ลานธรรมจักร http://www.dhammajak.net/forums/
หนังสือ "ใจต่อใจในการฝึกตน" นิกายเซน http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=6&t=43045	หน้า 4 จากทั้งหมด 4

---

เจ้าของ:	เมฆ โซะระคุโมะ [ 07 ก.ย. 2012, 02:21 ]
หัวข้อกระทู้:	Re: หนังสือ "ใจต่อใจในการฝึกตน" นิกายเซน
บทที่ 44 อวิชชาแห่งการตามรู้ตามดูจิต โดยกฎธรรมชาติ มันย่อมไม่มีไม่เป็นอยู่แล้ว มันคือความว่างเปล่าไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น แต่การที่พระพุทธองค์ทรงตรัสสอนธรรมถึงสติปัฏฐานนั้นเป็นพระมหากรุณาธิคุณที่ท่านทรงอนุเคราะห์บรรดาสรรพสัตว์ทั้งหลายที่ยังไม่เข้าใจและไม่สามารถเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมอันคือธรรมชาติข้างต้นได้ หมู่สัตว์พวกนี้ยังเห็นว่ามีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นอยู่เนืองๆด้วยอวิชชาความไม่รู้ของตนนั้นที่พาเข้าไปยึด พระพุทธองค์จึงทรงแจกแจงธรรมไว้ในสติปัฏฐานถึง 4 หมวด คือ กาย เวทนา จิต ธรรม โดยเป็นพุทธประสงค์ให้เข้าไปเรียนรู้ถึงสภาพแห่งทุกข์ ต้นเหตุแห่งการเกิดทุกข์ และความดับทุกข์ได้ตามวิธีธรรมชาติ เมื่อเราได้ศึกษาถึงปัญหาและการแก้ไขปัญหาอย่างถูกวิธีแล้วนั้น เราย่อมทราบได้ว่าความจริงแล้วโดยสภาพธรรมชาติแห่งขันธ์ 5 แท้จริงมันไม่มี มันไม่เกิดมันไม่ดับ มันคือความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้น แต่ถ้าหากเกิดขันธ์ 5 ขึ้น (เพราะด้วยความที่ยังมีอวิชชาอยู่สภาพแห่งขันธ์ยังไม่ไปสู่ความดับสนิทไม่มีเหลือ) แต่ไม่มีความเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในขันธ์แห่งเวทนาทั้งหลาย พระพุทธ-องค์ก็ทรงตรัสไว้ในหมวดเวทนานุปัสนาสติว่า เมื่อไม่มีการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในเวทนาทั้งหลาย เวทนาทั้งหลายเหล่านี้ย่อมดับไปเองเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติมันอยู่แล้ว และยิ่งไปกว่านั้นถ้าหากเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในเวทนาทั้งหลายจนกลายเป็นจิตที่ถูกปรุงแต่งขึ้นมาในลักษณะเป็นจิตต่างๆ พระพุทธองค์ก็ทรงตรัสไว้ในหมวดจิตตานุปัสสนาสติว่า จิตที่ถูกปรุงแต่งขึ้นเป็นจิตต่างๆเหล่านี้ ย่อมไม่เที่ยงดับไปเองเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติมันเองอยู่แล้วเช่นกัน หากไล่เรียงตามข้อความดังกล่าวข้างต้น จะเห็นได้ว่าแท้จริงไม่มีขันธ์ทั้ง 5 เกิดขึ้นด้วยซ้ำ มันคือสภาพธรรมแห่งความว่างเปล่าที่มันเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้นตลอดถ้วนทั่วทุกอนูธรรมธาตุ แต่เมื่อเราไม่สามารถตระหนักชัดและกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับมันได้ มันก็เป็นปรกติที่อวิชชาความไม่รู้ที่เรายังมีมันอยู่ มันย่อมทำให้เกิดการเห็นว่า “ขันธ์ทั้ง 5 มันเกิดขึ้น” และบางทีก็มีการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ทั้ง 5 อยู่เนืองๆ ตามลักษณะอนุสัยพฤติกรรมการปรุงแต่งของแต่ละคน เพราะฉะนั้น การที่เรายังไม่สามารถเป็นเนื้อหาเดียวกันกับความว่างเปล่าจากความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนแบบถ้วนทั่วได้ พระพุทธองค์จึงทรงชี้แนะว่า “ถ้าเผลอหลงลืมสติ” เข้าไปยึดมั่นถือมั่นเป็นจิตขึ้นมาประเภทใด จิตนั้นก็ย่อมไม่เที่ยงดับไปเป็นธรรมดาอยู่แล้วเอง เป็นการที่พระองค์ทรงชี้แนะให้มีธรรมชาติแห่งการระลึกรู้ตามเหตุตามปัจจัยเท่านั้น เป็นไปตามเหตุตามปัจจัยที่ว่า ปรกติขันธ์ทั้ง 5 ดับอยู่แล้ว มันว่างเปล่าไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่แล้ว และถ้ามีเหตุปัจจัยเผลอเข้าไปยึดมั่นถือมั่นขึ้นมา สิ่งที่เข้าไปยึดมั่นถือมั่นก็ย่อมไม่เที่ยงดับไปเป็นธรรมดาอยู่แล้ว เพราะฉะนั้นการปฏิบัติธรรมที่แท้จริงควรดำเนินไปในเนื้อหาความเข้าใจที่ว่า แท้จริงมันไม่มีอะไรกับอะไรอยู่แล้ว มันคือความว่างเปล่าไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่แล้ว เป็นพื้นฐานแห่งความเข้าใจขั้นต้น และถ้าหากเผลอและหลงเข้าไปยึดมั่นถือมั่น ด้วยเหตุปัจจัยแห่งการเผลอนี้ จึงควรระลึกรู้ตามธรรมชาติว่า สิ่งที่เข้าไปยึดนั้นมันดับไปเป็นธรรมดา แต่ถ้าหากเราเข้าใจแบบผิดๆว่าเราจะต้องปฏิบัติธรรมบนพื้นฐานความคิดที่ว่า มีความเป็น “เรา” อยู่ตลอดเวลาเพราะเรายังไม่หลุดพ้น เรามีกิเลสมีความเป็นอัตตาตัวตนอยู่เต็มหัวใจและเราควรปฏิบัติธรรมเพื่อเอาความเป็นตัวตนแห่งเราออกไป มันจะเกิดพฤติกรรมทางจิตขึ้นมาอยู่อย่างหนึ่งก็คือ ความตั้งใจความมีเจตนาที่จะคอยตามรู้ตามดูจิต เข้าไปตั้งท่ารอคอยเพื่อตามรู้ตามดูจิตขึ้นมาแบบเอาเป็นเอาตาย การเข้าไปแบบนี้มันเป็นการสร้างระบบวิธีปฏิบัติขึ้นมาอีกต่างหากตามความไม่เข้าใจของตนเอง ซึ่งมันไม่ใช่และขัดต่อธรรมชาติ การตั้งหน้าตั้งตาเพื่อคอยตามรู้ตามดูจิต มันคือ การปรุงแต่งขึ้นมาเป็นจิตชนิดหนึ่งที่ปรุงแต่งซ้อนเข้ามาแบบไม่รู้ตัวชนิดเส้นผมบังภูเขา (อวิชชาซ้อน) มันคืออวิชชาความไม่รู้ที่พาให้เราเข้าไปยึดมั่นถือมั่นกลายเป็นจิตที่ปรุงแต่งขึ้นเกี่ยวกับการปฏิบัติธรรมในความเข้าใจผิดที่เราสร้างระบบปฏิบัติขึ้นมาซึ่งขัดต่อธรรมชาติมันเป็นอัตตาซ้อนเข้ามาแบบไม่รู้ตัว พระพุทธองค์ท่านมีความประสงค์ให้มีธรรมชาติแห่งการระลึกรู้ ตามเหตุ ตามปัจจัย เท่านั้น มิใช่เข้าไปสร้างความเป็น “เรา” เป็น “อัตตา” ขึ้นมาแบบไม่รู้ตัวเพื่อเข้าไปจัดแจงตามรู้ตามแก้ไขจิต ซึ่งการเข้าไปในลักษณะนี้มันขัดมันฝืนต่อธรรมชาติ มันไม่ใช่ธรรมชาติ และ “การเข้าไป” นั้นมันก็กลับเป็นอุปสรรคมาขวางกั้นพระนิพพานเพราะการเข้าไปมันคือลักษณะเข้าไปยึดมั่นถือมั่นเป็นการปรุงแต่งเป็นจิตชนิดหนึ่งขึ้นมา จิตชนิดนี้ มันชื่อว่า “จิตแห่งการเข้าไปตามรู้ตามดู” นั่นเอง

---

เจ้าของ:	เมฆ โซะระคุโมะ [ 07 ก.ย. 2012, 02:21 ]
หัวข้อกระทู้:	Re: หนังสือ "ใจต่อใจในการฝึกตน" นิกายเซน
บทที่ 45 อวิชชาซ้อน อวิชชาซ้อน คือ อวิชชาอันเป็นความไม่รู้นั่นเองที่ปรุงแต่งซ้อนเข้ามาเพื่อปิดบังพระนิพพานมิให้เกิดขึ้น เมื่อเราไม่เข้าใจในเนื้อหาแห่งพระนิพพานอันเป็นธรรมชาติล้วนๆ ไม่เข้าใจเนื้อหาแห่งพระนิพพานอันเป็นธรรมชาติแห่งการปรุงแต่งไม่ได้แล้วอันคือธรรมชาติแห่งความดับสนิทไม่มีเหลือ ไม่เข้าใจในเนื้อหาแห่งพระนิพพานอันเป็นธรรมชาติแห่งความหยุดคิดโดยสมบูรณ์ ไม่เข้าใจในเนื้อหาแห่งพระนิพพานอันเป็นธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวใช่ตนแบบตลอดสายถ้วนทั่วทุกอนูธรรมธาตุโดยเนื้อหามันเองอยู่แล้ว เมื่อไม่เข้าใจในเนื้อหาแห่ง “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” เหล่านี้ ซึ่งไม่สามารถกระทำให้มันเกิดขึ้นได้ตามความต้องการของเรา ไม่ใช่เป็นสิ่งที่ต้องใช้การแสวงหาแล้วจึงจะพบมัน ซึ่งมันเป็นเพียงเราต้องทำความเข้าใจในความหมายโดยต้องตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับมันเท่านั้น อวิชชาความไม่รู้ของเราก็เลยพาปรุงแต่งเป็นจิตในเรื่องที่จะเข้าไปจัดการ เข้าไปตรวจสอบ เข้าไปรอคอย เพื่อที่จะทำทุกวิถีทางเพื่อให้พระนิพพานเกิดขึ้นตามความต้องการและตามความไม่เข้าใจของตนเอง ลักษณะของจิตที่ปรุงแต่งแบบนี้เป็นลักษณะของอวิชชาที่ปรุงแต่งซ้อนเข้ามาเพื่อปิดบังธรรมชาติดั้งเดิมแท้ เป็นลักษณะจิตที่ปรุงแต่งในวิธีที่จะเข้าไปทำทุกวิถีทางตามความเข้าใจผิดของตนเพื่อให้พระนิพพานเกิด -เมื่อยังไม่เข้าใจในสมุทเฉทคือการตัดประหารอาสาวะกิเลสได้โดยเด็ดขาด -เมื่อยังไม่เข้าใจในวิชชาคือความรู้แจ้งทั้งปวง -เมื่อยังไม่เข้าใจในวิมุติคือการหลุดพ้น -เมื่อยังไม่เข้าใจว่านิพพานคืออะไร เมื่อไม่เข้าใจในเนื้อหาแห่งการพลุดพ้นอย่างแท้จริง จิตก็จะปรุงแต่งไปในทาง "คิดว่าต้องทำอย่างนี้อย่างนั้นเพื่อให้พระนิพพานเกิด