ในขั้นแรกนั้น เป็นการฝึกจากในรูปแบบที่กำหนดไว้เพื่อให้เกิดความคุ้นชิน จนขยับขยายการฝึกสติ + สัมปชัญญะ + สมาธิ จากการฝึกในรูปแบบ ให้ลามเข้ามาสู่การฝึก และการใช้งานได้จริงในชีวิตประจำวันโดยทั่วไป

เพื่อให้สติสัมปชัญญะที่เกิดขึ้นมานั้น สามารถเข้ามาคุ้มครองกายใจ จนเกิดเป็นอินทรียสังวรศีล และความสะอาดสุจริตทั้ง ๓ คือทางใจ ทางวาจา ทางกาย เพิ่มมากขึ้นไปเรื่อยๆ จนกลายเป็นระบบภูมิคุ้มกัน (Immune System) ที่คุ้มครองกายใจได้โดยอัตโนมัติ ตลอดทั้งวัน ตลอดทุกเวลา ไม่เว้นแม้กระทั่งในเวลานอนหลับ นะครับ

และด้วยความสะอาดทางกาย ทางวาจา และทางใจ บวกกับสติ, สัมปชัญญะ, และสมาธิที่พัฒนาขึ้นเรื่อยๆ ก็จะเป็นเหตุเป็นปัจจัย ส่งผลบวกต่อเนื่องออกไปได้ในสองทางที่สอดคล้องกับสัมมาวายามะ หรือองค์สัมมัปปธาน ๒ คู่ของพระบรมครู นั่นคือ

(๑) ในทางป้องกันอกุศลใหม่ (สังวรปธาน) และกำจัดอกุศลเก่า (ปหานปธาน) คือทำให้กิเลสนิวรณ์ จนถึงความเห็นผิดจากความเป็นจริง ซึ่งได้แก่อวิชชา เหี่ยวแห้งลงไปเพราะขาดอาหาร และ

(๒) ในทางรักษาพัฒนากุศลเก่า (อนุรักขปธาน) และเจริญกุศลใหม่ (ภาวนาปธาน) คือทำให้การพิจารณาธรรมในฐานทั้ง ๔ (สติปัฏฐาน ๔) และธรรมที่เป็นองค์แห่งการรู้แจ้งทั้ง ๗ (โพชฌงค์ ๗) สมบูรณ์ขึ้นไปเรื่อยๆ จนบรรลุซึ่งโลกุตรกุศล คือการเกิดขึ้นซึ่งวิชชาและวิมุตติ หลุดพ้นจากทุกข์กันได้อย่างถาวรนะครับ

ทบทวน จับหลัก และทิศทางในภาพรวมที่พระบรมครูทรงกล่าวไว้ในอวิชชาสูตรและตัณหาสูตรตรงนี้ให้มั่น แล้วไปลงรายละเอียดกันต่อครับ

อวิชชาสูตรและตัณหาสูตร http://84000.org/tipitaka/read/?24/61-62

ย้อนกลับมาในขั้นแรก ก็คือการฝึก สติ + สัมปชัญญะ + สมาธิ ในรูปแบบ ตามเวลาและสถานที่ที่กำหนดไว้เพื่อให้เกิดความสะดวกสบาย มีความสัปปายะเพียงพอ

เพื่อให้ สติ + สัมปชัญญะ + สมาธิ ได้เติบโตขึ้นได้อย่างเข้มแข็ง จิตคุ้นชินที่จะบ่มเพาะให้องค์ธรรมเหล่านี้ สามารถเกิดขึ้นได้เองอย่างแข็งแรง พอเพียงสำหรับการนำมาใช้งาน คือการคุ้มครองจิตในชีวิตประจำวันที่มีแต่การกระทบกระทั่ง กระแทกกระทั้น ด้วยสภาวะบีบคั้นจากสิ่งแวดล้อม ซึ่งส่วนใหญ่ไม่ค่อยสัปปายะกันสักเท่าไรนัก

และอย่างที่เคยเปรียบเทียบเอาไว้ตอนต้นแล้วว่า ตรงนี้ก็เหมือนกับการฝึกขับรถยนต์นะครับ ที่ควรจะต้องหัดในสถานที่ที่จัดไว้ เพื่อให้ฝึกกันได้อย่างง่ายๆเสียก่อนในตอนแรก แล้วค่อยเอาความคุ้นชินตรงนั้น ออกมาใช้เพื่อขับบนถนนจริงซึ่งยากกว่า วุ่นวายกว่า มีการกระทบกระทั่งมากกว่า

เพียงแต่ว่า การฝึกซ้อมจิตในรูปแบบ กับการฝึกซ้อมและนำมาใช้จริงในชีวิตประจำวันนั้น ถูกบังคับให้ต้องทำคู่กันไป เพราะในชีวิตจริง คงไม่มีใครสามารถหลีกเร้นกายเพื่อไปฝึกจิตอย่างเดียวจนเพียงพอ แล้วจึงค่อยออกมาเผชิญโลกได้นะครับ

และสำหรับฆราวาสที่ยังต้องทำมาหาเลี้ยงชีพหาเลี้ยงครอบครัวอยู่นั้น คงต้องจัดสรรเวลาในแต่ละวัน, จัดสรรวันในแต่ละอาทิตย์, หรือจัดสรรช่วงอาทิตย์ที่เป็นวันหยุดต่างๆในแต่ละเดือน เพื่อที่จะสามารถปรารภความเพียร ด้วยการแทรกการฝึกในรูปแบบลงไปให้ได้มากที่สุด อย่างเหมาะสมกลมกลืนไปพร้อมๆกับการฝึกในชีวิตประจำวัน ตามแต่วิถีการดำเนินชีวิตของแต่ละท่านกันนะครับ

ดังนั้น ถ้าจะกล่าวกันอย่างเคร่งครัดแล้วละก็ ในที่สุดแล้วสำหรับนักปฏิบัติผู้มีความเพียรและมุ่งมั่นเอาจริง การฝึกในรูปแบบที่ค่อยๆแทรกลงไปนั้น ก็จะกลมกลืน กลายเป็นส่วนหนึ่งของการฝึกในชีวิตประจำวัน

หรือในอีกนัยหนึ่งก็คือ การฝึกในชีวิตประจำวันนั่นหล่ะ ที่จะกลมกลืนกลายเป็นการฝึกในรูปแบบไป

จนกระทั่งในที่สุด การฝึกในชีวิตประจำวัน ซึ่งก็คือการฝึกในรูปแบบไปแล้วนั้น ก็จะกลายเป็นการฝึกโดยไร้รูปแบบ

คือไม่จำเป็นว่าสถานที่และเวลาจะต้องเป็นสัปปายะหรือไม่ และจะต้องฝึกด้วยท่าทางหรือกิริยาอาการใดๆ ผู้ฝึกนั้นก็จะสามารถฝึกได้ในทุกกิริยาอาการ ในที่ทุกสถาน ในกาลทุกเมื่อ ทั้งภาครับรู้โลก (ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ), ภาคประมวลผล (ใจ), และภาคสั่งการกระทำต่อ (ใจ วาจา กาย)

เพราะความเป็นสัปปายะจะเกิดขึ้นเองในภายใน เป็นส่วนเดียวกับใจ โดยไม่ขึ้นกับสิ่งแวดล้อมภายนอก

จนในท้ายที่สุด เมื่อ สติ, สัมปชัญญะ, และสมาธิบริบูรณ์พร้อม การฝึกนั้นก็จะไม่ใช่การฝึกอีกต่อไป แต่จะกลายเป็นเครื่องอยู่ หรือเป็นวิหารธรรมที่เป็นปรกติสุขในปัจจุบันของจิต

สมาธิภาวนาอันเป็นไปเพื่อสติสัมปชัญญะ และ สมาธิภาวนาอันเป็นไปเพื่ออยู่เป็นสุขในปัจจุบัน http://www.84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=21&A=1188&Z=1233)

ตามคำของพระสุปฏิปันโนสายวัดป่า คือเป็นสติอัตโนมัติ ปัญญา (สัมปชัญญะ) อัตโนมัติ ที่เข้ามาคุ้มครองภาครับรู้โลก, ภาคประมวลผล, และภาคสั่งการกระทำต่อของกายใจ

หรือตามที่โบราณจารย์ท่านใช้คำว่า การทรงฌานในชีวิตประจำวันอยู่ได้ตลอดเวลานั่นเองนะครับ

ซึ่งการทรงฌานในชีวิตประจำวันนี้นั้น จะเริ่มจากการทรงลักขณูปนิชฌาน คือมีไตรลักษณ์เป็นพื้นฐานของการทำหน้าที่รู้ของจิตอยู่ได้ตลอด

