ธรรมทั้งปวงล้วนแล้วแต่อาศัยกันและกันเชื่อมถึง
กันทั้งหมด ทำงานร่วมกัน ไม่ว่าจะเป็นสมถ วิปัสสนา
ก็เช่นกัน ล้วนแล้วแต่ เกี่ยวข้องกันและขาดกันไปไม่ได้
เลย อุปมาเหมือน การเรียนมี ๓ ระดับ ระดับต้น ระดับกลาง
ระดับสูง ระดับต้นนั้นเปรียบได้ดั่ง(ทาน ศีล) กลาง (ศีล สมาธิ)
สูง(ภาวนา ปัญญา) บางท่านอาจจะเข้าใจว่า เมื่อรักษาศีล หรือ
ภาวนาแล้วไม่ต้องให้ทานก็ได้นั้นลองฟังดูนะครับ พิจารณากัน
เอาเอง

หากถามว่า เรียนระดับต้นคือประถม เมื่อเลื่อนขั้นเป็นระดับกลาง
และระดับสูงแล้ว ยังใช้ความรู้ระดับต้นหรือประถมนั้นหรือไม่?
ยังต้องใช้ใช่ไหมครับ

ทาน นั้นมี ๓ ระดับ ดั่งที่พระพุทธเจ้าทรงตรัสไว้
ในบารมี ๓๐ ทัด นั้นก็คือ ขั้นต้น กลาง และขั้นสูงสุด
แต่เท่าที่ผมอ่านศึกษาพระไตรปิฏกมาระยะหนึ่ง คิดว่า
สาวกนั้นอาจไม่ต้องสร้างบารมีมากเท่าไหร่เท่า คือแล้ว
แต่ความปราถนาคือว่าจะเป็นอะไร หากเป็นพระพุทธเจ้า
ก็คงต้องสะสม และสร้างบารมีไว้มากที่สุด ในบรรดาพระ
อริยะเจ้าทั้งหลาย ต่อมาก็พระปัจเจกพุทธเจ้า และ อัครสาวก
ทั้ง ๒ ตามลำดับลงมา

ทาน ก็คือการให้ ให้อภัย สละให้ เสียสละ การให้ทานนั้น
จะเป็นคำกลางๆ คือรวม อาจหมายความได้ทั้งหมด อภัยทาน
สละ และเสียสละ

อ่านหลักการให้ทาน และเรื่องทานส่วนตัวผมได้ที่

http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=1&t=56773

ทานนั้นหมายถึงการให้ การสละ การเสียสละ
การให้อภัยทาน ให้ธรรมเป็นทานชนะการให้ทั้งปวง
ดั่งนั้นเรื่องของศีลนั้นก็ยังมีเรื่องของทานเข้ามาเกี่ยว
คือการให้ชีิวิตสัตว์จำนวนมากนับไม่ได้ หากเราถือศีล
เป็นประจำที่เกิดจากเราฆ่า ไม่รู้กี่ตัว การไม่ฆ่าสัตว์นั้น
ยาก บางครั้งเราต้องสละเวลาเพื่อจะนำเอาสัตว์เหล่านั้น
ออกจากบริที่อาจทำให้ตายได้ เช่นมดแดง มดดำที่อยู่
ถ้วยชาม และภาชนะใส่อาหารอื่นๆ

การให้ทานนั้นควรให้ตามลำดับความสำคัญ
หรือจากภายในออกสู่ภายนอกนั้นก็คือ คนในครอบครัว
เริ่มจากผู้ที่รักเรามากและเราก็รักท่านมาก มีอุปการะคุณ
แก่เรามาก โดยส่วนมากแล้วก็จะเป็นพ่อแม่ หากยังเรียน
อยู่ก็ให้ทานด้วยการทำตัวให้เป็นลูกที่ดี ช่วยเหลือการงาน
ท่านทั้งสอง เป็นผู้ว่านอนสอนง่าย ประหยัดใช้จ่าย ตั้งใจเรียน
หรือตั้งใจทำหน้าที่ของตัวเองให้ดี นั้นก็คือการให้ทาน เมื่อ

ทำได้ดีแล้วค่อยๆขยายออกสู่บุคคลที่รักน้อยๆลงตามลำดับ
ใกล้ชิด ตลอดจนถึงผู้มีเคยรู้จัก จนถึงศรัตรู คู่แค้น หากเพียร
ปฏิบัติไปเรื่อยย่อมจะกระทำได้แน่นอนครับ

เมื่อไม่กี่วันผ่านมานี้ ผมได้ให้พัดลมตั้งโต๊ะ แก่พี่
ชาย เห็นท่านบนว่าพัดลมของท่านเสีย ผมเลยบอกว่า
เอาตัวนี้ไปใช้สิครับพี่ ผมซ้อม ของจากเพื่อนบ้านเอาให้
และเก็บไว้ก็ไม่ได้ใช้เพราะมีหลายเครื่องอยู่