คิดว่ากิเลสตัวนี้ตัวนั้นได้เบาบางลงไปได้คลายกำหนัดจางหายไปและยังเหลือกิเลสอีกเท่าไหร่ที่จะต้องเข้าไปจัดการทำลายให้สิ้นซาก คิดว่าเมื่อไหร่จะนิพพาน คิดว่าเดี๋ยวมันก็จะคลี่คลายไปเองเดี๋ยวนิพพานก็เกิด คิดว่าเรายังไม่หลุดพ้นต้องทำความเพียรเพิ่มขึ้นอีกเพื่อให้นิพพานเกิด" จิตที่ถูกปรุงแต่งขึ้นเป็นความคิดเหล่านี้มันก็ล้วนเป็นอวิชชา ตัณหาอุปทาน เป็นจิตชนิดหนึ่งซึ่งปรุงแต่งซ้อนเข้ามาเพื่อปิดบังสัจธรรมความเป็นจริงตามธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่มันว่างเปล่าไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนแบบถ้วนทั่วยู่แล้วโดยตัวมันเอง มันเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น จิตปรุงแต่งซึ่งคืออวิชชาที่ซ้อนเข้ามานี้มันก็ตกอยู่ภายใต้กฏธรรมชาติที่มันก็ล้วนไม่เที่ยงมันดับโดยตัวมันเองเป็นธรรมดาอยู่แล้ว เมื่อเป็นธรรมชาติแห่งความไม่เที่ยงความสิ้นไปดับไปเป็นธรรมดาแห่งอวิชชาซ้อนและได้ตระหนักชัดถึงความหมายแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้แล้ว นิพพานก็จักปรากฏแสดงเนื้อหามันเองตามสภาพธรรมชาติมันเองอยู่แล้ว อวิชชาซ้อนนั้นล้วนบังพระนิพพานทั้งสิ้น ยิ่งปรุงแต่งหาหนทางแห่งพระนิพพานมากเท่าไร พระนิพพานซึ่งเป็นธรรมชาติอันแท้จริงก็ยิ่งห่างหายไปทุกทีๆ

---

เจ้าของ:	เมฆ โซะระคุโมะ [ 07 ก.ย. 2012, 02:22 ]
หัวข้อกระทู้:	Re: หนังสือ "ใจต่อใจในการฝึกตน" นิกายเซน
บทที่ 46 ไม่ใช่เรื่องยากและไม่ใช่เรื่องง่าย ในสมัยพุทธกาล การบรรลุธรรมของเหล่าอริยชนทั้งหลายในยุคนั้นใช้เวลาพิจารณาทำความเข้าใจธรรมเพื่อที่จะได้ตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับธรรมนั้นแตกต่างกันไป แต่ธรรมที่พระพุทธองค์นำมาตรัสสอนแก่เหล่าอริยชนทั้งหลายนั้นล้วนเป็นธรรมที่มีเนื้อหาเดียวกันในการชี้ทางไปสู่ความไม่ใช่ตัวใช่ตนทั้งสิ้น ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับปัญญาบารมีของแต่ละคนที่จะทำความเข้าใจในเนื้อหาแห่งธรรมที่พระพุทธองค์ตรัสได้กระจ่างแจ้งมากน้อยแค่ใหน บางคนก็ใช้เวลาเพียงเล็กน้อยแล้วบรรลุธรรมต่อหน้าพระพุทธองค์ก็มี บางคนก็ใช้เวลาเพียง 3 วัน 7 วัน บางคนก็ใช้เวลาเป็น 1 เดือน 3 เดือนบ้าง บางคนก็ใช้เวลาเป็นปีหรือทั้งชีวิต บางคนก็ไม่สามารถทำความตระหนักชัดในชาตินี้ได้เลย ต้องรอทำความเข้าใจในเรื่องธรรมอันคือธรรมชาติแบบข้ามภพข้ามชาติ เนื้อหาธรรมในสติปัฏฐานนั้นเป็นธรรมที่ท่านทรงตรัสไว้โดยรวมเพื่อให้ทุกคนพิจารณาธรรมนั้นๆ ตามอินทรีย์แห่งปัญญาของแต่ละคนที่จะสามารถทำความเข้าใจได้มากน้อยแค่ใหน บางคนสามารถทำความเข้าใจตระหนักชัดในเนื้อหาธรรมได้อย่างรวดเร็ว บรรลุได้แบบฉับพลัน แต่ถ้าหากเราเป็นผู้มีปัญญามืดบอดไม่สามารถทำความเข้าใจในข้ออรรถข้อธรรมได้รวดเร็วเหมือนเช่นบุคคลที่เขามีปัญญามากกว่า เราเองก็อย่าได้ไปคิดตำหนิเขาในทำนองที่ว่า เขาคงมีความหลงหรือโมหะในการปฏิบัติธรรมเพียงเพราะเขาปฏิบัติธรรมได้ลุล่วงเร็วเกินไป และก็อย่าได้เอาตนเองเป็นมาตรฐานว่าเราพิจารณาธรรมมานานมากเพียงใด บุคคลอื่นก็ต้องใช้เวลาพิจารณาธรรมทำความเข้าใจนานเหมือนเราเฉกเช่นเดียวกัน ธรรมที่พระพุทธองค์ตรัสนั้น คือ สัจธรรมแห่งความเป็นจริงในความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน ท่านทรงตรัสธรรมไว้ตรงตามเนื้อหาธรรมแห่งธรรมชาติแล้ว ท่านทรงตรัสไว้ตรงทั้งในเบื้องต้น ท่ามกลางและบั้นปลายแห่งธรรมนั้น มันจึงมิใช่เรื่องยากหรือเรื่องง่ายที่เราจะปฏิบัติธรรมให้ลุล่วงได้ แต่มันเป็นเรื่องที่เราจะเข้าใจหรือไม่เข้าใจในเนื้อหาธรรมนั้นต่างหาก หากเราไม่เข้าใจในธรรมเราก็จะคิดสาละวนต่อไปว่าการปฏิบัติธรรมมันเป็นเรื่องยากเย็นแสนเข็ญแล้วก็เกิดความท้อใจ แต่ในความเป็นจริงเราอาจจะบกพร่องในส่วนที่เราศึกษาธรรมขั้นพื้นฐานมาไม่ดีพอไม่ครบองค์ประกอบแห่งความรู้เพียงพอที่จะแก้ไขปัญหานั้นได้ เมื่อเกิดความประมาทในการศึกษาธรรมมาแบบน้อยนิดแล้วก็ลงมือปฏิบัติธรรมแบบผิดๆ การปฏิบัติธรรมโดยที่ไม่เข้าใจในธรรมทุกส่วนมันจึงกลายเป็นอุปสรรคที่เพิ่มขึ้นมาแก่นักปฏิบัติเองและอาจเกิดความท้อใจที่ปฏิบัติแบบผิดๆแล้วไม่ได้ผล จนกระทั้งหันหลังทิ้งการศึกษาและเลิกปฏืบัติธรรมไปในที่สุด แต่ถ้าหากเราเกิดความเข้าใจในธรรมในทุกขั้นตอนในทุกส่วนแห่งความจำเป็นที่ต้องเข้าไปศึกษาให้ครบองค์ประกอบแห่งความรู้ มันก็ไม่ใช่เป็นเรื่องที่ “ง่าย”เกินไปอีกเช่นกันแต่มันคือความเข้าใจในธรรมที่เกิดจากปัญญินทรีย์ของเราที่ใช้เวลาไม่นานในการพิจารณาธรรมต่างหาก เพราะฉะนั้นการปฏิบัติธรรมมันจึงไม่ใช่เป็นเรื่องของความยากหรือความง่าย แต่มันเป็นเรื่องของความเข้าใจหรือความไม่เข้าใจในธรรมเพียงเท่านั้น การปฏิบัติธรรมของผู้ที่พึ่งเริ่มปฏิบัติ ส่วนใหญ่เมื่อเข้าใจและตระหนักชัดเรื่องความสิ้นไปดับไปเป็นธรรมดาแล้ว ก็จะเริ่มระลึกรู้ตามธรรมชาติ “ตามเหตุปัจจัย” แห่งการเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดาของจิตประเภทต่างๆ เช่น จิตมีราคะ จิตปราศจากราคะ จิตมีโทสะ จิตปราศจากโทสะ จิตมีโมหะ จิตปราศจากโมหะ จิตหดหู่ จิตฟุ้งซ่าน เป็นต้น แต่สำหรับผู้ที่มีรอบปัญญาบารมีดีกว่านี้ ย่อมพึงพิจารณาธรรมได้มากกว่านั้นโดยเห็นว่า แท้จริงแล้วจิตประเภทต่างๆก็ล้วนแต่เป็นเพียง “ปรากฎการณ์ทางจิต” เท่านั้น ไม่ควรเข้าไปใส่ใจในรายละเอียดแห่งจิตที่ปรุงแต่ง มันจะชื่อจิตอะไรจิตประเภทใหนมันก็ล้วนแต่เป็นเรื่องของการปรุงแต่งขึ้นมาเหมือนกันทั้งสิ้น และเราก็ได้ทำความเข้าใจจิตประเภทต่างๆนี้ที่ถูกปรุงแต่งขึ้นมาอย่างดีแล้ว เราจักใช้อุบายพิจารณาธรรมแค่ “มีอาการปรุงแต่ง” กับ “ไม่มีอาการปรุงแต่ง” โดยไม่ต้องพิจารณาลงไปถึงรายละเอียดแห่งเนื้อหาการปรุงแต่งนั้น หากมีอาการปรุงแต่งขึ้นมาก็จะได้ระลึกรู้ตามธรรมชาติว่า “มีการปรุงแต่ง” เกิดขึ้น ซึ่งมันเป็นความไม่ตั้งมั่นในความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน แต่ถ้าหากไม่ได้ปรุงแต่ง “ไม่มีอาการปรุงแต่ง” ก็จะได้ระลึกรู้ตามธรรมชาติว่าขันธ์ทั้ง 5 มันดับไปซึ่งมันคือ ธรรมชาติแห่งความตั้งมั่น(สัมมาสมาธิ) ในความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น แต่ถึงกระนั้นการเข้าใจธรรมโดยการพิจารณาธรรมซึ่งใช้กลอุบายอันแยบยลแบบนี้ โดยเนื้อหามันก็ยังเป็นอวิชชาตัณหาอุปาทานเป็นการปรุงแต่งเป็นจิตชนิดใหม่ขึ้นมาอยู่ดี เพราะพระพุทธองค์ได้ทรงตรัสไว้แล้วในสติปัฏฐานหมวดจิตตานุปัสสนาสติ ว่า จิตเป็นสมาธิ (จิตตั้งมั่น) ก็รู้ว่า จิตเป็นสมาธิ (จิตตั้งมั่น) , จิตไม่เป็นสมาธิ (จิตไม่ตั้งมั่น) ก็รู้ว่า จิตไม่เป็นสมาธิ (จิตไม่ตั้งมั่น) การพิจารณาธรรมว่า การที่เรามีอาการปรุงแต่งเป็นจิตขึ้นมาซึ่งมันหมายถึง “เป็นการไม่ตั้งมั่นในความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน” นั้น การพิจารณาธรรมแบบนี้พระพุทธองค์ก็ตรัสไว้ว่า มันเป็นจิตที่ถูกปรุงแต่งขึ้นมาชนิดหนึ่ง เรียกชื่อจิตชนิดนี้ว่า จิตไม่เป็นสมาธิ (จิตไม่ตั้งมั่น) คือการปรุงแต่งว่าเราไม่มีธรรมชาติแห่งสัมมาสมาธิอันที่จะทำให้ตั้งมั่นกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับความว่างเปล่าได้ เมื่อเราได้ใช้อุบายพิจารณาธรรมในรายละเอียดแบบนี้ขึ้นมา ก็ให้เราพึงสังวรณ์ด้วยว่า การพิจารณาธรรมแบบนี้ขึ้นมามันก็เป็นจิตปรุงแต่งชนิดหนึ่งมันคือ จิตไม่เป็นสมาธิ (จิตไม่ตั้งมั่น) ก็พึงให้ระลึกรู้ตามธรรมชาติ (ก็รู้ว่า) จิตไม่เป็นสมาธิ (จิตไม่ตั้งมั่น) นี้ มันสิ้นไปมันดับไปเป็นธรรมดาเองอยู่แล้วตามสภาพธรรมชาติ เฉกเช่นเดียวกัน การพิจารณาธรรมว่าการที่เราไม่มีอาการปรุงแต่งนั้นมันคือความตั้งมั่นในความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน การพิจารณาธรรมแบบนี้พระพุทธองค์ก็ทรงตรัสไว้ว่า