“จัดการกับอารมณ์เศร้าหมอง อย่างไรดี”

ปุจฉา - กราบนมัสการค่ะ เรียนถามพระอาจารย์ว่า เวลาจิตเกิดอารมณ์เศร้า ในทางวิปัสสนาเราจะจัดการกับอารมณ์เศร้าที่เกิดขึ้นอย่างไร (๑) เห็นจิตมันเศร้า ปล่อยมันร้องไห้ แต่ไม่ปล่อยให้อารมณ์เศร้าอยู่นาน ดูมันให้มันคลายไปเอง หรือ (๒) พอมันเศร้าก็รีบมาดูกาย เพื่อให้จิตเปลี่ยนเรื่องสนใจ ขอคำแนะนำวิธีจัดการกับอารมณ์เศร้าที่เกิดขึ้นอย่างถูกต้องให้ด้วยค่ะ กราบขอบพระคุณ


พระไพศาล วิสาโล - การจัดการกับอารมณ์ต่างๆ ที่เป็นอกุศลทำได้ ๒ วิธีใหญ่ๆ คือ สมถะ กับ วิปัสสนา วิธีสมถะ ก็คือ บรรเทา กดข่ม หรือใช้ธรรมที่ตรงข้ามกับอารมณ์นั้นมาจัดการ เช่น พอโกรธ ก็พยายามแผ่เมตตาให้เขา หรือเอาจิตมาจดจ่ออยู่ที่ลมหายใจ จะได้ไม่หมกมุ่นอยู่กับความโกรธหรือคนที่ทำให้เราโกรธ จะเรียกว่าเป็นการใช้สมาธิมาบรรเทาความโกรธก็ได้

ส่วนวิปัสสนานั้น คือ การพิจารณาอารมณ์ที่เกิดขึ้น โดยไม่ต้องทำอะไรกับมัน ซึ่งต้องเริ่มต้นจากการวางใจเป็นกลางต่อสิ่งนั้น ไม่ผลักไสหรือรังเกียจอารมณ์ที่เกิดขึ้น สติจึงเป็นสิ่งสำคัญมาก เพียงแค่นี้ก็ช่วยให้อารมณ์นั้นบรรเทาลงไป เพราะใจไม่ไปเกาะเกี่ยวหรือเติมเชื้อให้อารมณ์นั้นลุกลามต่อไป

วิปัสสนายังรวมไปถึงการพิจารณาเห็นว่า อารมณ์โกรธนั้นก็ไม่เที่ยง สักแต่ว่าเกิดขึ้น ไม่ใช่ตัวเราของเรา ทำให้ปล่อยวางได้ การเห็นเช่นนี้เป็นกระบวนการทางปัญญา หรือต้องใช้ปัญญา (ต่างจากสมถวิธีที่ใช้สมาธิ)

วิธีที่คุณพูดมาทั้ง ๒ วิธีก็ใช้ได้ทั้งนั้น แต่ข้อ ๒ นั้นเป็นวิธีสมถะ วิธีที่ ๑ ใกล้เคียงกับวิปัสสนา แต่เวลาดูมัน ก็อย่าไปอยากให้มันคลาย ถ้าอยากให้มันคลายก็แสดงว่าใจไม่เป็นกลางต่ออารมณ์โกรธ ทำให้ไม่สามารถพิจารณามันอย่างที่มันเป็น


พระไพศาล วิสาโล


= รวมคำสอน “พระไพศาล วิสาโล”
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=42477