ศั ก ดิ์ ศ รี
พระอาจารย์ชยสาโรภิกขุ
สถานพำนักสงฆ์บ้านบุญ บ้านไร่ทอสี จ.นครราชสีมา
พูดถึงเรื่องอัตตาตัวตนบางคนฟังไม่ถูก
จึงขอพูดถึงอาการของอัตตาที่ค่อนข้างชัดเจน
นั้นคือสิ่งที่เราเรียกว่าศักดิ์ศรี
เราควรจะดูตัวเองให้เป็นว่า
ศักดิ์ศรีของเราอยู่ตรงไหน
เพราะศักดิ์ศรีเป็นจุดอ่อนของเรา
เป็นที่เกิดของทุกข์
สิ่งใดก็ตามแม้แต่ขี้ปะติ๋ว
หากกระทบศักดิ์ศรีของเราเมื่อใดก็เป็นเรื่องเมื่อนั้นทันที
ถ้าเราเอาการรักษาศักดิ์ศรีเป็นเครื่องตัดสินว่า
เราจะทำหรือไม่ทำอะไรในชีวิต
เราควรจะระวังให้ดีว่า
เราผูกศักดิ์ศรีของเราไว้กับอะไรบ้าง
ตราบใดที่เรายังเป็นปุถุชนคงยังไม่พ้นความยึดมั่นในศักดิ์ศรี
แต่อย่างน้อยที่สุดเราควรจะพัฒนามัน
จนขึ้นอยู่กับการเป็นพุทธมามกะมากกว่าอย่างอื่น
การมีอัตตาหรือการเป็นชาวพุทธที่ดียังมีโทษอยู่
แต่สำหรับนักปฏิบัติธรรมอาจใช้ความรู้สึกในศักดิ์ศรี
มาหนุนกำลังความละอายต่อบาปในเบื้องต้น
และเป็นขั้นตอนที่จะนำไปสู่ความปลอดภัยในที่สุด
ตัวอย่างการใช้ความรู้สึกต่อศักดิ์ศรีตัวเองให้เกิดประโยชน์
คือพิจารณาว่าในเมื่อศาสนาพุทธของเรา
มีระบบการศึกษาหรือพัฒนาตน
ระบบการฝึกอบรมจิตใจที่ดีเลิศแล้ว
ถ้ายังต้องกินยานอนหลับเป็นประจำมันน่าเขิน
เหมือนคนอยู่ในสวนไม่รู้จักผลไม้
ต้องทานยาบำรุงทุกวัน
ท่านสอนวิธีบริหารอารมณ์
วิธีรู้เท่าทันและปล่อยวางอารมณ์เศร้าหมองอย่างลึกซึ้ง
แต่เราไม่ได้ทำตามคำสอนสักที จึงทำให้เครียดอย่างนี้
กลายเป็นคนขี้ยาถูกกฎหมาย
แหมเสียศักดิ์ศรีจริงๆ คิดอย่างนี้บ้างอาจจะดีนะ
ทุกวันนี้เราเอาอะไรมาเป็นศักดิ์ศรีของตน ขอให้ดูให้ดี
เพราะถ้าไม่ระวังในเรื่องนี้ เดี๋ยวจะกีดกั้นความเจริญในธรรม
มัวแต่เป็นห่วงเรื่องมายา
คือเอาแต่กังวลเรื่องความรู้สึกของเขาต่อเรา อย่างนี้ก็ยุ่ง
ถ้าศักดิ์ศรีของเราขึ้นอยู่กับความมั่นใจว่า
เขารักเราจริง เขาเคารพเราจริง เขากลัวเราจริง ฯลฯ
อย่างนี้ไม่มีวันที่จะสงบได้
เราจะอ่อนไหวต่อการกระทำของคนอื่นตลอดเวลา
เขาทำอย่างนั้นแปลว่าอะไร
เขาไม่ทำอย่างนั้นแปลว่าอะไร
เขาพูดอย่างนั้นแปลว่าอะไร
เขาเงียบอย่างนั้นแปลว่าอะไร
เขายิ้นอย่างนั้นแปลว่าอย่างไร
เขาหน้าตาเฉยอย่างนั้นแปลว่าอย่างไน
เป็นนักแปลอย่างนี้เหน็ดเหนื่อยมาก
พุทธศาสนาของเราเป็นศาสนาแห่งการปฏิบัติ
ทั้งนี้เพราะปัญหาทั้งหลายในชีวิตของมนุษย์
ย่อมเกิดจากการไม่รู้ไม่เข้าใจในชีวิต
และโลกตามความเป็นจริง
การพ้นทุกข์จึงอยู่ที่การพัฒนาความรู้ ความเข้าใจนั้น
ความพากเพียรพยายามนี้แหละเรียกว่าปฏิบัติ
ฉะนั้นพวกเราควรสนใจเรื่องชีวิตของตน
โดยเฉพาะในด้านใน
ถ้าเราไม่รู้จักดูจิตของตน
จะรักษามันไว้ในสภาพที่ดีได้อย่างไร
กิเลสจะสอดแทรกเข้ามาตลอดเวลาโดยที่เราไม่รู้ตัว
ทำให้เกิดปัญหาทั้งในความรู้สึกภายในและในความสัมพันธ์กับภายนอก
เช่น เรารักหรือเป็นเพื่อนกับใคร
ถ้าเราดูตัวเองไม่เป็น
ความเป็นมิตรของเราอาจจะมีมลทิน
หรือการหวังบางสิ่งบางอย่างจากเขา
ถ้าเป็นอย่างนั้นแล้วเขาไม่ให้สิ่งที่เราต้องการ
เป็นฝ่ายรูปธรรมหรือนามธรรมก็ตาม
ความรู้สึกที่ดีของเราจะแปรปรวน
จนอาจทำให้เลิกคบกันเสียเลย
อยู่กันได้เพียงเพราะมีการตอบสนองความต้องการบางอย่าง
ไม่ใช่การเป็นมิตรที่แท้
(คัดลอกบางตอนมาจาก “ปัจจุบันสดใส” โดย พระอาจารย์ชยสาโรภิกขุ,
พิมพ์ครั้งที่ ๖ มกราคม ๒๕๕๓ โดย กองทุนสื่อธรรมะทอสี และมูลนิธิปัญญาประทีป, หน้า ๑๖-๑๙)
รวมคำสอน “พระอาจารย์ชยสาโร ภิกขุ” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=38509
ประวัติและปฏิปทา “พระอาจารย์ชยสาโร ภิกขุ” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=13&t=22230