มันเป็นจิตที่ถูกปรุงแต่งขึ้นมาชนิดหนึ่งเช่นกัน เรียกชื่อจิตชนิดนี้ว่า จิตเป็นสมาธิ (จิตตั้งมั่น) คือการปรุงแต่งว่าเรามีธรรมชาติแห่งสัมมาสมาธิอันที่จะทำให้ตั้งมั่นกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับความว่างเปล่าได้ เมื่อเราได้พิจารณาธรรมในรายละเอียดแบบนี้ขึ้นมา ก็ให้เราพึงสังวรณ์ด้วยว่า การพิจารณาธรรมแบบนี้ก็เป็นจิตปรุงแต่งชนิดหนึ่งเช่นกันมันคือ จิตเป็นสมาธิ (จิตตั้งมั่น) ก็พึงให้ระลึกรู้ตามธรรมชาติ (ก็รู้ว่า) จิตเป็นสมาธิ (จิตตั้งมั่น)นี้ มันสิ้นไปมันดับไปเป็นธรรมดาเองอยู่แล้วตามสภาพธรรมชาติ แต่สำหรับผู้ที่มีรอบปัญญาบารมีดีกว่านี้ขึ้นมาอีกนั้น ย่อมไม่ใส่ใจในรายละเอียดแห่งจิตที่ปรุงแต่งขึ้นว่าเป็นจิตประเภทใหนและชื่ออะไร และย่อมใม่ใส่ใจในการเข้าไปพิจารณาว่ามีความตั้งมั่นหรือไม่มีความตั้งมั่นในความว่างอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน แต่กลับใช้อุบายอันแยบยลมากกว่านั้นเพื่อเข้าไปพิจารณาถึงรายละเอียดแห่งธรรม ว่า หากมันเป็นธรรมชาติแห่งความตั้งมั่นในความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนี้ เราจักจะปล่อยให้มันแสดงเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนี้ไปเรื่อยๆ แต่ถ้าหากเราเผลอไปปรุงแต่งขึ้นมา เราจักจะระลึกรู้ว่าเรายังไม่หลุดพ้น แต่ในความเป็นจริงโดยหลักธรรมชาติถึงแม้เราจะใช้อุบายอันแยบยลขนาดนี้แล้วพระพุทธองค์ก็ทรงตรัสไว้แล้วว่า การพิจารณาธรรมแบบนี้ก็คือจิตที่ปรุงแต่งขึ้นมาอีกชนิดหนึ่งเช่นกัน เรียกจิตชนิดนี้ว่า “จิตไม่หลุดพ้น” คือการปรุงแต่งขึ้นมาว่า “มีเราและเรายังไม่หลุดพ้นเพราะยังเผลอเข้าไปปรุงแต่งอยู่” พระพุทธองค์ทรงตรัสไว้ว่า “จิตไม่หลุดพ้น” ก็รู้ว่า “จิตไม่หลุดพ้น” ซึ่งหมายถึง หากเรากำลังพิจารณาว่าเรายังไม่หลุดพ้นเพราะเรายังเผลอปรุงแต่งขึ้นมาซึ่งคือ จิตไม่หลุดพ้น ก็ให้ระลึกรู้ตามธรรมชาติว่า (ก็รู้ว่า) จิตที่ไม่หลุดพ้นนี้มันสิ้นไปดับไปเป็นธรรมดาเองอยู่แล้วตามสภาพธรรมชาติ แต่สำหรับผู้ที่มีรอบปัญญาบารมีมากขึ้นเป็นปัญญา “รู้รอบ” ว่าควรจะประหารกิเลสอนุสัยซึ่งมันคือพฤติกรรมการปรุงแต่งของจิตที่หมักหมมมานานนับภพชาติไม่ถ้วนนั้นอย่างเด็ดขาดได้ด้วยอุบายอันแยบยลด้วยวิธีที่ตระหนักชัดว่า แท้จริงแล้วความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนมันคือ ธรรมชาติที่มันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่เช่นนี้แบบตลอดถ้วนทั่วทุกอนูธรรมธาตุโดยเนื้อหามันเองอยู่แล้ว มันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนแบบตลอดสายโดยเนื้อหามันเองอยู่แล้ว การที่เราคิดจะเข้าไปทำความตั้งมั่นให้มันว่างแบบตลอดสายประติดประต่อกันไปตามความต้องการของเรานั้น แท้ที่จริงมันคือการปรุงแต่งชนิดหนึ่ง การรอคอยภาวะความหลุดพ้นแท้ที่จริงมันก็คือการปรุงแต่งชนิดหนึ่งอีกเช่นกัน การปรุงแต่งแบบนี้ล้วนเป็นการปรุงแต่งซ้อนเข้ามาเพื่อปิดบังธรรมชาติแห่งพระนิพพานทั้งสิ้น แท้จริงแล้วความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนนั้นมันก็ทำหน้าที่ของมันแบบบริบูรณ์ถ้วนทั่วทุกอนูธรรมธาตุแบบตลอดสายโดยมันเองอยู่แล้ว หากเราปล่อยให้ความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนมันทำหน้าที่ของมันเองด้วยความบริบูรณ์โดยตัวมันเองอยู่แล้วตามคุณลักษณะของมันนั้น เราก็ไม่มีอะไรที่จะต้องเข้าไปพิจารณาธรรมขึ้นมาอีก ความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนมันคือเนื้อหาแห่งความหลุดพ้นโดยตัวมันเองอยู่แล้ว แต่ถึงกระนั้นหากเข้าใจในเนื้อหาแห่งความหลุดพ้นนี้แล้วแต่ก็ยังเผลอเข้าไปยึดมั่นถือมั่นเข้าไปปรุงแต่งแบกสภาวะขึ้นมาซ้อนเข้ามาอีกว่า มีเราและเราหลุดพ้นแล้ว พระพุทธองค์ก็ทรงตรัสไว้ว่า จิตหลุดพ้น ก็รู้ว่า จิตหลุดพ้น หมายถึงว่าหากเราได้ตระหนักชัดและอาจจะซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนซึ่งมันคือเนื้อหาแห่งความบริบูรณ์แห่งธรรมอันเป็นความหลุดพ้นโดยตัวมันเองได้อยู่แล้ว แต่ก็ยังคงเผลอสติหลงเข้าไปปรุงแต่งเพื่อแบกสภาวะว่าเราหลุดพ้นนั้น มันคือจิตที่ปรุงแต่งว่าหลุดพ้น (ซึ่งมันคืออวิชชาตัวสุดท้ายที่อาจเกิดขึ้น) ก็ให้ระลึกรู้ตามธรรมชาติว่า (ก็รู้ว่า) จิตหลุดพ้นนี้ มันย่อมสิ้นไปดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติของมันอยู่แล้ว เมื่อเข้าใจและสามารถตระหนักชัดได้ตามนี้ นี่แหละคือการที่ได้ซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนซึ่งมันคือเนื้อหาแห่งความบริบูรณ์แห่งธรรมอันเป็นความหลุดพ้นโดยตัวมันเองได้แล้วอย่างแท้จริง เพราะฉะนั้นการปฏิบัติธรรมจึงไม่ใช่เป็นเรื่องยากหรือเรื่องง่าย แต่มันเป็นเรื่องของความเข้าใจหรือไม่เข้าใจ หากเราเข้าใจว่าสิ่งที่เข้าไปเรียนรู้และพิจารณาธรรมตรงจุดนั้นมันก็ล้วนเป็นการปรุงแต่งชนิดหนึ่งเช่นกัน ก็ให้เราพึงระลึกรู้ตามธรรมชาติว่ามันก็สิ้นไปดับไปเป็นธรรมดา มันจึงจะเกิดความก้าวหน้าในการปฏิบัติธรรม และก็ให้เราพึงศึกษาอย่างรู้รอบว่าอะไรคือการปรุงแต่งและอะไรคือการไม่ปรุงแต่ง ก็ให้เราพิจารณาธรรมเพื่อทำความเข้าใจในธรรมจนกว่าจะเข้าใจได้ว่า เราควรจะได้ตระหนักชัดและกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนนั้นได้อย่างไร

---

เจ้าของ:	เมฆ โซะระคุโมะ [ 07 ก.ย. 2012, 02:26 ]
หัวข้อกระทู้:	Re: หนังสือ "ใจต่อใจในการฝึกตน" นิกายเซน
ภาค 2 อสังขตธาตุ บทที่ 47 ไดชูอิน ไดชูอิน คือเรือนไม้ญี่ปุ่นที่ซ่อนตัวอยู่ในมุมเล็กๆริมสระน้ำในบริเวณกว้างของวัดเรียวอันจิ นครเกียวโต ซึ่งเป็นสถานที่เล็กเกินกว่าที่จะเรียกเป็นวัดได้ แต่ไดชูอินเรือนไม้โบราณแห่งนี้ก็เป็นสถานที่ฟูมฟักนักปฏิบัติซึ่งเป็นนักบวชนิกายเซนสายรินไซมาหลายชั่วคนแล้ว ผู้ที่ดูแลไดชูอินก็จะเป็นการดูแลในฐานะเป็นครูกับศิษย์ที่สืบต่อกันมาจากใจถึงใจฝากไว้ให้กันด้วยการมอบตราประทับ (inka shomei) และผู้ที่ได้รับตราประทับจะได้ชื่อว่าพระอาจารย์ หรือ โรชิ (roshi) ท่านโซโก โมรินากะ โรชิ คือโรชิคนปัจจุบันที่ดูแล “ไดชูอิน”แห่งนี้สืบต่อมาจากพระอาจารย์ของท่าน นอกจากท่านจะเป็นโรชิ ที่คอยคุ้ยเขี่ยธรรมะให้ลูกศิษย์ในไดชูอินแล้วท่านก็ดำรงตำแหน่งเป็นอธิการบดีมหาวิทยาลัยที่สอนพระพุทธศาสนาในกรุงเกียวโตอีกด้วย อดีตท่านโซโก เป็นทหารญี่ปุ่นออกไปรบในนามจักรพรรดิ์เมื่อคราวสงครามโลกครั้งที่ 2ที่ผ่านมา เมื่อสงครามยุติลงทำให้ญี่ปุ่นกลายเป็นประเทศที่แพ้สงคราม ท่านรอดชีวิตกลับมาและก็กลายเป็นคนเร่ร่อนพเนจรไม่มีที่ไป จนกระทั้งท่านได้มายืนอยู่ที่หน้าประตูวัดเรียวอันจิและขออนุญาตเจ้าอาวาสที่วัดนี้บวช ท่านบวชมิใช่เพราะความศรัทธาที่จะปฏิบัติธรรมเพื่อหลุดพ้นแต่ท่านบวชเพียงเพื่อขอให้ท่านมีชีวิตรอดอยู่ได้ในท่ามกลางความพ่ายแพ้สงครามของประเทศในยุคข้าวยากหมากแพง เมื่อท่านพระอาจารย์เจ้าอาวาสบวชให้แล้วท่านโซโกเองก็ได้มีหน้าที่เก็บกวาดใบไม้ภายในบริเวณไดชูอินให้สะอาด ท่านทำหน้าที่ตรงนี้อยู่หลายปีโดยไม่มีโอกาสได้ฝึกฝนการปฏิบัติธรรมตามที่ท่านคิดไว้ ท่านได้เล่าย้อนถึงอดีตที่ท่านพึ่งมาบวชใหม่ๆว่า เพราะความที่ท่านไม่มีปัญญาเองและตอนที่ท่านมาบวชก็มิได้หวังที่จะบวชเพื่อปฏิบัติธรรมให้หลุดพ้น ซึ่งครั้งหนึ่งพระอาจารย์เคยสอนธรรมะลึกซึ้งกับท่านแต่ความที่ท่านไม่ได้เก็บคำพูดของพระอาจารย์มาขบคิด ท่านก็เลยเข้าใจว่าพระอาจารย์ไม่ค่อยดูแลสอนสั่งท่าน ก็มีอยู่ครั้งหนึ่งในช่วงเย็นวันนั้นท่านได้เก็บกวาดใบไม้และเศษก้อนหินรอบๆบริเวณไดชูอินมากวาดไว้รวมกัน แล้วท่านก็เดินไปถามพระอาจารย์ว่า “จะให้เอาขยะกองนี้ไปทิ้งไว้ที่ใหนกัน” พระอาจารย์โซอิ ซึ่งเป็น “โรชิ” ของท่านก็ได้ส่งเสียงตวาดท่านอย่างดังว่า “ใบไม้นี้ไม่ใช่ขยะ นี่เธอไม่เชื่อใจใช่มั๊ย” ท่านโซโก