ที่มา : จดหมายจากสนเฒ่าถึงเขมานันทะ

ถึงสหายธรรม,

ธรรมทั้งหลายทั้งปวง สหายก็รู้หมดแล้ว
เมื่อไม่มีอะไรที่จะต้องทำ ก็พอกันที
จากธรรมถึงธรรม
................................สนเฒ่า

ชมธรรมชาติส่วนลึก
แหล่งกำเนิดเดิมของธรรมชาติ คือสุญญตา ว่างจากตัวตน
ปัญหาหมด!


เนื่อง ด้วยกัลยาณมิตร ๔ คน นำโดยพี่วรุฒย์ ทองเชื้อ, น้องแก้ว, น้องเหมียว (ศิษย์น้อง) และ ผู้เขียน (พิสุทธิ์ เกรียงบูรพา/แอ๊ด) ได้เข้าเยี่ยมท่านอดีตเขมานันทะ หรืออาจารย์โกวิท เพื่อนำสารจากหลวงตาเล็ก มามอบให้ เมื่อวันอาทิตย์ที่ ๒๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ พร้อมถือโอกาสสัมภาษณ์และเสวนาธรรม เล็กน้อย ก็ไม่นึกว่า การถาม โดยการเขียนอักษรตัวโตๆในกระดาษ (เพราะหูของอาจารย์โกวิท ฟังไม่ได้ชัด) เพื่อให้ท่านอ่านแล้วตอบอย่างช้าๆ นั้น จะยาวนาน ล่วงเลยได้ถึง ๒๗ คำถาม ด้วยกัน เห็นว่า อาจเป็นประโยชน์ต่อสาธุชนผู้สนใจทั่วไป จึงพิมพ์มา ฝากไว้ให้คุณแก้ว ได้นำไปถวายหลวงตาเล็ก อาจารย์ของพวกเรา และ เผยแพร่ต่อไป ตามเห็นสมควร

ผู้เขียน ต้องขออภัย ในความล่าช้า เพราะติดภารกิจการงานทางโลกมากมาย จึงเพิ่งค้นเจอบันทึก และพิมพ์เสร็จในวันนี้

ขออนุโมทนา
พิสุทธิ์ เกรียงบูรพา
March 2, 2011

-------------------------------------

บทสัมภาษณ์ – เสวนาธรรม

ถาม : บ้านหลังนี้อยู่มากี่ปีแล้วครับ?

ตอบ : สิบกว่าปี


ถาม : ชอบใจธรรมะข้อใดของท่านพุทธทาส เพราะอะไร?

ตอบ : ชอบใจอรรถาธิบายของท่านอาจารย์พุทธทาส ที่สามารถทำให้เห็นโครงสร้างโดยรวมทั้งหมด ไม่ควรหยิบอันใดอันหนึ่งมา ชอบการตีความของท่าน, ผมเห็นว่า ตั้งแต่ยุคสมัยสุโขทัย ตราบจนปัจจุบัน มีแต่ท่านอาจารย์พุทธทาส เท่านั้น


ถาม : หลวงตาเล็ก (สนเฒ่า) บอกว่า ... มีพระอรหันต์ ที่นุ่งกางเกงยีนต์ได้ หมายถึงอะไร?

ตอบ : ท่านคงคิดมากไป ... เราเรียกกันเอง ว่า ยีนต์บ้าง สบงบ้าง จีวรบ้าง เป็นเพียงสมมุติ จริงๆทั้งหมดเป็นเรื่องของจิต


ถาม : เคล็ดลับในการฝึก “สติ” อยู่คนเดียว?

ตอบ : อยู่หลายคนก็ได้ จับความรู้สึกตัวเองให้ได้ มันมีอยู่แล้ว แต่ไม่เคยใส่ใจ ถ้าใส่ใจมากพอ มันจะขึ้นมามีบทบาทในกิจวัตรประจำวันได้ การยึดหรือไม่ เป็นเรื่องภายในของแต่ละคน


ถาม : สมัยท่านลาสิกขาแล้ว กลับมาหาท่านอาจารย์พุทธทาส ท่านถามว่า “ยังกินข้าวจานแมวอยู่หรือไม่?” ท่านตอบไปว่าอย่างไรครับ?