ทาน ศีล ภาวนา (บุญกิริยาวัตถุ) ท่านใช้สอนคฤหัสถ์

ศีล สมาธิ ปัญญา (ไตรสิกขา) ท่านเน้นสอนภิกษุ

แต่ความจริงแล้ว ภิกษุท่านก็ให้ทานนะครับ เพราะ
ทานนั้นทุกขั้นล้วนแต่ต้องใช้ เพราะเป็นพื้นฐาน เริ่มต้น
ท่านทานด้วยการให้ธรรมเป็นทาน ให้อภัยทาน แก่ชีวิต
สัตว์คน การปฏิบัติก็ถวายชีวิตเป็นทาน คือต้องเอาชีิวิต
เข้าแรกเลย คือเสี่ยงต่อความตายในบางคราว แม้สมัยก่อน
ภิกษุบางองค์ยังต้องสละชีวิตกว่าจะบรรลุพระอรหันต์ เรื่อง
ภิกษุโดนเสือคาบไป

ไม่เถียงประเด็นที่ภิกษุก็ให้ทาน (ทาน แปลว่า การให้) ทุกวันนี้ในสังคมไทยก็มีภิกษุให้แบ่งปัน แต่อย่างที่บอกนั่นแหละ บุญกิริยาวัตถุ ๓ ก็ดี บุญกิริยาวัตถุ ๑๐ ก็ดี ท่านเน้นสอนฆราวาส

บุญกิริยาวัตถุ ๓ ท่านผ่อนให้เพลาลงมาจากไตรสิกขานั่นเอง แต่ไตรสิกขาท่านเน้นที่ภิกษุ แต่ก็มิได้ห้ามฆราวาส

บุญกิริยา หรือบุญกิริยาวัตถุ ๓ ประการนั้น คือ (ดูหลักคำอธิบายประกอบใน ที.ปา.11/228/230 ฯลฯ)

๑. ทาน การให้ การสละ การเผื่อแผ่แบ่งปัน เป็นการให้เพื่ออนุเคราะห์ เช่น ช่วยเหลือผู้ยากไร้ตกทุกข์ขาดแคลนบ้าง
ให้เพื่อสงเคราะห์ เพื่อยึดเหนี่ยวจิตใจ สมานไมตรี แสดงน้ำใจ สร้างสามัคคีบ้าง
ให้เพื่อบูชาคุณความดี เพื่อยกย่องส่งเสริมสนับสนุนคนดีบ้าง
เป็นการให้ในด้านทรัพย์สินสิ่งของ ปัจจัยเครื่องใช้ยังชีพ วัตถุอุปกรณ์ต่างๆ ก็มี
ให้ความรู้ศิลปวิทยาการ ให้คำแนะนำสั่งสอน บอกแนวทางดำเนินชีวิต หรือให้ธรรม ก็มี
ให้ความมีส่วนร่วมในการบำเพ็ญกิจที่ดีงาม ก็มี ตลอดจนให้อภัยที่เรียกว่าอภัยทาน

๒. ศีล ความประพฤติดีงาม และการหาเลี้ยงชีพในทางสุจริต ความมีระเบียบวินัย และมีกิริยามารยาทงดงาม เฉพาะอย่างยิ่ง เน้นศีลในระดับการไม่เบียดเบียน หรือการอยู่ร่วมกันด้วยดีโดยสงบสุขในสังคม

ศีลที่เน้นในระดับนี้ ก็คือ ศีล ๕ ได้แก่ การไม่ประทุษร้ายต่อชีวิต และร่างกาย
การไม่ละเมิดกรรมสิทธิ์กัน การไม่ละเมิดต่อของรัก ไม่ประทุษร้ายจิตใจลบหลู่เกียรติทำลายตระกูลวงศ์ของกันและกัน
การไม่หักรานลิดรอนผลประโยชน์กันด้วยวิธีประทุษร้ายทางวาจา และการไม่ซ้ำเติมตนเองด้วยสิ่งเสพติด ซึ่งทำให้เสื่อมทรามเสียสติสัมปชัญญะ ที่เป็นเครื่องเหนี่ยวรั้งป้องกันจากความผิดพลาดเสียหายและคุ้มตัวไว้ในคุณความดี


นอกจากนี้ อาจฝึกตนเพิ่มขึ้นในด้านการงดเว้นสิ่งหรูหราฟุ่มเฟือยบำรุงบำรุงบำเรอปรนเปรอความสุขต่างๆและ หัดให้เป็นอยู่ง่ายๆ มีชีวิตเป็นอิสระจากวัตถุมากขึ้น ด้วยการรักษาอุโบสถ ถือศีล ๘ ตลอดจนศีล ๑๐ ตามโอกาส หรืออาจปฏิบัติในทางบวก เช่น ขวนขวายช่วยเหลือรับใช้ร่วมมือและบริการต่างๆ (ไวยาวัจกรรม)