ได้แต่ทำหน้างงๆไม่เข้าใจในคำพูดของพระอาจารย์ท่าน แต่ก็ได้ถามต่อไปอีกว่าจะให้กำจัดมันอย่างไรในสิ่งที่ไม่ใช่ขยะ ท่านพระอาจารย์โซอิกลับแผดเสียงดังขึ้นมาอีกว่า “เราไม่กำจัดมันหรอก” และบอกให้ท่านไปเอาถุงมาใส่ใบไม้ที่กวาดเพื่อนำไปเก็บใช้เป็นเชื้อเพลิงต่อไป ส่วนที่เหลือเป็นก้อนกรวดก้อนหินให้นำไปเก็บไว้ตรงชายหลังคาเพื่อทำเป็นที่รองรับน้ำฝนและเพิ่มความงามให้กับสถานที่แห่งไดชูอินนี้ และพระอาจารย์ก็ยังพูดต่ออีกว่า “เธอเข้าใจบ้างหรือยังว่าสภาพที่แท้จริงซึ่งมันคือความดั้งเดิมของมนุษย์และสรรพสิ่งนั้นปราศจากขยะ” คำพูดเหล่านี้นับเป็นบทเรียนแรกในชีวิตความเป็นสมณะของท่านโซโก แต่ท่านกลับไม่เข้าใจในความหมายในธรรมซึ่งออกมาเป็นคำพูดของพระอาจารย์โซอิเลย และเมื่อท่านได้ใช้ชีวิตนักบวชอยู่ที่ “ไดชูอิน” ในวัดเรียวอันจิมาหลายปีก็ทำให้ท่านท้อแท้ว่า ท่านยังมิได้มีความรู้ความเข้าใจในธรรมะและท่านก็ยังมิได้บรรลุธรรมอะไรเลย จนทำให้ท่านคิดจะไปเรียนรู้ธรรมะในวัดที่ใหญ่กว่าและมีชื่อเสียงกว่าที่เรียวอันจิแห่งนี้ วันที่ท่านตัดสินใจจากไดชูอินไปสู่ที่แห่งใหม่ ท่านได้เข้าไปลาพระอาจารย์โซอิ พระอาจารย์ท่านได้พูดแกมประชดต่อท่านว่า “หากท่านไปอยู่ที่วัดนั้นซี่งมันใหญ่โตกว่าที่ไดชูอินแห่งนี้ แล้วถ้าเขาพาท่านฝึกปฏิบัติธรรมทั้งวันทั้งคืน การฝึกปฏิบัติในวัดนั้นมันคงหนักหนาสาหัสสากรรจ์อาจถึงตายได้ถ้าหากเธอประคองตนไปไม่ถึงฝั่งพระนิพพาน เงินจำนวนนี้คือเงินทำศพของเธอจะได้ไม่ต้องให้ใครเดือดร้อน” ท่านโซโกก็ได้รับเงินของพระอาจารย์ซูอิไว้แล้วก็ได้เดินทางไปเพื่อศึกษาและปฏิบัติธรรมอยู่ที่วัดอื่นหลายปี การอยู่ที่อื่นหลายปีนั้นก็มิได้ทำให้ท่านรู้ธรรมะที่ลึกซึ้งและบรรลุธรรมแต่อย่างใด จนกระทั้งท่านได้เดินทางกลับมาสู่ “ไดชูอิน”สถานที่นี้อีกครั้ง และการกลับมาครั้งนี้เองก็ทำให้ท่านซึ้งในน้ำใจของครูโซอิ ที่เมตตาสอนธรรมะลึกซึ้งแก่ท่านมาหลายปี ก็เพราะความที่ท่านไม่มีปัญญาเลยทำให้ท่านต้องไปฝึกกวาดขยะที่สำนักอื่นซึ่งเป็นวัดที่มีชื่อเสียงมากกว่าที่นี่ ท่านได้ฝึกกวาดขยะในใจอยู่ที่สำนักนั้นที่สอนวิธีการกวาดขยะให้ท่านอยู่หลายปี จนทำให้ท่านรู้สึกอ่อนล้าในการกวาดขยะในใจท่านอยู่ตลอดเวลาตั้งแต่ตื่นยันท่านเข้านอน และท่านก็เหนื่อยล้าในการที่ต้องฝึกฝนอย่างสาหัสสากรรจ์ในแต่ละวันที่จะต้องฝึก “ท่ากวาดขยะ” ในใจท่าน ไม่ว่าจะเป็นการเดินจงกรมสลับกับการนั่งหลับตาทำสมาธิ โดยที่สำนักใหญ่ให้ฝึกทำตามวิธีที่ทางสำนักสอนเท่านั้นเพื่อที่ใจของท่านจะปราศจากขยะในสักวันหนึ่ง ท่านได้ใช้เวลาฝึกอยู่หลายปีและไม่เกิดความก้าวหน้าจนท่านท้อแท้และได้ตัดสินใจกลับคืนสู่ไดชูอินสถานที่นี้อีกครั้ง และที่ “ไดชูอิน” นี้เองทำให้ท่านโซโก ได้ตกผลึกในธรรมตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ โดยในเช้าวันหนึ่งขณะที่ท่านกำลังเก็บกวาดใบไม้ ท่านได้นึกถึงคำพูดของพระอาจารย์โซอิว่า แท้จริงธรรมชาติดั้งเดิมแท้บนโลกใบนี้ “มันไม่เคยมีขยะ” ท่านโซโกเลยเข้าใจว่าเพราะท่านเองไม่เข้าใจในความหมายของธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่ไม่มีขยะ มันสะอาดอยู่แล้วไม่ต้องเข้าไปกวาดขยะที่ใหนเพราะมันไม่มีขยะให้กวาด การที่ท่านไปฝึกที่สำนักอื่นสอนว่ามีขยะและฝึกให้กวาดขยะนั้นมันก็ยังไม่ใช่ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ หากท่านยังคิดว่าในใจท่านมีขยะท่านก็ต้องเข้าไปกวาดขยะอยู่ร่ำไป แท้จริงธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันไม่มีขยะ “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” มันสะอาดบริสุทธิ์คือความว่างปล่าอันไม่ใช่ตัวใช่ตนอยู่แล้วโดยตัวมันเองอยู่อย่างนั้น มันปราศจากขยะอันคือความเป็นตัวเป็นตน และการที่ “เราคิด” ว่ามีขยะและต้องเข้าไปกวาด “ความคิด” ของเราเช่นนี้มันก็เป็นสิ่งสกปรกมาปิดบังเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้เช่นกัน ประตูทางเข้า “ไดชูอิน” ยังคงสงบและตลบอบอวลไปด้วยกลิ่นอายแห่งความเป็น “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” แห่งพุทธะ ภายในบริเวณไดชูอินเต็มไปด้วยกลิ่นหอมของดอกไม้นานาพรรณ อีกทั้งทางเข้าตรงประตูก็ยังมีดอกซากูระแข่งกันบานในช่วงไกล้ปลายฤดูหนาวนี้ มันออกดอกสะพรั่งเต็มต้นและร่วงหล่นมาบนพื้นเพื่อให้นักบวชอีกหลายๆรูปหลงเข้าไปกวาดขยะอย่างมันเฉกเช่นท่านโซโก ในอดีตที่ผ่านมา พระอาจารย์โซโก โมนาริกะ โรชิ ยังคงทำหน้าที่ความเป็น “โรชิ” ของท่านต่อศิษย์ทั้งหลายที่มีความไว้วางใจในความเป็นอาจารย์อย่างท่านเพื่อให้ท่านได้ช่วยสั่งสอนถ่ายทอดธรรมะแห่งความไม่มีขยะ ณ ไดอูชิน แห่งนี้มาอีกหลายสิบปีตราบจนลมหายใจสุดท้ายของท่าน และท่าน ทามูระ โซกัน ศิษย์ผู้ซึ่งไกล้ชิดผ่านใจต่อใจในการฝึกฝนตนกับพระอาจารย์โซโก โรชิ ก็ได้รับตำแหน่ง “โรชิ” สืบต่อจากพระอาจารย์คอยดูแลศิษย์ในรุ่นต่อๆไป ความฝันและปีศาจ พรรณดอกไม้ทั้งหลาย ในท่ามกลางท้องฟ้าว่าง ธุระร้อนอะไรของท่าน ที่จะไปยึดฉวยมัน บทที่ 48 พระพุทธองค์ คือ ต้นกำเนิด “เซน” แก่นแท้คำสอนของ เซน ( The core of Zen ) ในญี่ปุ่นที่เรียกว่า เซนสายรินไซ หรือ รินไซเซนนั้น ได้สืบทอดคำสอนบรรลุแบบฉับพลันมาจากประเทศจีนซึ่งสืบทอดกันมาตั้งแต่ท่านโพธิธรรม (ตั๊กม๊อ ซือโจ๊ว)และสังฆปรินายกองค์ที่ 6 หรือ ครูเว่ยหล่าง และรุ่นหลังต่อมาคือ ครูบาฮวงโป เป็นคำสอนที่เน้นให้นักศึกษาทางฝั่งโน้นได้เข้ามาศึกษาและทำความเข้าใจเพื่อที่จะได้ตระหนักชัดในเนื้อหาที่เป็นความดั้งเดิมแท้แห่งธรรมอันคือธรรมชาติที่มันว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้นโดยตัวมันเองอยู่แล้ว ซึ่งมันคือเนื้อหาแห่งความหลุดพ้นหรือพระนิพพานนั่นเอง โดยคำสอนแห่งเซนมุ่งเน้นสอนให้รู้จักทำความเข้าใจในธรรมธาตุที่พระพุทธองค์ได้ตรัสไว้ในพระไตรปิฎกซึ่งมีอยู่ 2 ประเภท คือ ธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่ง(สังขตธาตุ) และ ธรรมธาตุแห่งธรรมชาติอันไม่ปรุงแต่งแห่งธรรมชาติอันปรุงแต่งไม่ได้แล้ว(อสังขตธาตุ) ก็ในส่วนของธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่ง (สังขตธาตุ) นั้น ทางคำสอนแห่งเซนปฏิเสธที่จะให้นักศึกษาทางฝั่งโน้นเข้าไปศึกษาและปฏิบัติตามเนื้อหาแห่งสังขตธาตุอันว่าด้วยความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นดับไปและรวมทั้งลักษณะแห่งความดับไปเป็นธรรมดาก็ตาม คำสอนแห่งเซนเน้นให้เข้าไปทำความเข้าใจในเนื้อหาแห่งอสังขตธาตุคือธาตุอันว่างเปล่าอยู่แล้วโดยตัวมันเองอยู่อย่างนั้นอันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ซึ่งเป็นเนื้อหาแห่งความหลุดพ้น โดยคำสอนเซนมองว่ามันเป็นการเสียเวลาเปล่าที่จะเข้าไปปฏิบัติ เพราะการดำเนินไปในการปฏิบัติแบบระลึกรู้ตามธรรมชาติในสิ่งที่มันเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดานั้น สิ่งที่มันปรุงแต่งให้ “เกิดขึ้น” นั้น โดยตัวมันเองก็คือสภาพแห่งสังขตธาตุคือสภาพแห่งการปรุงแต่งอยู่แล้ว แต่ในส่วนของธรรมอันคือวิธีการเรียนรู้และทำความเข้าใจที่จะไม่เข้าไปยึดมั่นถือมั่นปรุงแต่งสิ่งต่างๆให้เกิดขึ้นนั้น ไม่ว่าจะเป็น อริยสัจจ์ทั้ง 4 มรรคมีองค์ 8 สติปัฏฐานทั้ง 4 โพชฌงค์ทั้ง 7 ธรรมเหล่านี้ถึงแม้จะช่วยให้เราเข้าใจและตระหนักชัดถึงการแก้ไขปัญหาสิ่งที่เกิดขึ้นด้วยการไม่เข้าไปยึดมั่นถือมั่นและระลึกรู้ตามธรรมชาติแล้วก็ตาม แต่ธรรมเหล่านี้โดยสภาพมันเองก็คือการปรุงแต่งหรือสังขตธาตุชนิดหนึ่งเช่นกัน เป็นการปรุงแต่งไปในการพิจารณาธรรม เป็นการปรุงแต่งไปในเนื้อหาธรรมนั้นๆ สรุปแล้วธรรมที่คือการแสดงลักษณะเนื้อหาแห่งปัญหา และธรรมที่คือการแสดงลักษณะเนื้อหาแห่งวิธีการเข้าไปแก้ไขปัญหา ต่างก็เป็นสังขตธรรมคือธรรมอันปรุงแต่งทั้งสองลักษณะ เพราะฉะนั้นในคำสอนแห่งเซนจึงมองว่าการปฏิบัติแบบระลึกรู้ตามธรรมชาติว่าสิ่งนั้นเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดานั้น มันเป็นเพียงการบรรเทาพฤติกรรมการเข้าไปปรุงแต่งซึ่งมันคือความคลายจากการกำหนัดที่ชอบเข้าไปยึดมั่นถือมั่นเพียงเท่านั้น และด้วยธรรมอันคือวิธีการเข้าไปแก้ไขปัญหาซึ่งคือการปฏิบัตินั้นก็โดยสภาพมันเองมันก็เป็นการปรุงแต่งเป็นอัตตาตัวหนึ่งที่ “เกิดขึ้น” เช่นกัน มันจึงเป็นไปไม่ได้ที่จะใช้ความเป็นอัตตาการปรุงแต่งชนิดที่เรียกว่า “การปฏิบัติ” ไปตามหาธรรมชาติแห่งการไม่ปรุงแต่งล้วนๆ จะใช้สิ่งที่มันเป็นการปรุงแต่งด้วยชนิดหนึ่ง(การปฏิบัติ)ไปตามหาการไม่ปรุงแต่งอันคือความว่างเปล่าล้วนๆ มันจึงเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นไม่ได้ด้วยประการฉะนี้ คำสอนเซนจึงมองว่าถึงจะปฏิบัติไปในลักษณะเช่นนี้ก็ยัง “ไม่เกลี้ยงเกลา”อยู่ดี เพราะยังติดปรุงแต่งขึ้นมาเป็นจิตในเรื่องการปฏิบัติ ว่าจะต้องปฏิบัติแบบนี้เพื่อให้ได้ผลแห่งการปฏิบัติแบบนั้น ซึ่งทั้งหมดที่กล่าวมาในเรื่องการปฏิบัติมันก็คือการปรุงแต่งทั้งสิ้น มันจึงไม่เกลี้ยงเกลาเพราะปรุงแต่งในการเข้าไปปฏิบัตินี่เอง จึงเป็นการเสียเวลาเปล่าที่จะสอนนักศึกษาฝั่งทางโน้นให้เข้าไปปรุงแต่งสาละวนในเรื่องความไม่เกลี้ยงเกลาเหล่านี้ เป็นการ “สาละวนปรุงแต่งง่วนอยู่ในการปฏิบัติอยู่อย่างนั้น” และด้วยเหตุผลเหล่านี้ที่มองว่าทุกข์และวิธีการแก้ไขทุกข์ ซึ่งเป็นธรรมที่พระพุทธองค์ตรัสมาเกือบทั้งหมดในพระไตรปิฎกนั้นมันก็คือสังขตธาตุหรือธาตุแห่งการปรุงแต่งล้วนๆ คำสอนแห่งเซนจึงให้สลัดออกสลัดทิ้งเสียซึ่งสิ่งเหล่านี้ แล้วหันกลับไปทำความเข้าใจถึงสภาพธรรมชาติดั้งเดิมที่มันไม่เคยมีไม่เคยเป็น มันว่างเปล่าของมันโดยตัวมันเองตามสภาพดั้งเดิมอยู่แล้ว มันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนตามสภาพเดิมๆของมันอยู่อย่างนั้น มันเป็นสภาพดั้งเดิมแท้ของมันอยู่แล้ว ไม่ใช่เกิดจากการที่ต้องมีใครเข้ามาทำให้มันเกิดขึ้นมันถึงจะว่างแบบตลอดสายถ้วนทั่ว โดยสภาพดั้งเดิมแท้นั้นมันว่างแบบตลอดสายถ้วนทั่วตามสภาพเดิมๆอยู่แล้ว คำสอนแห่งเซนเพียงแต่ให้นักศึกษาทางฝั่งโน้นเข้ามาศึกษาและทำความเข้าใจในเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ตรงนี้เพียงเท่านี้ เพื่อตกผลึกในความหมายอันแท้จริงแห่งธรรมชาติที่มันคงเนื้อหาดั้งเดิมของมันอยู่อย่างนั้น เพื่อที่จะได้ตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนตามธรรมชาติในที่สุด ก็ด้วยคำสอนแห่งเซนในลักษณะเช่นนี้ จึงทำให้หลายๆฝ่ายไม่ว่าจะเป็นเทวาหรือมนุษย์ ล้วนมองกันว่าการปฏิบัติธรรมแบบคำสอนแห่งเซนด้วยวิธีการตกผลึก ตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนตามธรรมชาตินั้น มันเป็นการบรรลุแบบรวดเร็วฉับพลัน และมองด้วยความสงสัยว่ามันบรรลุเร็วเกินไปหรือเปล่า และก็เกิดข้อกังขาขึ้นมาว่า การปฏิบัติธรรมตามวิถีเซนนี้เป็นแนวทางที่ถูกต้องหรือไม่ โดยเฉพาะในกลุ่มปฏิบัติธรรมในสยามประเทศที่เรียกตัวเองว่า “ฝ่ายเถรวาท” ที่หลายๆกลุ่มนิยมฝึกปฏิบัติธรรมกันในแบบที่เรียกว่า “ค่อยๆปฏิบัติ ค่อยๆเป็น ค่อยๆไป” ค่อยๆฝึกไปแล้วนิพพานมันจักจะเกิดขึ้นเอง ซึ่งคำสอนแห่งเซนไม่เห็นพ้องตรงนี้ด้วย ทางวิถีเซนถือว่า การค่อยๆเป็น ค่อยๆไป ค่อยๆปฏิบัติธรรมไป โดยตัวมันเองแห่งการ “ค่อยๆ” โดยเนื้อหามันเองแบบ “ค่อยๆ” นี้ มันคือการปรุงแต่งชนิดหนึ่ง ซึ่งมันขวางธรรมชาติแห่งพระนิพพาน มันขวางโดยเนื้อหาโดยสภาพมันเองที่มันคือ สังขตธาตุอันคือธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่ง แต่ทั้งนี้โดยความเป็นจริงพระพุทธองค์ก็ได้ทรงตรัสถึง สังขตธาตุ คือ ธรรมธาตุแห่งการเกิดขึ้น ตั้งอยู่ได้ไม่นานและมีความแปรปรวนดับไปเป็นธรรมดา พระพุทธองค์ทรงตรัสถึงธรรมอันคือ “การเกิดขึ้น” นั้นว่า มันคือสภาพแห่งทุกข์ พระพุทธองค์จึงทรงตรัสธรรมไว้ในหมวดต่างๆเพื่อให้เกิดความเข้าใจในวิธีการออกจากทุกข์ตรงนี้ แต่ด้วยปัญญาแห่งพุทธวิสัยพระพุทธองค์ก็ยังทรงตรัสอีกเช่นกันว่า ธรรมต่างๆที่พระพุทธองค์ทรงตรัสไว้เพื่อแก้ไขปัญหาเพื่อเป็นหนทางออกจากกองทุกข์นั้น โดยตัวมันเองโดยสภาพมันเองแห่งธรรมเหล่านี้ก็เป็นการ “เกิดขึ้น” เป็นลักษณะแห่งสังขตธาตุเช่นกัน พระพุทธองค์ทรงตรัสถึงเรื่องการเกิดขึ้นและดับไปแห่ง “ธรรม” ไว้ในหมวด ธรรมานุปัสสนาสติ กล่าวคือ นักปฏิบัติทั้งหลายพึงรู้ด้วยอีกว่า “ การพิจารณาธรรม” ทั้งหมดเหล่านี้ในสติปัฏฐานแห่งหมวดธรรม ก็ล้วนเป็น “สังขต ธาตุ” คือธาตุแห่งการปรุงแต่ง มันล้วนคือจิตปรุงแต่งชนิดหนึ่ง และพึงรู้ชัดว่า - จิตที่ปรุงแต่งซึ่งเป็นการพิจารณาธรรมอันเป็นขันธบรรพะนั้น โดยธรรมชาติจิตที่ปรุงแต่งซึ่งเป็นการพิจารณาธรรมอันเป็นขันธบรรพะนั้น ล้วนไม่เที่ยง ล้วนดับไปเป็นธรรมดาโดยตัวมันเองอยู่แล้ว -จิตที่ปรุงแต่งซึ่งเป็นการพิจารณาธรรมอันเป็นอายาตนะบรรพะนั้น โดยธรรมชาติจิตที่ปรุงแต่งซึ่งเป็นการพิจารณาธรรมอันเป็นอายาตนะบรรพะนั้นล้วนไม่เที่ยง ล้วนดับไปเป็นธรรมดาโดยตัวมันเองอยู่แล้ว -จิตที่ปรุงแต่งซึ่งเป็นการพิจารณาธรรมอันเป็นนิวรณ์บรรพะนั้น โดยธรรมชาติจิตที่ปรุงแต่งซึ่งเป็นการพิจารณาธรรมอันเป็นนิวรณ์บรรพะนั้น ล้วนไม่เที่ยง ล้วนดับไปเป็นธรรมดาโดยตัวมันเองอยู่แล้ว -จิตที่ปรุงแต่งซึ่งเป็นการพิจารณาธรรมอันเป็นโพชฌังคบรรพะนั้น โดยธรรมชาติจิตที่ปรุงแต่งซึ่งเป็นการพิจารณาธรรมอันเป็นโพชฌังคบรรพะนั้น ล้วนไม่เที่ยง ล้วนดับไปเป็นธรรมดาโดยตัวมันเองอยู่แล้ว -จิตที่ปรุงแต่งซึ่งเป็นการพิจารณาธรรมอันเป็นสัจจะบรรพะนั้น โดยธรรมชาติจิตที่ปรุงแต่งซึ่งเป็นการพิจารณาธรรมอันเป็นสัจจะบรรพะนั้น ล้วนไม่เที่ยง ล้วนดับไปเป็นธรรมดาโดยตัวมันเองอยู่แล้ว และพระพุทธองค์ยังทรงกล่าวถึงนิพพานว่า มันคือธรรมชาติอันปรุงแต่งไม่ได้แล้ว ไว้ใน ตติยนิพพานสูตรว่า เพราะมีธรรมชาติแห่งการปรุงแต่งไม่ได้ ซึ่งมันคือเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนโดยตัวมันเองอยู่แล้ว ซึ่งมันมีมาในฐานะตามธรรมชาติดั้งเดิมแท้อยู่แล้ว เมื่อมีธรรมอันคือธรรมชาติตรงนี้ปรากฎอยู่ พระพุทธองค์จึงทรงแนะนำให้ภิกษุทั้งหลายสลัดออกซึ่งสังขตธรรมทั้งปวง ไม่ว่าจะเป็นธรรมอันว่าด้วยเรื่อง “การเกิดขึ้น” คือทุกข์ และธรรมอันว่าด้วย “การดับไป” แห่งทุกข์ เพราะด้วยปัญหาและวิธีแก้ไขปัญหาซึ่งคือเนื้อหาแห่งการปฏิบัตินั้น มันล้วนแต่คือสังขตธาตุ คือ ธาตุอันว่าด้วยการปรุงแต่ง “เกิดขึ้น” ทั้งสิ้น พระพุทธองค์ทรงให้สลัดออกซึ่งธรรมเหล่านี้เสียสลัดทิ้งเสีย ไม่ต้องเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับมัน เพราะเหตุว่ามันมีธรรมอันมีเนื้อหาประณีตกว่านั้นซึ่งมันมีอยู่และเป็นที่สุดแห่งธรรมแล้ว ไม่มีธรรมอันใดจะประณีตกว่าธรรมเหล่านี้แล้ว และธรรมอันเป็นที่สุดและประณีตนี้ก็สามารถทำให้พ้นจากกองทุกข์ได้โดยสิ้นเชิง ธรรมที่ว่านี้คือ ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ซึ่งมันเป็นเนื้อหาแห่งธรรมชาติที่ไม่ปรุงแต่ง เป็นเนื้อหาธรรมชาติที่ปรุงแต่งไม่ได้แล้ว เป็นเนื้อหาธรรมชาติที่มันว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ตนอยู่อย่างนั้น เป็นเนื้อหาธรรมชาติที่มันไม่เกิดไม่ดับ ซึ่งมันคือเนื้อหาแห่งพระนิพพานที่พระพุทธองค์ทรงตรัสไว้ใน ตติยนิพพานสูตรนั่นเอง เมื่อเนื้อหาธรรมแห่งคำสอนเซนซึ่งเป็นการมุ่งเน้นให้สลัดออกซึ่งสังขตธาตุ และมุ่งเน้นให้ตระหนักชัดซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติอันปรุงแต่งไม่ได้นั้น เป็นเนื้อหาธรรมที่ตรงกับธรรมที่พระพุทธองค์ได้ประกาศไว้แล้วเช่นกัน คำสอนแห่งเซนจึงเป็นคำสอนที่ถูกต้อง ซึ่งตรงกับแนวคำสอนที่พระพุทธองค์ทรงใช้สอนแก่บรรดาหมู่เวไนยสัตว์ที่มีรอบปัญญาบารมีมากพอที่จะวิเคราะห์แยกแยะได้อย่าง “เด็ดขาด” ว่าธรรมลักษณะใดทั้งปวงคือ สังขตธาตุ ธรรมลักษณะใดคือ อสังขตธาตุ ด้วยเหตุผลนี้ “พระพุทธองค์จึงเป็นต้นกำเนิดเซน” ด้วยประการฉะนี้แล้ว จึงไม่เป็นที่แปลกใจเลยว่าในยุคที่พระพุทธองค์ยังทรงประกาศธรรมอยู่นั้นก็ได้มีบัณฑิตบางพวกได้บรรลุธรรมแบบฉับพลันต่อหน้าพระพุทธองค์มาแทบนับจำนวนไม่ถ้วน พระพุทธองค์ได้เผยแพร่คำสอนแบบเซนมานานตราบจนกระทั้งพระองค์ท่านได้เสด็จปรินิพพาน ความเรียบง่าย ในความเป็นไปเองแห่ง “เซน” จะพาข้ามพ้น ความซับซ้อนทั้งปวงแห่งวิธีปฏิบัติ บทที่ 49 ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ พระพุทธองค์เคยตรัสเรื่อง “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” ไว้ใน ตติยนิพพานสูตร ว่า “ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมชาติไม่เกิดแล้ว ไม่เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำไม่ได้แล้ว ปรุงแต่งไม่ได้ แล้ว มีอยู่ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ถ้าปัจจัยกระทำไม่ได้แล้ว เกิดแล้ว ไม่เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำไม่ได้แล้ว ปรุงแต่งไม่ได้แล้ว จักไม่ได้มีแล้วไซร้ การสลัด ออกซึ่งธรรมชาติที่เกิดแล้ว เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำแล้ว ปรุงแต่งแล้ว จะไม่พึงปรากฏในโลกนี้เลย” “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะธรรมชาติอันไม่เกิดแล้ว ไม่เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำไม่ได้แล้วปรุงแต่งไม่ได้แล้ว มีอยู่ ฉะนั้น การสลัดออกซึ่งธรรมชาติที่เกิดแล้ว เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำแล้วปรุงแต่แล้วจึงปรากฏ ” พระพุทธองค์ทรงตรัสถึง ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ว่า มันคือธรรมชาติแห่งความไม่เกิดแล้ว คือธรรมชาติแห่งความไม่มีธรรมอันว่าด้วยการเกิดขึ้นและดับไป คือธรรมชาติแห่งความไม่เป็น มันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนโดยเนื้อหามันเองตามสภาพธรรมชาติมันอยู่แล้ว และพระพุทธองค์ทรงตรัสถึงความมีแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่มีมันแสดงเนื้อหามันอยู่ตามธรรมชาติ เมื่อมีธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันจึงมีการสลัดออกจากธรรมอันว่าด้วยการเกิดขึ้นการปรุงแต่งขึ้นและธรรมอันว่าด้วยความแปรปรวนดับไป ในความหมายของพระพุทธองค์นั้นหากไม่มีธรรมชาติดั้งเดิมแท้ในโลกใบนี้แล้ว พระพุทธองค์ก็คงสั่งสอนธรรมแก่บรรดาหมู่เวไนยสัตว์แค่ธรรมที่ว่าด้วย การมีสิ่งนี้เกิดขึ้นเพราะการปรุงแต่งและสิ่งนี้ย่อมดับไปเป็นธรรมดา พระพุทธองค์คงสั่งสอนบรรดาสรรพสัตว์แค่เรื่อง อนิจจัง ความไม่เที่ยงแท้ คือสอนธรรมอันเกิดขึ้นและดับไปเพียงเท่านั้น แต่โดยความเป็นจริง ตามธรรมชาตินั้นมันมีเนื้อหาธรรมที่แท้จริงคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้อยู่แล้ว มันเป็นธรรมชาติแห่งความไม่มีไม่เป็นอยู่แล้วโดยเนื้อหามันเอง ไม่มีใครผู้ใดใช้ความสามารถแสวงหาเพื่อสร้างมันขึ้นมาได้เพราะมันเป็นเรื่องฝืนและขัดต่อความเป็นธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันคือเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนของมันอยู่อย่างนั้นโดยตัวมันเองอยู่แล้ว เมื่อความจริงธรรมอันแท้จริงคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่มันมีอยู่แล้วตามธรรมชาติ พระพุทธองค์จึงทรงให้ “สลัดทิ้ง” ซึ่งธรรมอันว่าด้วยการเกิดขึ้นและดับไปเสีย พระพุทธองค์ให้ “สลัดทิ้ง” ทั้งวิธีการในกระบวนการทั้งปวงแห่งการเรียนรู้สิ่งที่เกิดขึ้น และกระบวนการการเรียนรู้และการตระหนักชัดถึงสิ่งที่ดับไปเป็นธรรมดา เพราะแท้จริงตามธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันไม่มีธรรมอันว่าด้วยสิ่งใดสิ่งหนึ่งที่เกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดาเลย แต่แท้จริงแล้วมันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่ปรากฎเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนแบบถ้วนทั่วทุกอนูธรรมธาตุโดนสภาพมันเองโดยตัวมันเองอยู่อย่างนั้น ไม่มีใครสามารถสร้างมันขึ้นมาได้เพราะมันแสดงเนื้อหามันเองอยู่แล้วตามธรรมชาติ เพียงแค่ “สลัดทิ้ง”ซึ่งธรรมอันว่าด้วยเนื้อหาปรุงแต่งที่เกิดขึ้น เพียงแค่ “สลัดทิ้ง”ซึ่งธรรมอันว่าด้วยความดับไปเป็นธรรมดา เพียงแค่“สลัดทิ้ง”ซี่ง กระบวนการปฏิบัติธรรมอันเกี่ยวข้องกับธรรมอันว่าด้วยการเกิดขึ้นและดับไป และเมื่อสลัดทิ้งแล้วก็ทำความเข้าใจเพื่อตระหนักชัดถึงความหมายแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่แสดงเนื้อหามันเองอยู่แล้วตามธรรมชาติและกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับมัน การที่ยังดำเนินเนื้อหาแห่งการปฏิบัติธรรมตามเหตุปัจจัยแห่งการระลึกรู้ตามธรรมชาติแห่งการเกิดขึ้นและดับไปนั้น มันเป็นเรื่องของการปฏิบัติธรรมเพื่อความคลายกำหนัดจากพฤติกรรมที่ชอบเข้าไปยึดมั่นถือมั่นปรุงแต่งเป็นจิตต่างๆเกิดขึ้นเท่านั้น แต่ถ้าเข้าใจว่าการปฏิบัติธรรมแบบนี้แล้วนิพพานจักจะเกิดขึ้นนั้นมันเป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ เพราะมันยังไม่ใช่ “การสลัดทิ้ง” ตามที่พระพุทธองค์ตรัส เพราะฉะนั้น หากนักศึกษาฝั่งทางโน้นผู้ใดมีความประสงค์ที่จะตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับนิพพานในชาตินี้ หากท่านได้อ่านบทความธรรมะที่ผู้เขียนได้เขียนไว้ ภาค 1 สังขตธาตุ ตั้งแต่บทที่ 1 ถึงบทที่ 46 อันว่าด้วยธรรมธาตุซึ่งมีลักษณะเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดานั้น นักศึกษาฝั่งทางโน้นทั้งหลายต้อง “สลัดทิ้ง” ซึ่งความรู้และ “สลัดทิ้ง” ซึ่งการตระหนักชัดในเรื่องธรรมอันว่าด้วยการเกิดขึ้นและดับไปเหล่านี้ทิ้งเสีย และหันหน้ามาเรียนรู้ทำความเข้าใจเรื่อง “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” ใน ภาค 2 อสังขตธาตุ อันว่าด้วยธรรมธาตุซึ่งมีลักษณะไม่มีไม่เป็นมันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนของมันอยู่อย่างนั้น ตั้งแต่บทที่ 47 เป็นต้นไป เพื่อที่จะได้ตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้ในที่สุด ธรรมชาติเดิมแท้ของเธอนั้น เป็นสิ่งซึ่งมิได้หายไปจากเธอ แม้ในขณะที่เธอกำลังหลงผิดด้วยอวิชชา และมิได้รับกลับมาในขณะที่เธอมีการตรัสรู้ บทที่ 50 ดอกบัวแห่ง “ ไดชูอิน ” ผู้เขียนในฐานะเป็นครูบาอาจารย์มีลูกศิษย์ลูกหามากหน้าหลายตา ผู้เขียนเองได้เริ่มมีแนวทางสอนลูกศิษย์โดยได้รับแรงบันดาลใจจากบทความชิ้นหนึ่งซึ่งได้อ่านจากวารสารของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ซึ่งเป็นของคณาจารย์มหาวิทยาลัยไปดูงานที่ประเทศญี่ปุ่น และคณาจารย์ชุดนี้ได้ไปแวะเยี่ยมพระรูปหนึ่งที่ชื่อ พระอาจารย์โซโก โมนิรากะ โรชิ ซึ่งพำนักอยู่ที่วัดเรียวอันจิ และหนึ่งในกลุ่มอาจารย์ของมหาวิทยาเชียงใหม่เป็นรองศาสตราจารย์ผู้หญิงซึ่งผู้เขียนจำชื่อไม่ได้ก็ได้เขียนบทความชิ้นหนึ่งขึ้นมาซึ่งปรากฎอยู่ในวารสารของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่นั่นเองเป็นบทความที่ชื่อ “ครูกับศิษย์นิกายเซน;ใจต่อใจในการฝึกตน” โดยในบทความชิ้นนี้เป็นการเขียนบรรยายแนวทางในการฝึกลูกศิษย์ของพระอาจารย์ โซโก โรชิ และแนวทางในการดำรงชีวิตของผู้ที่ศึกษาธรรมะนิกายเซน ซึ่งบทความชิ้นนี้ผู้เขียนได้นำมาลงไว้แล้วในหนังสือ “ใจต่อใจในการฝึกตน”นี้ เป็นบทความที่ชื่อว่า “ใจต่อใจในการฝึกตน” ผู้เขียนชอบบทบาทของท่านโซโก ในฐานะอาจารย์ใหญ่ผู้รับตำแหน่ง “โรชิ ” คอยฝึกสอนลูกศิษย์ใน “ ไดชูอิน” ซึ่งเป็นชื่อของโรงเรือนไม้ญี่ปุ่นแบบโบราณ เป็นสถานที่ฝึกเพื่อนั่งวิเคราะห์ธรรมแบบเซนซึ่งเป็นสถานที่อันสงบ ในมุมมองของคนที่เป็นครูบาอาจารย์อย่างท่านโซโก โรชิ นั้น ท่านมีมุมมองแบบความเป็นพุทธะ ท่านมิได้มองในด้านเนื้อหากรรมภายนอกว่าอะไรจะต้องเป็นอะไร แต่ท่านกลับมีมุมมองสมกับฐานะทางธรรมของท่าน คือท่านเป็นผู้หลุดพ้นแล้วด้วยการตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ท่านเพียงมุ่งหวังว่าให้ผู้ที่เข้ามาศึกษาธรรมะแต่ละคนพึงมีชีวิตที่เต็มอิ่มและเพียงพอใจเปี่ยมด้วยสันติภาพตราบจนวาระสุดท้ายของชีวิต โดยท่านมิได้มองว่าตัวพระพุทธศาสนาจะเผยแพร่ขยายหรือนิกายเซนจะเจริญรุ่งเรืองไปทั่วโลก โดยท่านมองว่าขอเพียงให้ทุกคนเข้าใจเนื้อหาคำสอนที่พระพุทธองค์ตรัสไว้เพื่อที่ทุกคนจะได้นำไปขัดเกลาจิตใจพัฒนาตนเองเพื่อออกจากกองทุกข์ได้อย่างสิ้นเชิง ผู้เขียนได้นำแนวคิดนี้มาสอนลูกศิษย์ทั้งหลายตามแนวทางของครูโซโก โรชิ ซึ่งผู้เขียนเองนับถือท่านเป็นส่วนตัวในฐานะครูของผู้เขียนซึ่ง “ท่านเป็นครูผู้วางแนวทาง” ในการสอนลูกศิษย์ของผู้เขียนให้ผู้เขียนเดินตามแนวทางนี้เรื่อยมา ผู้เขียนพยายามสอนลูกศิษย์ให้เข้าใจเรื่องการดำรงชีวิตในเส้นทางธรรมชาติดั้งเดิมแท้ โดยพยายามสอนให้ทุกคนดำรงชีวิตบนวิถีชีวิตที่เรียบง่ายมีความพึงพอใจในสิ่งที่ตนเองมีอยู่ มีความสุขในรสชาติแห่งเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ไปวันๆ พอใจที่ตนเองมีข้าวกินอิ่มสามมื้อเพื่อประทังชีวิตให้อยู่รอด และผู้เขียนมีความพยายามที่จะสอนให้ลูกศิษย์รู้จักที่จะเรียนรู้เรื่องลักษณะจิตต่างๆ เรียนรู้เรื่องระบบกรรมวิสัยที่เป็นไปในแต่ละยุคในแต่ละกลุ่ม เรียนรู้ถึงเหตุลักษณะกรรมที่มีสิ่งนี้จึงมีสิ่งนี้และหัดที่จะยอมรับกับมัน โดยผู้เขียนมีจุดประสงค์จะให้ลูกศิษย์เหล่านี้เป็นครูคอยสอนคนอื่นเฉกเช่นเดียวกับตัวผู้สอนเอง ผู้เขียนเองเคยตั้งปณิธานไว้ว่าสิ่งใดๆที่ผู้เขียนจะพึงมีพึงได้ในความรู้ต่างๆในสิ่งที่ผู้เขียนเห็นว่ามันดีและเลือกเฟ้นแล้ว ผู้เขียนจักจะหยิบยื่นสิ่งที่ดีที่สุดในชีวิตของผู้เขียนให้กับลูกศิษย์เพื่อดำเนินรอยตาม และมีอยู่อีกสิ่งหนึ่งที่ผู้เขียนพยายามศึกษาเรียนรู้และคอยนำมาสอนลูกศิษย์ข้าพเจ้าซึ่งจะเป็นครูรุ่นต่อไปในอนาคต คือมุมมองของพระพุทธองค์ที่ท่านทรงมองภาพโดยรวมแห่งระบบกรรมวิสัยในแต่ละยุคแบบตรงๆตามเหตุและผลและแนวทางการสอนการโปรดบรรดาสรรพสัตว์ทั้งหลายแบบไม่เลือกกลุ่มและหมู่เหล่า พระพุทธองค์ทรงมองในมุมมองแบบผู้อยู่เหนือโลกแห่งการเวียนว่ายตายเกิดซึ่งเป็นมุมมองของผู้ที่เข้าใจในเหตุผลแห่งกรรมที่มีเนื้อหาเป็นไปในลักษณะ “เพราะมีสิ่งนี้จึงเกิดสิ่งนี้” พระพุทธองค์ทรงอยู่เหนือระบบกรรมวิสัยทั้งปวงและท่านก็ใช้ความเป็น “พุทธวิสัยศาสตร์” คอยสอนหมู่เวไนยสัตว์ทั้งหลายตามเหตุตามปัจจัยเท่านั้น สิ่งที่ข้าพเจ้ามุ่งหวังเป็นอย่างยิ่งก็คือ ทั้งตัวข้าพเจ้าเองและบรรดาลูกศิษย์ทุกรุ่นจักจะต้องมีมุมมองและแนวทางสอนเหมือนกับที่พระพุทธองค์ได้ทรงสอนบรรดาหมู่เวไนยสัตว์ในยุคที่ผ่านมา ผู้เขียนเพียงมุ่งหวังว่าจะให้ลูกศิษย์ของข้าพเจ้าทุกรุ่นได้นำแนวคิดเหล่านี้ไปสอนลูกศิษย์ตัวเองเพื่อสร้างครูในรุ่นต่อๆไป และครูทุกรุ่นก็ยังดำเนินปณิธานนี้อยู่ เพียงเพื่อหวังว่าครูทุกๆรุ่นจะเป็นผู้สืบทอดคำสอน “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” ไปในอนาคตอย่างไม่ขาดสาย ปณิธานเหล่านี้ผู้เขียนได้รับแรงบันดาลใจมาจาก “ไดชูอิน” สถานที่ฝึกตนแบบใจต่อใจระหว่างครูกับลูกศิษย์โดยอาศัยความไกล้ชิดและปณิธานตามมุมมองของพระพุทธองค์ ที่พระพุทธองค์มองธรรมและระบบกรรมวิสัยในจักวาลใบนี้แบบตรงไปตรงมา ผู้เขียนจึงหวังว่า “ดอกบัวแห่งไดชูอิน” ในแต่ละดอกที่มันบานสะพรั่งไปด้วยธรรมธาตุแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ดอกบัวเหล่านี้จะทำหน้าที่ของตนในเส้นทางธรรมชาติแห่งพุทธะได้อย่างสมบูรณ์แบบ และเอื้อประโยชน์แก่ชาวโลกทุกหมู่เหล่าตราบนานเท่านานตามพุทธะประสงค์แห่งบรมครูที่ชื่อ "พุทธโคดม” การเห็นแจ้งธรรมชาติแห่งความเป็นพุทธะภายในของตน เหล่านี้ไม่ได้หมายความว่าได้อะไรมาใหม่ บทที่ 51 แสงหนึ่งเมื่อรุ้งงาม เราทุกคนต่างก็ดิ้นรนเพื่อให้พ้นทุกข์ เมื่อใดที่สุขก็อยากจะอยู่กับสุขนั้นให้นาน แต่เพราะไม่ว่าจะสุข หรือทุกข์ใดๆก็ตาม มิอาจอยู่กับเราได้ตลอดไป มันเป็นความจริงที่ว่าทุกสรรพสิ่งนั้น ดำเนินอยู่ภายใต้กฎของธรรมชาติ เกิดขึ้นแล้วย่อมสลายไป รวมถึงสภาวะทางอารมณ์ต่างๆ ก็ไม่มีอะไรที่ตั้งอยู่ได้เลย เกิดแล้วดับไป วนเวียนจนไม่อาจนับครั้งได้ และโดยธรรมชาตินั้น จิตเราย่อมทำหน้าที่รู้สึกนึกคิด เรามักพยามไล่ตามมัน โดยใช้สติควบคุม หรือกดมันไว้ ก็ได้แค่เพียงชั่วขณะ แต่พอเผลอมันก็เตลิดไปอีก บางทีไล่ตามมันจนเกิดความชำนาญ คิดว่านั่นคือความสงบหรือความว่าง แท้จริงแล้ว เราได้ใช้ความมีตัวตนเข้าไปจัดการมันต่างหาก เพราะมีเราได้เข้าไปเริ่มและจบให้กับมัน ก็เป็นการสมมุติปรุงแต่งทั้งนั้น ทำให้บดบังความเป็นธรรมชาติอันแท้จริง เพราะทุกสิ่งดำเนินไปตามธรรมดาของมันอยู่แล้ว มันไม่มีอะไรเลยสักอย่าง เราเองต่างหากที่สร้างความมีตัวตน เข้าไปยึดมั่นถือมั่น เข้าไปจัดการสร้างสิ่งอันเป็นมายาขึ้นมาใช่หรือไม่ ทำให้เกิดวัฏจักรเกิดดับไม่จบสิ้น ทั้งๆที่ทุกสรรพสิ่งมันเป็นของมันอยู่อย่างนั้นอยู่แล้ว ไม่เห็นต้องทำอะไรเพื่ออะไร หรือใช้ความพยามเข้าไปบังคับ เมื่อมันเกิด มันก็ดับไปเอง ไม่ต้องเข้าไปจัดการในสิ่งอันสมบูรณ์อยู่แล้ว มันเป็นวิถีซึ่งเบ็ดเสร็จในตัวของมันเอง นี่ก็คือธรรมชาติอันคือความเป็นจริงเพียงส่วนหนึ่ง เราทั้งหลายก็มิได้มีสภาพอันมีตัวตนอยู่เลย ล้วนเป็นสิ่งเดียวกับธรรมชาติทั้งสิ้น ธาตุขันธ์ทั้งหลาย ตลอดจน องค์ประกอบความบริบูรณ์ของสภาพแวดล้อมต่างๆ ก็เกิดจากสภาพจิตของแต่ละคนที่ได้ยึดมั่นสั่งสมมาช้านาน เหตุเพราะจิตเราเองยังหลงยึดมั่น ถือครองเป็นเจ้าของในสิ่งอันเราสมมุติขึ้นมานาน และถูกฝังการรับรู้ชนิดต่าง สิ่งนั้นถูกสิ่งนี้ผิด อันนั้นดี อันนี้ไม่ดี หากไม่มี ไม่เป็นตามนั้นก็โศกเศร้าเสียใจ หรือความยินดีต่อการได้สิ่งนั้น สิ่งนี้มา ก็ใครกันกำหนดกฏเกณฑ์ และสร้างเงื่อนไขต่างๆขึ้น มิใช่เราเองหรอกหรือ เพราะเราสร้างความมีตัวตนในทุกสิ่งทุกสภาวะของธรรมชาติ จนเวียนว่ายเกิดดับอยู่ในวัฏสงสารมิจบสิ้น มันไม่มีวันจบจริงๆ ทว่าดีหรือชั่ว มีหรือไม่มี ก็อยู่แต่ในจิตเรานี้เอง ทุกสรรพสิ่งเป็นมายาของจิตทั้งนั้น แท้จริงแล้วมันไม่เป็นสิ่งใดเลย และมันไม่อาจมีความหมาย หรือนิยามใด เมื่อหยุดสมมุติ ปรุงแต่ง ก็ไม่มีสิ่งไหนเกิดสิ่งไหนเกิดดับอีกต่อไป วัฎจักรก็จบสิ้นทันที เปิดใจให้กว้าง แล้วใช้สติปัญญาพิจารณาให้เห็นความจริงอันเป็นสัจธรรมนี้ และตระหนักชัดถึงความเป็นธรรมชาติ แล้วอยู่เหนือสภาวะทั้งมวล เด็ดขาดออกจากมัน ไม่ต้องสมมุติว่า มี ไม่มี ต้องเป็น หรือไม่เป็นอย่างนั้น อย่างนี้ เอาความเป็นตัวเราออกมา ไม่เป็นผู้แสดง ไม่เป็นผู้แต่งบท ปล่อยวางจากทุกสภาวะ ก็จะเป็นอิสระทันที คนเรามักพยามแสวงหาในสิ่งที่ไกลตัวออกไป จนมองข้ามที่จะศึกษาภายในจิตของตน ซึ่งเป็นเหตุให้เกิดสรรพสิ่งทั้งมวล ไม่กล้าที่จะเด็ดขาด และยอมรับความจริง อย่าเที่ยวแสวงหาสิ่งใดจากภายนอกเพื่อดับทุกข์อีกเลย เพราะถึงแม้เราจะเพียรพยายามสร้างสมความดีเท่าไหร่ จิตเราก็จะติดอยู่แต่ในกุศลบุญนั้น และยังต้องเวียนว่ายอยู่ในสังสารวัฏอีกต่อไป หากเราไม่ใช้ปัญญาที่จะทำความเข้าใจความเป็นธรรมชาติภายในจิตเรา เหตุที่จิตนี้เป็นที่บรรจุสรรพสิ่งต่างๆไว้อย่างน่าอัศจรรย์เหลือเกิน มันเก็บเรื่องราวไว้ได้มากมายกว่าคอมพิวเตอร์ชนิดความจำสูงที่สุดในโลกก็ว่าได้ ฉะนั้นผลของการแบกรับทุกสิ่งไว้ ทำให้เรารู้สึกคับแคบหรือถูกบีบอัด จนต้องดิ้นรนหนีมัน และการเจริญด้วยสติว่ามีมันอยู่ แล้วรอดูการดับไป ก็ไม่ได้ทำให้เข้าถึงธรรมชาติอันแท้จริง