ตอบ : ท่านเตือน ผมถือว่าเป็นการเตือนสติ ไม่ได้ถาม จึงไม่ได้ตอบอะไรไป


ถาม : อาจารย์เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ กล่าวไว้ว่า อีกร้อยปี จะมีคนอย่างท่านพุทธทาสได้ไหม? ยังไม่มีพระอาจารย์ท่านใดแทนที่ได้ อาจารย์โกวิท มีความเห็นเช่นไร?

ตอบ : อาจจะจริงหรือไม่ก็ได้ เพราะยังมาไม่ถึง ... เรื่องที่เราพึงทำโดยตรง มีอยู่


ถาม : (ศิษย์น้องถาม) เหตุที่ท่านสึกออกมา ?

ตอบ : เบื่อการเป็นพระ มีกฎหยุมหยิม


ถาม : (ศิษย์น้องถาม) เหตุที่ท่านไม่มีคู่?

ตอบ : ก็เพราะ มันไม่มี ... ไม่ใช่หากันง่ายๆ มีคู่ดี ก็ดี มีคู่ไม่ดี ก็ไม่ดี


ถาม : (ผมเสริม) อยู่คนเดียว อยากอยู่สองคน, อยู่สองคน อยากอยู่คนเดียว (นี้เป็นทัศนะของผม)

ตอบ : นี่! ไม่ใช่คำถาม


ถาม : ขอเคล็ดลับ “ดับทุกข์” สำหรับคนทำงานอย่างพวกเรา ไม่ให้พลาดพลั้ง

ตอบ : จากพระโอษฐ์ของพระพุทธเจ้า ... เช่น สติ-สัมปชัญญะ เวลาบวชพระก็เหมือนกัน ต้องมี, ธรรมะทุกตัว ต้องใช้ประกอบกัน อันหนึ่งอันใดดีกว่าไม่ได้ ต้องประกอบกันทั้งหมด


ถาม : ท่านว่า “เป็นพระมีกฎเกณฑ์หยุมหยิม” แต่ผมกลับมีทัศนะว่า เป็นคน ก็มีแต่ปัญหาเรื่องสภาพแวดล้อม ปลุกเร้ากิเลส ยังไง การจะเข้าสู่ความสงบได้ การบวชเป็นพระ ก็ยังมีภาษีดีกว่า หรือไม่ครับ?

ตอบ : “ธรรมะ” เป็นเรื่อง “ความรู้สึกตัว”... นุ่งผ้าขาวม้า ก็บวชใจได้ ปลุกความรู้สึกตัว... รู้สึกตัวบ้าง(ต้องฝึก) –ลืมตัวบ้าง (ปล่อยให้เกิดเอง) คือการปฏิบัติธรรม... (ท่านหยุดคิดสักครู่)... ทำบ่อยๆ ทำมากๆ ทำจนกระทั่ง เปลี่ยนกระแส อยู่เหนือความคิด


ถาม : เกี่ยวกับ “หลวงพ่อเทียน” (สมาธิเคลื่อนไหว ๑๖ ท่า)

ตอบ : อาจารย์ทองสุก (สวนโมกข์ฯ) เคยชี้ให้ดูว่า หลวงตาดูน่ารักดี, ผมไม่ได้รู้จักท่านโดยส่วน ตัว แต่ไปมาหาสู่ ที่วัดท่านบ่อย คือชอบที่นิสัยใจคอ ท่านเป็นคนซื่อๆ ไม่รู้หนังสือ โดยแรกๆไม่ได้คิดถึงเรื่องคุณธรรม... (แล้วท่านก็วกมาขยายความเรื่อง การรู้สึกตัว ต่อ)...

การรู้จักความรู้สึกตัว จึงจะเกิดปัญญา เราสอนเฉพาะ ผู้รู้สึกตัวได้


ถาม : แต่ต้องไม่ “ลืมตัว” บ่อย คือให้รู้สึกตัวมากกว่าลืมตัว ใช่ไหมครับ?

ตอบ : สลับกันไป พอรู้ว่าลืมตัวแล้ว นั่นก็คือ “สติ” เหมือนกัน


ถาม : แสดงว่า “สภาวะจิตของผู้บรรลุธรรม” สามารถพัฒนาไปถึงขั้น อรหัตผลได้ แม้ยังนุ่งผ้าขาวม้าอยู่ ใช่ไหมครับ?

