เ ห นื อ เ ห ตุ ผ ล ก ล ค ว า ม
ท่านเขมานันทะ (อาจารย์โกวิท เอนกชัย)
สิ่งที่เรียกว่า “ความรู้” และ “อาการรู้” นั้นต่างกัน
สองสิ่งนี้ไม่เหมือนกัน
ความรู้นั้นก่อเกิดจากการอ่าน จำ คิด
ประสิทธิภาพของความรู้อยู่ที่ความจำ
ถ้าคุณจำได้แม่น จำได้มาก ก็คิดได้เก่ง คิดได้ไกล
ถ้าจำได้น้อยก็คิดได้น้อย คิดไม่เก่ง
ถ้าจำไม่ได้เลยก็คิดไม่ได้ คิดไม่ออก
ดังนั้นกระบวนการของความรู้
จึงเป็นการสะสมหน่วยของความจำ
ในเมื่อเราโยงความจำหล่านี้เข้าด้วยกัน
สำเร็จรูปออกมาเป็นความคิดเป็นทฤษฎีได้
คนที่จำอะไรได้เยอะก็เข้าใจอะไรได้กว้าง
คิดเก่งหาบทสรุปได้ดี นั่นคือความรู้
ผู้ใดที่ความจำเสื่อมหรือมีข้อมูลไม่พอ
ประสิทธิภาพของความรู้ก็หย่อน
ส่วนสิ่งที่เรียกว่า “อาการรู้” นั้น เป็นความสว่างไสว พร้อมที่จะรู้
ซึ่งเป็นตัวความรู้ในตัว
เป็นอาการรู้ตัวเนื่องในสัญชาตญาณการโพลงตัวของจิต (ชุตมนฺโน)
แกนกลางของวิทยาการเหล่านี้อยู่ที่การหยั่งรู้
หรือการพยากรณ์ คาดคิด การเพิ่มและลดปริมาณ
ในลำดับแห่งเวลาหรือเหตุการณ์
เช่น วิทยาการที่เรียกว่า “คณิตศาสตร์”
หรือ “ตรรกวิทยา” ว่าด้วยเหตุส่งให้เกิด ผลใด อย่างไร ช่วงไหน
ซึ่งอาจแทนด้วยสัญลักษณ์เส้นตรงลากจากซ้ายไปขวา จากเหตุไปสู่ผล
ส่วนโพธิหรืออาการรู้นั้นไม่ได้อยู่ในลำดับ
แต่เป็นอาการรู้ อาการโพลงตัวล้วนๆ โดยไม่รู้อะไรอย่างจำเพาะ
เพียงรู้ล้วนๆ เนื่องกับเหตุซึ่งส่งผล
เหนือเหุตผลกลความ ซึ่งอาจแทนได้ด้วยสัญลักษณ์วงกลม
เมื่อสิบห้าปีที่แล้ว ผมเป็นนักบวชอยู่
ประมาณสักสี่ทุ่ม ชาวประมงหนุ่มมุสลิมคนหนึ่งขับเรือหางยาวมาพบผม
ตอนนั้นผมอยู่บนหาดทรายแก้ว จังหวัดสงขลา
เขาบอกว่าเข้าไม่สามารถคุยกับโต๊ะอิหม่ามหรือโต๊ะครูคนใดได้
เพราะถูกหาว่าหัวแข็ง ก้าวร้าว
เพราะไปตั้งคำถามๆ กับผู้นำทางศาสนาเหล่านั้น
เขาเล่าว่า
“ผมแปลกใจมากที่บางวันผมแล่นเรือไปหาปลา
ผมรู้สึกว่าบางขณะบางวันทะเลใหม่เอี่ยม บางวันทะเลเก่า”
ผมรู้สึกชอบใจเด็กหนุ่มมุสลิมคนนั้น
ผมคิดว่าเขาเป็นผู้มีปัญญา มีอาการตื่นตาตื่นใจสูง
ทั้งๆ ที่จบ ป.๔ ในขณะที่โต๊ะอิหม่ามนั้น
อาจเต็มไปด้วยทฤษฎีและข้อสรุปมากเกินไป
