ความจริงอันประเสริฐ
อริยสัจ คือหมวดธรรมที่แสดงความจริงกับหลักปฏิบัติต่อความจริงไว้อย่างครอบคลุม
ซึ่งเป็นหลักการใหญ่ที่สุดของพระพุทธศาสนา
เรื่องอริยสัจนี้สำคัญมาก พระพุทธเจ้าบอกว่า ถ้าไม่ตรัสรู้อริยสัจจะ จะไม่ตรัสรู้ตนเอง
เป็นพระพุทธเจ้า แล้วก็บอกอยู่เสมอว่า เพราะไม่ได้แทงตลอดอริยสัจ เราและเธอทั้งหลาย
จึงพากันเวียนเกิดเวียนตายในสังสารวัฏ ไม่มีที่สิ้นสุด เมื่อได้แทงตลอดอริยสัจแล้ว จึงไม่เกิด
อีกต่อไป เป็นหมวดธรรมที่เรียกว่า สามุกกังสิกธรรมเทศนา คือเป็นพระเทศนาที่พระพุทธเจ้า
ยกขึ้นแสดงด้วยพระองค์เอง ถ้าเราเข้าใจหลักอริยสัจโดยถูกต้องตั้งแต่ขั้นการฟัง การศึกษา
ธรรมมะจะง่ายเข้า เพราะที่เราศึกษาธรรม ปฏิบัติธรรมกันก็เพื่อรู้หมวดนี้นั่นเอง
การเห็นสอดคล้องกับอริยสัจ เรียกว่าสัมมาทิฐิ การแทงตลอดอริยสัจ เรียกว่าการบรรลุธรรม
การเห็นอริยสัจอย่างสมบูรณ์ที่สุด เรียกว่าเกิดวิชชา ก็เป็นพระอรหันต์ ไม่มีกิจอื่นที่ต้องทำอีก
ต่อไปแล้ว
ความจริงที่พระพุทธเจ้าสอน ก็คืออริยสัจนี่แหละ พระองค์บอกว่าความรู้ที่พระองค์มีมากเหมือนใบไม้บนต้นไม้ แต่ที่หยิบมาแสดงนั้นเหมือนกับใบไม้สองสามใบ คือเรื่องอริยสัจ เพราะอะไร
เพราะเป็นความรู้ที่เพียงพอแล้วสำหรับความพ้นทุกข์

(คัดมาจากหนังสือกฏแห่งธรรม อ.สุภีร์ ทุมทอง)


อริยสัจ 4
มีความจริงอยู่ 4 ประการคือ การมีอยู่ของทุกข์ เหตุแห่งทุกข์ ความดับทุกข์ และ หนทางไปสู่ความดับทุกข์ ความจริงเหล่านี้เรียกว่า อริยสัจ 4

1. ทุกข์
คือ การมีอยู่ของทุกข์ เกิด แก่ เจ็บ และตายล้วนเป็นทุกข์ ความเศร้าโศก ความโกรธ ความอิจฉาริษยา ความวิตกกังวล ความกลัวและความผิดหวังล้วนเป็น ทุกข์ การพลัดพรากจากของที่รักก็เป็นทุกข์ ความเกลียดก็เป็นทุกข์ ความอยาก ความยึดมั่นถือมั่น ความยึดติดในขันธ์ทั้ง 5 ล้วนเป็นทุกข์

2. สมุทัย
คือ เหตุแห่งทุกข์ เพราะอวิชา ผู้คนจึงไม่สามารถเห็นความจริงของชีวิต พวกเขาตกอยู่ในเปลวเพลิงแห่งตัณหา ความโกรธ ความอิจฉาริษยา ความเศร้าโศก ความวิตกกังวล ความกลัว และความผิดหวัง

3. นิโรธ
คือ ความดับทุกข์ การเข้าใจความจริงของชีวิตนำไปสู่การดับความเศร้า โศกทั้งมวล อันยังให้เกิดความสงบและความเบิกบาน

4. มรรค
คือ หนทางนำไปสู่ความดับทุกข์ อันได้แก่ อริยมรรค 8 ซึ่งได้รับการหล่อ เลี้ยงด้วยการดำรงชีวิตอย่างมีสติความมีสตินำไปสู่สมาธิและปัญญาซึ่งจะปลดปล่อย ให้พ้นจากความทุกข์และความโศกเศร้าทั้งมวลอันจะนำไปสู่ความศานติและ ความเบิกบาน พระพุทธองค์ได้ทรงเมตตานำทางพวกเราไปตามหนทางแห่งความรู้แจ้งนี้