ตอบ : เรื่องมันเกิดที่เรา จะนุ่งจีวร ห่มผ้าขาวม้า ล้วนเป็นเรื่องภายนอก

จงรู้สึกตัวให้บ่อย จนคุ้นกับตัวเอง แล้วมันจะหมุนออกไปอีกทาง

ที่เคยโกรธ มันจะเฉยๆ มันไม่เอาของมันเอง (ไม่ใช่ไม่โกรธ แต่มันไม่เอาของมันเอง)

เพราะตระหนักได้จากภายในของตน
ว่าโกรธที่ไหน-ทุกข์ที่นั่น... “ความรู้สึกตัวสดๆ”... อันนี้สิสำคัญ

ทำไมพระพุทธเจ้าไปร่ำเรียนกับ ๒ อาจารย์ที่เป็นดาบส แล้วยังไม่บรรลุเป็นพระพุทธเจ้า เพราะ ทั้ง ๒ ดาบส ยังเป็นเพียงความสงบ เจ้าชายสิทธัตถะ เดินจากดาบสทั้งสอง ก็เพราะ เห็นว่าความสงบที่ได้นั้น ยังคงเปลี่ยนแปลง!


ถาม : (เว้นช่วงคิด ผู้ถามก็รอ, ท่านโกวิท จึงเล่าต่อ)

ตอบ : สมัย พุทธกาล มีอำมาตย์องค์หนึ่ง บรรลุตอนตกหลังช้าง ยังไม่ทันสร่างเมา เพียงแค่ฟังพระพุทธเจ้าเทศน์แป๊ปเดียว มั่นใจว่าสิ่งๆนี้เป็นจริงแน่นอน ... ความรู้สึกตัว – ตัดห่วงโซ่แห่งความคิด ซึ่งเป็นกลไกอัตโนมัติ ... เงียบ--->สยบตัว--->ยุบตัวมันลง--->(ถ้าเริ่มคิด จะไม่เห็น) คล้ายคนเดินผ่านหน้าเราไป, (ต้องกระจ่างโดยภาคภาวนา) ล่วงภาวะเก่า –สติมาทัน สิ่งที่ยั่วยุให้โกรธ มันไม่เอา (เมื่อคิด มันจะทำไม่ได้-การคิด เป็นเครื่องรบกวนสติ) เมื่อไม่คิด สติมันมาเอง, เหมือนเรายีนิ้วเล่น (ว่าแล้ว ท่านก็ยีนิ้วให้พวกเราดู) อานิสงค์ ดีที่สุด สติดี-ทุกอย่างดีขึ้น


ถาม : รู้สึกตัว (ไม่คิด) กับ ลืมตัว (คิด) มันสลับกันแบบหยินหยางหรือเปล่าครับ? (วาดรูปสัญลักษณ์หยิน-หยาง ให้ท่านดู)

ตอบ : คล้ายๆ แบบนั้นแหละ “รู้ตัว” ก็รู้ “ไม่รู้ตัว” ก็รู้


ถาม : แต่ไม่ใช่ “ไม่รู้ตัว” แบบไปทำความชั่ว ใช่ไหมครับ?

ตอบ : ทุกคนล้วนปูรากฐานมาแล้ว – ไม่ใช่ไปขโมยปากกาเขา (นั่นมันขี้ขโมย)


ถาม : หากมีคนมาเชิญ อาจารย์โกวิท ไปบวชใหม่ ท่านจะว่ายังไง?

ตอบ : บวชให้รู้หลัก-รู้เกณฑ์ ชีวิตหนึ่ง บวชครั้งหนึ่งก็พอแล้ว, การบวชนั้นเป็นมงคล ดีเสมอ