บวกกับการทรงอารัมมณูปนิชฌานสำหรับฌานลาภีบุคคล ที่มีสติที่บริสุทธิ์, มีอุเบกขา คือใจที่เป็นกลางปราศจากชอบชังโดยสิ้นเชิง, และมีเอกัคคตารู้ในอารมณ์เดียวทีละขณะอย่างต่อเนื่องโดยปราศจากอาการฟุ้ง เป็นพื้นฐานของการทำหน้าที่รู้ และเป็นเครื่องอยู่ของจิต ตามเหตุปัจจัยที่ฝึกฝนมาพร้อมจนเป็นอัตโนมัติ "เช่นนั้นเอง" นะครับ

ตรงนี้มีรายละเอียดอีกมาก ไว้อธิบายสติอัตโนมัติ ปัญญาอัตโนมัติ และการทรงฌานในชีวิตประจำวันอีกทีในภาคส่วนของอธิจิตตสิกขาและอธิปัญญาสิกขาในมรรคบุคคลและผลบุคคลที่สูงขึ้นแล้วกันนะครับ ไม่อย่างนั้นภาคส่วนอธิศีลสิกขาของสกทาคามีมรรคจะไม่จบเสียที

เนื้อหาค่อนข้างจะยาวแล้ว .. ไว้อธิบายและยกตัวอย่างในรายละเอียดของการปฏิบัติในรูปแบบ จนกลายเป็นการปฏิบัติในชีวิตประจำวันตามวิถีแห่งเซ็นกันต่อในคราวหน้านะครับ

เจริญในธรรมครับ

จากการจำแนกกลุ่มผู้ปฏิบัติออกเป็น 3 กลุ่มคือ 1.สมาธินำปัญญา 2.ปัญญานำสมาธิ 3.สมาธิสมดุลปัญญา
การจำแนกเช่นนี้เป็นผลจากการบำเพ็ญบารมีมาในอดีต ส่งผลให้แต่ละคนมีแนวทางที่ต่างกัน อย่าว่าแนวทางต่างกันแม้เลย แม้จะมีอาจารย์เดียวกัน ผู้ได้รับการถ่ายทอดแนวทางวิปัสนาเหมือนกัน ฟังคำสอนพร้อมกัน ผู้หนึ่งได้ผลเป็นวิปัสสนา อีกผู้หนึ่งได้ผลเป็นสมถ ความต่างนี้หากพิจารณาให้ดีเกิดจากลักษณะอุปนิสัย ดังนั้นก่อนอื่นต้องรู้จักอุปนิสัยของตนเอง ว่าจัดอยู่ในกลุ่มใด เพื่อปรับวิธีการให้เหมาะสม

สำหรับแนวทางปฏิบัติที่จะกล่าวต่อไปนี้ เป็นกรณีศีกษาของผู้ที่จัดอยู่ในกลุ่มสมาธินำปัญญา ผลที่เกิดขึ้นในการการปฏิบัติแม้จได้รับการสั่งสอนจากพระอาจารย์ที่มีความรู้ด้านวิปัสสนาที่ชำนาญทั้งปริยัติและปฏิบัติก็ตาม แต่เนื่องด้วยลักษณะอุปนิสัยที่ชอบการจดจ่ออารมณ์ ทำให้ปฏิบัติวิปัสสนา แต่เบี่ยงเบนไปเป็นสมถ ทำให้เนิ่นช้า เกิดปํญหาจากการปฏิบัติ ต้องใช้ความเพียรอย่างมาก แต่ก็เป็นเครื่องพิสูจน์ถึงความมุ่งมั่นตั้งใจ จนถึงจุดหมาย ดังน้ันสิ่งที่จะกล่าวต่อไปนี้เป็นการสรุปผลจากการปฏิบัติ หากคลาดเคลื่อนประการใดขอให้พระรัตนตรัยจงอดโทษแก่ข้าพเจ้าด้วย

การเรียงลำดับขั้นตอนแบ่งเป็น 5 ขั้น คือ
1.ความเห็นตรง ถูกต้องตามความเป็นจริง(สัมมาทิฏฐิ)
2.เครื่องมือและวิธีการ
3.การปรับอินทรีย์
4สัมมาสมาธิและไตรลักษณ์
5.ความจริงอันประเสริฐที่ดับร้อน