จนพูดกับคนอื่นไม่รู้เรื่อง
ตามความเข้าใจของผม อาการรู้เป็นอาการตื่นโพลง
เป็นรากฐานทั้งหมดของศิลปวิทยาการ
เพราะเมื่อไม่ตื่นตัวแล้ว
บุคคลก็ไม่สามารถเรียนรู้อะไรอย่างบริสุทธิ์แจ่มแจ้งได้
ความรู้และกิริยาที่รู้ อาการรู้ซึ่งเป็นไปเองในวาระที่เหมาะสม
เป็นความรู้หรือญาณนอกลำดับ
ไม่เกี่ยวกับการเพิ่มหรือลดปริมาณ
ถ้ารู้ตัวมากๆ เข้าเราก็ไม่ได้ฉลาดขึ้น แต่ก็ไม่ถึงกับโง่
มันไม่ได้ทวีหรือลดคุณค่าอะไร แค่รู้ตัวเฉยๆ
ดังนั้นความเข้มข้นของอาการรู้นี้
จะทำให้เรารู้สึก อิ่มๆ เต็มๆ ที่เรียกว่าเป็น คนเต็ม
ส่วนคนที่มีความรู้ ครอบครองข้อรู้เอาไว้อย่างมากมายนั้น
เต็มไปด้วยทฤษฎีและข้อสรุป
เมื่อเต็มไปด้วยทฤษฎีแล้ว
การแบกทฤษฎีไว้ก็ผลิตผลออกมาเป็นความไม่พอใจ
หรือความขัดเคืองต่อทุกๆ สิ่ง
เพราะหลักทฤษฎีนั้นเองทำให้ลำบาก
จิตที่ยึดติดหลักนั้นเป็นจิตที่วุ่นวายลำบาก
เมื่อสมัยผมเป็นพระใหม่ ผมติดทฤษฎีมาก
มองทุกสิ่งทุกอย่างผ่านทางกรอบทฤษฎี
กรอบทัศนะที่ตัวเองยึดถือไว้
ดังนั้นโลกจึงปรากฏแก่ผู้ยึดที่มีกรอบการมองอย่างหนึ่ง
และปรากฏเพียงส่วนเสี้ยวและพิกลพิกาลโดยไม่รู้ตัว
มันจึงกลายเป็นซอกแคบ
ผู้ที่แก่ทฤษฎีมากๆ
แม้จะมีความรู้ลึกซึ้งก็จริง แต่จะแคบเข้าทุกที
โดยเฉพาะนักคิดที่เรียกว่า “ผู้ชำนาญพิเศษ”
จะกลายเป็นผู้รู้อะไรทีละน้อยๆ
ในที่สุดก็ล้นไปด้วยความรู้
แต่การรู้ตัว อาการรู้ตื่น ไม่รู้อะไรมาก
เพียงรู้ตัวและรู้ดีต่อธรรมชาติธรรมนั้น ไม่ผิดเพี้ยนวิปลาสเลย
[ท่านเขมานันทะ (อ.โกวิท เอนกชัย)]
(ที่มา : “เหนือเหตุผลกลความ” ใน ปรีชาญาณของผู้ไม่รู้หนังสือ หลวงพ่อเทียนที่ข้าพเจ้ารู้จัก,
สำนักพิมพ์อมรินทร์ จัดพิมพ์, พิมพ์ครั้งที่ ๒ สิงหาคม ๒๕๕๒, หน้า ๗๗-๗๙)
รวมคำสอน “ท่านเขมานันทะ (อ.โกวิท เอนกชัย)” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=44291
ประวัติและผลงาน “ท่านเขมานันทะ (อ.โกวิท เอนกชัย)” http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=13&t=24878
ธรรมะสวัสดีค่ะ นั่งอ่านบทความไปก็ยิ้มคนเดียวค่ะ เพราะรู้สึกเราได้รู้อะไรมากขึ้น
เลยบอกยิ้มให้กับคุณกุหลาบสีชาค่ะ 
ปฏิบัติ......ยากจัง 
