ภาวนามยปัญญา หมายถึง

ปัญญาที่รู้แจ้งเห็นจริง ปัญญาที่ทำให้ ปล่อย ละ วาง สิ่งที่ติดยึด ขัดข้อง สิ่งที่เคยยึดไว้ ถือไว้
ปล่อยวางได้ด้วยความรู้เท่า รู้แบบเข้าใจ หายสงสัย ไม่ยึดติด ไม่ขัดข้องอีก

ภาวนามยปัญญาหรือเรียกอีกอย่างว่า วิปัสสนาปัญญา ปัญญาตัวนี่แหละ
ที่ทำให้ปุถุชนคนธรรมดา กลายเป็นพระอริยะบุคคล ขั้นใดขั้นหนึ่ง

ภาวนามยปัญญานี้ ไม่ใช่อยากให้เกิดก็เกิด ต้องมาจากการฝึกฝน อบรมเป็นเวลานาน
หลายภพหลายชาติบางครั้งต้องได้รับการชี้แนะหรือชี้นำ เช่น :--

พระสารีบตร ได้รับคำชี้แนะจากพระอัสสชิว่า
“ธรรมเหล่าใด มีเหตุเป็นแดนเกิด (เกิดแต่เหตุ)
พระตถาคตเจ้า ทรงแสดงเหตุแห่งธรรมเหล่านั้นและความดับแห่งธรรมเหล่านั้น
พระมหาสมณะ ตรัสอย่างนี้”

พระสารีบุตรก็เกิด ปัญญา บรรลุธรรมเป็นพระอริยะขั้นต้น คือ พระโสดาบัน
ปัญญาตัวนี้แหละเรียก "ภาวนามยปัญญา"

ถามว่ารู้ได้อย่างไร ต้องตอบว่า เหมือนกินข้าวอิ่ม ไม่ต้องไปถามใคร
แม้เด็กๆ ก็ไม่ถามว่าอิ่มเป็นอย่างไร เพราะรู้ได้เฉพาะตน ท่านเรียกว่า "ปัจจัตตัง"

แหะ แหะ กระผมรออยู่ว่าเมื่อไรหนา..จะได้บรรลุธรรมง่ายๆ เหมือนพระสารีบุตรบ้าง..สาธุ

อิ อิ ...ตับหวานนนน...

ภาวนามยปัญญา ถ้าแปลตามตัว คือ ปัญญาจากการภาวนา น่าจะเป็นปัญญา ที่เราคาดไม่ถึงนะ

เราไม่เคยเจอมาก่อน น่าจะเป็นปัญญาที่ลึกซึ้งมากๆๆ

ขอยกเอาคำอธิบายของท่านพระอาจารย์สายวิปัสสนาท่านนึงที่ผมเคารพมาก มาตอบ ดังนี้ครับ ท่านกล่าวว่า
"มีนักปฎิบัติหลายๆคน ได้เกิดความข้องใจและเกิดความสงสัยในการปฎิบัติ มาถามปัญหาบ่อยๆ .......

ขอยกเอาคำอธิบายของท่านพระอาจารย์สายวิปัสสนาท่านนึงที่ผมเคารพมาก มาตอบ ดังนี้ครับ ท่านกล่าวว่า
"มีนักปฎิบัติหลายๆคน ได้เกิดความข้องใจและเกิดความสงสัยในการปฎิบัติ มาถามปัญหาบ่อยๆ คือโดยที่เค้าเคยทำสมาธิจนคล่องตัว จนชำนิชำนาญ ทำทีไร จิตก็เข้าไปสู่สมาธิ มีวิตก วิจาร ปีติ สุข เอกคตา จิตสงบลงไป จนกระทั่งยังเหลือแต่จิตดวงเดียว รู้ตื่น เบิกบาน อยู่เท่านั้น แต่หนักๆเข้า จิตไม่เข้าไปสู่สมาธิ สงบนิ่ง ละเอียดอย่างเคย จะกำหนดจิตก็ตาม ไม่กำหนดจิตก็ตาม จะตั้งใจภาวนาก็ตาม ไม่ตั้งใจภาวนาก็ตาม
จิตของเค้ามีแต่ความคิด เกิดขึ้นมาอยู่ไม่หยุดหย่อน เค้าก็เข้าใจว่าจิตของเค้าฟุ้งซ่าน เพราะความที่ไปติดในความสงบที่เคยผ่านมาแล้ว ในเมื่อจิตมีสภาพเปลี่ยนแปลงไปอย่างนั้น เค้าจึงเข้าใจผิดว่า เมื่อจิตมีความคิดเกิดขึ้นไม่หยุด เค้าว่าจิตของเค้าฟุ้งซ่าน ทีนี้จิตฟุ้งซ่าน หรือไม่ฟุ้งซ่านนั้น เรามีข้อที่จะสังเกตอย่างนี้

...ในเมื่อจิตของเรามีความคิด แล้วก็มีสติ สัมปะชัญญะ รู้พร้อม อยู่ที่ขณะจิตที่มีความคิด คิดสักแต่ว่าคิด คิดแล้วปล่อยว่างไป คิดแล้วปล่อยว่างไป ไม่ยึดอะไรไว้สร้า้งปัญหาให้ตัวเองต้องเดือดร้อน อันนี้ท่านเรียกว่า
ปัญญาในสมาธิ หรือ สมาธิปัญญา เป็นปัญญาที่เกิดจากการภาวนา เรียกว่า ภาวนามยปัญญา จิตคิดเอง สติตามรู้เองโดยอัตโนมัติ

...แต่ถ้าความคิดอันใดที่เกิดขึ้นแล้ว ทำให้เราดีใจไป เสียใจไป ทุกข์ใจไป เพราะ สติอ่อน ตามรู้ไม่ทัน ไม่รู้จักปล่อยว่าง อันนี้เรียกว่า ความฟุ้งซ่าน"

เพราะสุดท้าย มันต้องปล่อยวางลงทั้งหมด แม้กระทั้งตัวสติและปัญญา
นามรูปดับลงในที่ใด สติและปัญญา ก็ดับลงไปในที่นั้นด้วย