หทัยวัตถุ
[๔๔๐ ] หทัยวัตถุ
๑. มีลักษณะคือการเป็นที่อาศัยของมโนธาตุและมโนวิญญาณธาตุ (มโนธาตุ มโน-
วิญฌาณชาตูน่ นิสฺสยลกฺขณํ หทยวตฺถุ)
๒. มีหน้าที่ทรงธาตุทั้งสองนั้นไว้ (ตาสญฺเญว ธาตูน่ อาธารณรส่)
๓. ปรากฎ(แก่ญาณของผู้ปฏิบัติ)ด้วยการน่าราตุทั้งสองนั้นไป (อุพฺพหนปจฺจุปฎฺฐานํ)
๔. มีมหาภูตทั้ง ๔ (ที่เป็นกรรมชรูปอยู่ในกลาปเดียวกันกับเป็นที่ตั้งของหทยวัตถุ
เป็นเหตุใกล้ (จตุมหาภูตปฏฺฐานํ)
หทยวัตถุอาศัยโลหิตภายในหัวใจตามที่กล่าวมาแล้วในเรื่องกายคตาสติ ได้รับอุปถัมภ์
จากภูตรูปซึ่งทำหน้าที่ทรงไว้เป็นต้น มีอุตุ จิต และอาหารค้ำจุน มีชีวิตรูปตามรักษา ย่อมดำรง
อยู่โดยความเป็นวัตถุแห่งมโนธาตุ มโนวิญญาณธาตุ และเจตสิกที่ประกอบกับธาตุทั้งสองนั้น
คัมภีร์ปรมัตถทึปนีมีกา อธิบายเรื่องหทัยวัตถุ ดังนี้
(หทัย)วัตถุรูป มีลักษณะเบินที่อาศัยของธาตุทั้งสอง (คือ มโนธาตุ และมโน
วิญญาณธาตุ หทัยวัตถุนั้นซึมซาบอยู่ในเลือดประมาณครึ่งซองมือ ดำรงอยู่ในหัวใจ
พระผู้มีพระภาคมิได้ตรัสถึงหทัยวัตถุไว้ในคำภีร์ธัมมสังคณีเพื่อทรงรักษาพระ
เทศนามีให้เสียลำดับ แต่ได้ตรัสไว้ในคัมภีร์ปัฏฐาน ตังพระพุทธวจนะเป็นตันว่า
วตุถุ กุสลานํ ขนฺธานํ นิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. วตฺถุ อกุสลานํ ขนธานํ นิสฺสย
ปจฺจเยน ปจฺจโย
(หทัยวัตถุเป็นปัจจัยแก่ขันธ์ที่เป็นกุศล โดยความเป็นนิสสยปัจจัย (หทัย)วัตถุ
เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ที่เป็นอกุศล โดยความเป็นนิสสยปัจจัย
ในข้อนี้ วัดถุรูปอื่นนอกจากวัตถุ ๖ ย่อมไม่มี ทั้งวัตถุรูป ๕ อย่างแรกก็มิได้
ปรมตก ฏิกา ๒a๕๒/๒๖๐
อภิป. co ๔๑๒l๑๓๔
| ไฟล์แนป: |
|
Untitled-1-copy1-2.png [ 392.24 KiB | เปิดดู 744 ครั้ง ] |