ถาม : หลวงตาเล็ก สอนพวกเราเสมอ หลัก “๓ ไม่” ไม่เอา-ไม่เป็น-ไม่ยึด

ตอบ : ก็ดีๆ… ทั้งหมดจะกระจ่างแจ้งได้ ต้องมีการปฏิบัติ, ละใส่ใจด้านนอก หันมาใส่ใจด้านใน, ในรถเมล์ ก็ยังปฏิบัติได้ คุ้มครองได้ระดับหนึ่ง แต่ก็ยังนอกเหนือระบบประสาท (ท่านรำพึงถึง พาร์กินสัน ที่ท่านเป็นอยู่ มันเป็นเรื่องของร่างกาย)... ปฏิบัติอันไหนได้ผล ก็ให้เอาอันนั้น (จะเคลื่อนไหวเป็นสมาธิอย่างหลวงพ่อเทียนหรือนั่งดูลมแบบอานาปานสติที่ท่านอาจารย์พุทธทาสเน้นย้ำ ก็ได้ เป็นต้น) ... “สติ” ที่ว่า อยู่เหนืออิทธิพลทุกสิ่ง ลืมตัว เพื่อจะรู้ตัว รู้ตัวเพื่อจะลืมตัว... พระพุทธเจ้า ยังมียินดี-ยินร้าย ในอารมณ์ เมื่อสาวกปฏิบัติตาม พระพุทธองค์ย่อมยินดี เมื่อสาวกไม่ปฏิบัติตาม พระองค์ย่อมไม่ยินดี, แต่ทั้งยินดีและไม่ยินดีนั้น พระพุทธเจ้าหายึดถือเอาไม่ เป็นเพียงการยินดีในธรรมโดยธรรม


ถาม : ที่อาจารย์พูดมา ฟังดูง่าย และก้าวข้ามพ้น กรอบการแบ่งศาสนาด้วยนะครับ

ตอบ : ความก้าวหน้าในการปฏิบัติธรรมของตัวเราเอง เราย่อมรู้ได้ด้วยตัวเราเองก่อนเพื่อน เหมือนการปวดฟัน เรารู้ก่อนคนอื่น ด้วยตัวเราเอง, หลวงพ่อเทียน ใช้วิธีสอบรายวัน วันนี้-เมื่อวาน, เมื่อวาน-วานซืน เปรียบเทียบกัน สติดีขึ้นไหม? ว่องไวขึ้นไหม? ทุกข์น้อยลงไหม?


ถาม : พระพุทธเจ้าอาศัยสุญญตาเป็นวิหารธรรมของท่าน เป็นอย่างไร, แล้วคนธรรมดาอย่างพวกกระผม ทำความว่างแบบนั้นได้ไหม?

ตอบ : พระพุทธเจ้าอยู่อย่างสุญญตาวิหารนั้น เป็นอย่างไร เกินวิสัยของผมจะบอกได้ แต่ต่างกันแน่นอน กับคนธรรมดาอย่างพวกเรา???


ถาม : มีคำกล่าวว่า ... ถ้าคนธรรมดา (ฆราวาส) บรรลุอรหัตผล แล้วจะต้องออกบวชใน ๗ วัน ทัศนะของท่านโกวิทเป็นอย่างไรครับ?

ตอบ : ไร้เหตุผล – เหมือนเติมให้ศักดิ์สิทธิ์มากขึ้น (เติมแล้ว เอาออกยาก)


ถาม : เข้าทำนอง “ยิ่งคัดลอก-ยิ่งเลอะเทอะ” ใช่ไหมครับ?

ตอบ : ใช่


ถาม : อาการที่ว่า “ลืมตัว” ของอาจารย์โกวิท คล้ายๆว่า มันเป็น จิตว่างชิมลอง หรือไม่?

ตอบ : เป็นจิตที่ตกภวังค์ มันเป็นเอง ไม่ใช่ไปฝึกให้มันเป็น, ที่ต้องฝึกคือ รู้สึกตัวสดๆ (ว่าแล้ว ท่านก็เคลื่อนนิ้วมือซ้ายมาสัมผัสหลังมือขวาของผู้เขียนเบาๆ) อย่างนี้ คุณรู้สึกตัวสดๆ ว่าผมเอามือไปแตะมือคุณ แล้วทันทีที่คุณรู้สึก ความคิดปรุงแต่งทั้งหลาย ก็จะหยุดไปโดยปริยาย ... นี่คือ รู้สึกตัว สดๆ แต่พอลืมตัว ก็ให้ปล่อยไปเลย พอรู้สึกตัวเริ่มใหม่ ความลืมตัวก็หายไปเอง สลับกันอยู่อย่างนี้ จนพื้นที่ของการรู้สึกตัวเพิ่มขึ้น มากขึ้น เรื่อยๆ ... ต้องทำให้มันปรากฏ เริ่มตั้งแต่ ๑-๒-๓ ไปเรื่อยๆ (มีลำดับความเข้าใจ)

แต่มันก็มีขั้นตอนที่ลัดพิเศษ สำหรับคนบางประเภทนะ!!!


