พาหิยะบรรลุเป็นพระอรหันต์
พาหิยะได้บรรลุเป็นพระอรหันต์ ในขณะฟังคำสั่งสอนของ
พระพุทธองค์อยู่นั้นเอง เมื่อพระศาสดาเสด็จบิณฑบาตต่อ พาหิยะ
ออกเที่ยวไปหาผ้าที่ชาวบ้านนำมาทิ้งแล้วเพื่อนำมาทำเป็นจีวร
เนื่องจากเขาได้ตัดสินใจอุปสมบทเป็นพระภิกษุ แต่น่าเสียดายที่ถูก
วัวแม่ลูกอ่อนขวิดตายเสียก่อน

เมื่อพระพุทธองค์เสด็จไปถึงนอกเมือง ทรงพบร่างของ
พาหิยะ จึงโปรดให้ทำฌาปนกิจและให้ก่อสร้างเจดีย์ไว้เป็นอนุสรณ์
บรรดาพระภิกษุที่วัดได้ทูลถามถึงคติที่ไปของเขา พระพุทธองค์ทรง
ตอบว่าพาหิยะได้บรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ก่อนเสียชีวิต จึงเป็น
การดับขันธ์ปรินิพพาน พร้อมกันนั้นยังได้ตรัสพระคาถาข้างต้นซี่ง
กล่าวถึงนิพพานว่าเป็นสภาวะซึ่งปราศจากธาตุทั้ง ๔ เป็นต้น

ในคัมภีร์อรรถกฤาของอุทาน" กล่าวว่า พระพาหิยะสิ้น
ชีวิตเมื่อถูกวัวแม่ลูกอ่อนขวิด วัวนี้ในอดีตชาติเดยเป็นหญิงที่ถูกเขา
ปลันและข่มขืน ก่อนตายหญิงนั้นมีความพยาบาทและสาบานไว้ว่า
จะต้องแก้แค้นให้ได้ ต่อมาเกิดเป็นนางยักษิณีหลายชาติ ส่วนพระ
พาหิยะเกิดเป็นชายที่ถูกนางตามฆ่าทุกชาติ กรรมชั่วนั้นได้คิดตาม
เขาไปเหมือนเงาตามตัวร้างความทุกข์มากมาย บางชาติต้องทน
ทุกข์ในนรก ซึ่งหากเขาไม่ได้สำเร็จเป็นพระอรหันต์แล้ว ก็จะต้อง
ทนทุกข์จากกรรมชั่วต่อไปอีกนานแสนนาน บัดนี้แม้เขาต้องต่าย
เพราะถูกวัวขวิด แต่ความทุกข์ทั้งหลายก็ดับสิ้นสุดลงพร้อมกับการ
บรรลุนิพพานซึ่งไม่มีขันธ์เกิดขึ้นอีก พระพุทธองค์จึงได้ตรัสว่าการ
ตายของเขาเป็นชัยชนะที่ยิ่งใหญ่ ในภายหลังพระพุทธองค์ได้ทรง
จัดพระพาหิยทารุจีริยะไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะผู้เลิศใน ชิปปาภิญญา
คือบรรลุธรรมได้เร็วพลัน*

.......