๓. ภาวนา การฝึกปรือจิตและปัญญา คือพัฒนาฝึกอบรมจิตใจให้เจริญขึ้นด้วยคุณธรรมต่างๆ ให้เข้มแข็งมั่นคงหนักแน่น และให้มีปัญญารู้เท่าทันสังขาร
พูดอย่างสมัยใหม่ว่า รู้เท่าทันโลกและชีวิต หรือมีโลกทัศน์และชีวทัศน์ที่ถูกต้อง

ภาวนามัย ในที่นี้ ก็คือสมาธิ และปัญญา ในไตรสิกขา พูดเต็มว่า สมาธิภาวนา หรือจิตตภาวนา และปัญญาภาวนานั่นเอง แต่ไม่ย้ำเน้นแต่ละอย่างให้เด่นนัก จึงผ่อนเอามารวมจัดเข้าเป็นหัวข้อเดียวกัน มีความหมายคลุมตั้งแต่สัมมาวายามะ ให้เพียรละกิเลส เพียรอบรมปลูกฝังกุศลธรรมในหมวดสมาธิ จนมาถึงการมีสัมมาทิฏฐิ และความดำริชอบ ในหมวดปัญญา โดยเน้นเมตตาภาวนา อันเป็นที่มาของความสุขทั้งในตนเองและในสังคม

วิธีการและข้อปฏิบัติที่ท่านแนะนำ สำหรับการพัฒนาจิต และปัญญาในระดับเหมารวมอย่างนี้ ก็คือการแสวงปัญญา และชำระจิตใจ ด้วยการสดับธรรม (รวมทั้งอ่าน) ที่เรียกว่าธัมมัสสวนะ การแสดงธรรม สนทนาธรรม การแก้ไขปลูกฝังความเชื่อ ความเห็น ความเข้าใจให้ถูกต้อง การเจริญเมตตา และการควบคุมขัดเกลากิเลสโดยทั่วไป

เป็นอันเห็นได้ชัดว่า พระพุทธเจ้า เมื่อทรงผ่อนกระจายจุดหมายของชีวิต หรือจุดหมายของการปฏิบัติธรรมออกเป็นระดับต่างๆ จนถึงขั้นต้นๆแล้ว ก็ได้ทรงผ่อนจัดระบบวิธีดำเนินชีวิต หรือวิธีประพฤติปฏิบัติธรรมให้สอดคล้องกันด้วย


ในระบบที่ผ่อนลงมานี้ เน้นข้อปฏิบัติเบื้องต้นที่เกี่ยวกับการแสดงออกทางกายวาจา การปฏิบัติต่อกันระหว่างมนุษย์ หรือความสัมพันธ์ทางสังคม ซึ่งเป็นการกระทำที่ปรากฏรูปร่าง มองเห็นได้ชัด ปฏิบัติง่ายกว่า
แยกกระจายเป็น ๒ ข้อ คือ ทาน และศีล มุ่งให้ขัดเกลาทำชีวิตจิตใจภายในให้ประณีตเจริญงอกงามขึ้น โดยใช้กระทำภายนอกที่หยาบกว่าเป็นเครื่องมือ เรียกตามสำนวนทางธรรมว่า เพื่อกำจัดกิเลสอย่างหยาบ

ส่วนการปฏิบัติขั้นสมาธิ และปัญญา หรืออธิจิตต์สิกขา และอธิปัญญา ซึ่งเน้นหนักด้านภายในโดยตรง เป็นเรื่องยากละเอียดลึกซึ้ง ระบบบุญกิริยานี้ไม่แยกเน้น แต่เอามาจัดรวมเสีย และพยายามชี้แนะเนื้อหาที่เบาลงในทางปฏิบัติ

ในสมัยต่อมา มักเป็นที่รู้กันว่า ระบบของมรรค ในรูปบุญกิริยา ๓ นี้ ท่านจัดไว้ให้เหมาะสำหรับสอนคฤหัสถ์ คือชาวบ้าน
ส่วนระบบที่ออกรูปเป็นไตรสิกขา เป็นแบบแผนใหญ่ยืนพื้น เป็นหลักกลางสำหรับการปฏิบัติธรรมเต็มตามกระบวนการ พระภิกษุสงฆ์ ซึ่งเป็นตัวอย่างของการปฏิบัติธรรมแบบเต็มแผนนั้น จึงควรเป็นผู้นำในการปฏิบัติตามระบบไตรสิกขา