ถาม : คนพิเศษอย่างที่อาจารย์ว่า เหมือนพวกเซน ใช่ไหมครับ?

ตอบ : หลวงพ่อเทียน ก็เหมือน “เซน” ... มีคำกล่าวอันหนึ่ง ที่ว่า “ขุดดิน พลิกแผ่นดิน เพื่อหาแผ่นดิน” นี่คือคนปฏิบัติธรรมที่หลงทาง คือ ความคิดบัง เจอดินแล้ว ยังไม่รู้ สู้อุตส่าห์ขุดดินเรื่อย แต่ยังหาดินไม่เจอ? (ความรู้สึกตัว เหมือนแผ่นดิน เข้าใจผิดว่า แผ่นดินหายไป เราจะหา!) ... พระ พุทธศาสนาในเมืองไทย เป็นวาสนาเหลือหลายสำหรับคนไทย เราเป็นพุทธบริษัท อยากเป็นหุ้นส่วนที่ถูกต้อง การต้องลงมือภาวนา โดยไม่มีเงื่อนไข, ต้องปฏิบัติ พิจารณาให้บ่อยๆ ถ้าเดือนหนึ่ง ปฏิบัติ ๑ ครั้ง คงจะเล่นกันนาน!


ถาม : มีความทรงจำใดต่อท่านอาจารย์พุทธทาส ที่อยากจะเล่าอีกไหมครับ?

ตอบ : ท่าน อาจารย์ เป็นเหมือนดั่ง ทั้งน้ำและไฟ (ท่านแทรก ระหว่างเล่า ว่า อันนี้ผมเล่าให้ฟัง ถ้าเผยแพร่ไป ผมไม่รับผิดชอบนะ) บางที ก็ทะเลาะกับเณรดังลั่น, การปะทะคารมกัน ไม่ใช่เรื่องแปลกสำหรับคนที่บรรลุแล้ว, และท่านอาจารย์ ก็สามารถวางเรื่องโกรธลงได้ทันที เพื่อไปทำธุระอื่นเหมือนไม่มีอะไรเกิดขึ้น เมื่อหันไปทำธุระนั้นๆเสร็จสรรพ ท่านก็กลับมาทะเลาะกันต่อได้เฉย, บางครั้ง แกล้งโกรธ ก็ยังได้ เหมือนคนเป็นแม่ แกล้งโกรธลูก เพื่อดัดนิสัย


ถาม : ขอบพระคุณ “คำชี้แนะ” ของอาจารย์โกวิท เป็นอย่างสูง ช่วยทำให้พวกกระผมได้เข้าใจมากขึ้น ผมจะหมั่นทำจิตตภาวนามากยิ่งขึ้นครับ

ตอบ : ดี มาก... ไม่มีงานใดจะประเสริฐเท่างานนี้ (จิตตภาวนา) อีกแล้ว, มนุษย์ เกิดมา ไม่สมบูรณ์แบบทุกอย่าง ต้องมาฝึกหัดดัดแปลง ให้เข้าที่เข้าทางได้, การมีกัลยาณมิตร เป็นที่ปรึกษาเป็นสิ่งที่ดี ข้ามขีดจำกัดของการสื่อในพระไตรปิฎก


ถาม : ถามมากๆ เหนื่อยไหมครับ?

ตอบ : เหนื่อยจนชินแล้ว


สรุปจบ
กวีโวหาร อาจารย์โกวิท (เขมานันทะ)

ถ่ายทอดธรรมสู่จิต ศิษย์นั่งฟังอย่างเพลิดเพลิน

ท่านเปิดใจให้โอกาส ศิษย์ไต่ถาม ไม่ขัดเขิน

ยิ่งถาม ยิ่งมันส์ ธรรมบันเทิง ฉายทางเดิน สว่าง กระจ่างกว่าเดิมฯ

(พิสุทธิ์ เกรียงบูรพา)