ท่านธมฺมวิตกฺโกภิกขุ (เจ้าคุณนรรัตนราชมานิต)
เมื่ออายุได้ ๒๕ ปี พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖
ทรงพระราชทานเลื่อนบรรดาศักดิ์ขึ้นเป็น “พระยาพานทอง”
มีราชทินนามว่า “นรรัตนราชมานิต”
จึงเรียกขานกันโดยทั่วไปว่า พระยานรรัตนราชมานิต
ซึ่งแปลว่า “คนดีที่พระเจ้าแผ่นดินทรงยกย่องนับถือ”
นับเป็นพระยาที่หนุ่มที่สุดในสมัยนั้น และต่อมาท่านได้เป็น “องคมนตรี”
พระยานรรัตนราชมานิตได้รับใช้ใต้เบื้องยุคลบาทของล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๖
ด้วยความจงรักภักดีเรื่อยมาจนกระทั่งล้นเกล้าฯ เสด็จสวรรคต
ในงานวันถวายพระเพลิงพระบรมศพฯ เมื่อวันที่ ๒๔ มีนาคม ๒๔๖๘
พระยานรรัตนราชมานิตได้สละทรัพย์สมบัติ มอบที่ดิน ๔ ไร่
และทรัพย์สินเงินทองทั้งหมดแก่วัดเทพศิรินทราวาส ราชวรวิหาร
โดยเข้าพิธีอุปสมบทเป็นพระภิกษุเพื่ออุทิศเป็นพระราชกุศลถวายแด่
ล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๖ ณ วัดเทพศิรินทราวาส ราชวรวิหาร
โดยมี สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวโร) เป็นพระอุปัชฌาชย์
ท่านได้รับนามฉายาว่า “ธมฺมวิตกฺโก” (อ่านว่า ธัม-มะ-วิ-ตัก-โก)
ซึ่งแปลว่า การระลึกถึงธรรม, การตรึกถึงธรรม, ผู้คิดตรึกตรองในธรรม
และท่านได้ครองสมณเพศตลอดมาจนกระทั่งถึงแก่กาลมรณภาพ
ท่านธมฺมวิตกฺโกภิกขุ เคยบอกว่า
นามฉายาของท่าน คือ ธมฺมวิตกฺโก นั้น
หมายถึง การระลึกถึงธรรม หรือ การตรึกถึงธรรม
อันเป็นนามเดิมของท่าน คือ “ตรึก จินตยานนท์”
(สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ สมเด็จฯ พระอุปัชฌาย์
คงจะนำนามเดิม “ตรึก” ของท่านนี้เองมาตั้งฉายาว่า ธมฺมวิตกฺโก)
อีกทั้งท่านยังเคยบอกเสมอว่า
“ถ้าคิดถึงอาตมา ก็ให้คิดถึง ธมฺมวิตกฺโก
เพราะธมฺมวิตกฺโก คือ การระลึกถึงธรรม, การตรึกถึงธรรม
เมื่อคิดถึงเช่นนี้แล้ว ธมฺมวิตกฺโก ก็จะอยู่ข้างๆ เสมอ
ไม่จำเป็นจะต้องมาหาอาตมา เพราะเมื่อมาหาก็มาเห็นแต่สังขาร
ซึ่งวันหนึ่งก็จะเน่าเปื่อยและเสื่อมสิ้นไป”
..
นอกจากนี้แล้ว ท่านธมฺมวิตกฺโกภิกขุ มักกล่าวถึง
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวโร)
สมเด็จฯ ผู้ได้รับยกย่องว่า
เป็นช้างเผือกชาวชลบุรี และเพชรน้ำเอกแห่งสังฆมณฑล
พระอุปัชฌาย์และกัลยาณมิตรในทางธรรมของท่านเสมอๆ ว่า
“สมเด็จฯ ท่านไม่ใช่พระธรรมดานะ
สมเด็จฯ ท่านเป็นพระอริยบุคคลแล้ว”
รวมคำสอน “ธมฺมวิตกฺโกภิกขุ (เจ้าคุณนรรัตนราชมานิต)” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=46795
ประวัติและปฏิปทา “เจ้าคุณนรรัตนราชมานิต” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=13&t=46797
ประวัติและปฏิปทา “สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=13&t=44102
