ตัวที่เป็นผู้รู้นั้นมี ๓ อย่าง
๑. วิญญาณ รู้
๒. สัญญา รู้
๓. ปัญญา รู้
ทั้ง ๓ ที่เป็นผู้จะทำหน้าที่และกิจ ของตนตามกำลังและความสามารถแตกต่างกันออกไป
๑. วิญญาณ หรือ จิต จะเป็นผู้รู้ในขณะที่เกิดขึ้นถึงขณะดับ หรือขณะปัจจุบัน
๒. สัญญา เป็นผู้รู้ ทำหน้าทีจำได้ ต่อจากวิญญาณรู้ ว่ารู้ สีเขียว สีแดงชื่อคน ชื่อสัตว์ รูปร่าง สัณฐาณ
วัน เดือน ปี และสิ่งของต่างๆ จะรู้จำได้ในสิ่งที่เป็นอดีต จะรู้ จะจำ ในอดีต
๓.ปัญญารู้ จะรู้ลึกซึ้ง รู้เหตุ รู้ผล รู้ถึงความไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา ตลอดจน อดีต ปัจจุบัน อนาคต รู้ถึงความดับทุกข์