เพราะสิ่งอันเป็นมายาทั้งหลายก็จะมาวนเวียนมาให้เราดูอยู่เสมอ จนกว่าเราจะใช้ปัญญาซึ่งเป็นเสมือนกุญแจ ปลดความมีตัวตนออกมา เพื่อให้เห็นสิ่งอันจริงแท้ ที่องค์สัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเห็น ว่าแท้จริงแล้วมันไม่มีอะไรเลยสักสิ่งเดียว ธรรมะจึงมิใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไป แต่มันคือการทำความเข้าใจในกฏของธรรมชาติซึ่งเป็นจริงเสมอ และมันก็อยู่ภายในจิตเรานี้เอง และนี่เป็นเพียงทัศนะทางธรรมของข้าพเจ้าเท่านั้น ที่ส่งจากเพื่อนถึงเพื่อน ด้วยหวังว่าจะเป็น “ แสงหนึ่ง ” ซึ่งนำทางให้เพื่อนทั้งหลายได้ข้ามพ้นวัฏสงสาร สาธุ บทความนี้ เขียนโดย นางสาวนวพัฒน์ พรหมครุฑ (ลูกศิษย์) หลักธรรมที่กล่าวนี้ ก็คือ ธรรมชาติแห่งพุทธะ ซึ่งถ้านอกไปจากนั้นแล้ว ก็ไม่มีหลักธรรมหรือหลักเกณฑ์ใดๆ เลย ที่ต้องเข้าไปปฏิบัติให้ยุ่งยากซับซ้อน บทที่ 52 ไม่มีหนทางที่จะเข้าถึง ธรรมชาติที่แท้จริงนั้น มันคือ สัจธรรมความเป็นจริงตามธรรมชาติที่มันแสดงเนื้อหาความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น มันดำรงเนื้อหาสัจธรรมความเป็นจริงของมันอยู่เช่นนี้มานานแสนนานแล้ว อย่าถามเลยว่าความเป็นจริงนี้มันเกิดขึ้นมาตั้งแต่เมื่อไรและมันจะมีวันจบสิ้นสูญสลายไปไหม ก็เพราะความจริงนี้มันคือคุณลักษณะแห่งความไม่มีไม่เป็นโดยเนื้อหามันเองอยู่แล้ว มันจึงไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นหรือดับไปได้ และมันก็คือเนื้อหาธรรมชาติแห่งทุกๆอนูธรรมธาตุที่เป็นคุณลักษณะดั้งเดิมแท้ของมันอยู่แล้ว มันจึงดำรงเนื้อหาของมันอยู่อย่างนั้นด้วยความเป็นเช่นนั้นของมันเอง มันจึงไม่ต้องอาศัยกาลเวลาเพื่อที่จะทำให้มันเกิดขึ้นหรือเสื่อมสิ้นดับสูญไป หากจะถามแบบโง่ๆว่ามันเป็นอย่างนี้มาตั้งแต่เมื่อไร ก็ขอตอบแบบโง่ๆว่า รู้แต่ว่า “มันมีมามันเป็นมา” ตั้งแต่ก่อนที่พวกคุณจะลงมาเกิดบนโลกมนุษย์อีกด้วยซ้ำ เมื่อเป็นเช่นนี้แล้วพวกคุณที่เป็นนักศึกษาทางฝั่งโน้นจะบังอาจแสดงความโง่เขลาของตนเข้าไปทำธรรมชาติดั้งเดิมแท้ให้มันเกิดขึ้นอีกได้อย่างไรเล่า ก็ในเมื่อมันดำรงเนื้อหาแสดงเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้มานานแสนนานอยู่แล้วก่อนที่พวกคุณจะลงมาเกิดเป็นมนุษย์เสียอีก มันดำรงเนื้อหาซึ่งเป็นเนื้อหาที่บริบูรณ์อยู่แล้วมาก่อนหน้าพวกคุณที่คิดผิดจะเข้าไปแสวงหาสร้างให้มันเกิดขึ้นในสภาพบริบูรณ์ตามความเข้าใจของพวกคุณด้วยซ้ำ เพราะฉะนั้นด้วยการ “ตกผลึก” และ “ตระหนักชัด” ในธรรมจึงจะเข้าใจว่า แท้จริงมันไม่มีหนทางที่ไปสู่ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้เลย การที่คิดว่าต้องมีหนทางมันจึงเริ่มแสวงหาเพื่อ “สร้างหนทาง” ที่จะพาให้เราเข้าถึงตัวเนื้อแท้แห่งธรรมชาติ แต่ด้วย “ความคิด” ซี่งมันคือรายละเอียดแห่งอวิชชาการแสวงหาการ มันก็คือการปรุงแต่งเพื่อความเกิดขึ้นและดับไปแห่งจิตที่ปรารถนาหนทางนั้นเอง มันจึงเป็นการฝืนและขัดต่อสัจธรรม อันคือธรรมชาติแห่งความไม่มีความไม่เกิดความไม่ดับ จากมุมมองแบบผ่านกระบวนการ “การตกผลึก” แล้ว ทุกสรรพสิ่งอันคือความเกิดขึ้นมันย่อมไม่มีปรากฎ มันย่อมไม่มีไม่เป็นแม้กระทั้งสิ่งใดๆเลย ไม่มีโลก ไม่มีพระจันทร์ ไม่มีเขา ไม่มีใคร ไม่มีความรู้สึก ไม่มีขันธ์ทั้ง 5 ไม่มีสิ่งนั้น ไม่มีสิ่งนี้ ไม่มีเรา และไม่มีอะไรต่ออะไรอีกมากมายก่ายกองที่เรียกมันว่า “ทุกสรรพสิ่ง” มันดำรงแต่เนื้อหาที่มีคุณลักษณะแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนแสดงปรากฎออกมาอยู่อย่างนั้นแบบนี้มาช้านานตลอดกาลนานตราบชั่วนิจนิรันดร์ มันไม่มี “เรา” แต่เราคือเนื้อหาสัจจธรรมอันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่เผยตัวออกมาอยู่ตลอดเวลาต่างหากอยู่แล้วนั่นเอง เพราะฉะนั้นเราเพียงแต่ทำความเข้าใจเพื่อจะได้ตระหนักชัดในความหมายแห่งคุณลักษณะมัน และซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกับมันอย่างกลมกลืนเท่านั้น ไม่มีเราและไม่มีมันซี่งมีระยะห่างจากเราและเราต้องทำหนทางไปหามัน ด้วยธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันไม่เคยแยกจากที่ที่เราอยู่เลยแม้ชั่วขณะหนึ่งก็ไม่มี เพราะฉะนั้นการเข้าไปสาละวนในการปฏิบัติธรรมเพื่อที่จะแสวงหาหนทางสร้างหนทางในมรรคมีองค์แปดเพื่อเข้าถึงมัน การมุ่งปฏิบัติเช่นนี้แล้วเข้าใจว่านิพพานหรือธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันจะเกิดขึ้น มันก็จะเป็นการเสียเวลาเปล่า หามีประโยชน์อันใดไม่ สัตว์ซึ่งมีความรู้สึกนึกคิดกระดุกกระดิกได้ทั้งหมดก็ดี และพระพุทธเจ้าพร้อมทั้งพระโพธิสัตว์ทั้งหลายทั้งปวงก็ดี ล้วนแต่เป็นของสิ่งหนึ่งแห่ง ธรรมชาติ อันหนึ่งนี้เท่านั้น และไม่แตกต่างกันเลย ความแตกต่างทั้งหลายเกิดขึ้นจากความคิดผิดๆ เท่านั้น และนำไปสู่การก่อสร้างกรรมทั้งหลายทั้งปวงทุกชนิดไม่มีหยุด บทที่ 53 หน้าตาแห่งความบริสุทธิ์ ในการภาวนาแบบ “เซน” มันคือ ความตกผลึกในธรรมชาติ เพื่อให้เข้าถึงความเป็นธรรมชาติดั้งเดิมแท้ซึ่งเป็นเนื้อหาแห่งความหลุดพ้นในพระพุทธศาสนานั้น มันเป็นเพียงแต่ทำความเข้าในความหมายเพื่อที่จะได้ตระหนักชัดและตกผลึกซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้แห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้นเพียงเท่านั้น เพียงแค่ตระหนักชัดและมันไม่มีวิธีการเข้าไปทำ การตระหนักชัดและการที่ตกผลึกซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนไม่แปลกแยกกับธรรมชาตินั้น มัน “ไม่ใช่วิธีการ” ตัวธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นมันก็บริสุทธิ์อย่างแท้จริงอยู่แล้ว มันคือความบริสุทธิ์ที่เต็มไปด้วยเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น มันบริสุทธิ์โดยตัวมันเองปราศจากความสกปรกแปดเปื้อนไปด้วยมลทินแห่งอวิชชาตัณหาอุปาทานในธรรมอันคือ “สังขตธาตุ” หรือธรรมธาตุอันว่าด้วยการเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดาแห่งสิ่งที่ถูกปรุงแต่งขึ้นทั้งหลาย ธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันบริสุทธิ์ด้วยความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้นไม่มีความสกปรกมลทินแห่งความเกิดขึ้นและดับไปเลย นี่คือ “หน้าตาแห่งความบริสุทธิ์” ที่เป็นเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ แต่ถึงกระนั้นก็ยังมีนักศึกษาทางฝั่งโน้นที่ไม่เข้าใจเนื้อหาธรรมอันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ และไม่รู้จัก “หน้าตาแห่งความบริสุทธิ์” ที่แท้จริง นักศึกษาพวกนี้ก็เลยมีความกุลีกุจอเร่งรีบที่จะเข้าไปภาวนาโดยการ “กำหนดลงไปที่จิต” ว่ามีจิตชนิดนี้มีจิตชนิดนั้นเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดา และยังโง่เขลาต่อไปอีกว่าการกำหนดลงไปที่จิตต่างๆแบบนี้คือความบริสุทธิ์ และก็ได้กำหนดลงไปที่ความบริสุทธิ์แบบนี้อยู่ตลอดเวลา โดยเข้าใจว่ามันคือความบริสุทธิ์ที่แท้จริง สำหรับการกำหนดจดจ่อลงไปที่จิตนั้นไม่ควรทำเพราะจิตต่างๆนั้นมันเป็นของมืดมัวมาก่อนเสียแล้ว มันเป็นมลทินแห่งจิตชนิดต่างๆที่เจือปนไปด้วยธรรมธาตุแห่งการเกิดขึ้นและดับไป จึงเป็นการเสียเวลาเปล่าๆที่จะเข้าไปกำหนดดูจิตแบบนี้ การเข้าไปกำหนดเช่นนี้มันจึงเป็นความมัวหมองแห่งอวิชชาที่ซ้อนเข้ามาเพื่อปิดบังความบริสุทธิ์ที่แท้จริง และการที่เราตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับ “ความดับไปแห่งจิต” ซึ่งเกิดจากการเข้าไปกำหนดจดจ่อจิตประเภทต่างๆนั้นแล้วถือว่าตรงนี้เป็นความบริสุทธิ์ เป็นการกำหนดลงไปที่ตัวความบริสุทธิ์นั้น ก็ถือว่ามันยังไม่ใช่เป็นความบริสุทธิ์แต่มันคืออวิชชาตัวใหม่ที่เกิดขึ้นมาอันหนึ่งเท่านั้น มันคือ “อวิชชาแห่งความบริสุทธิ์” เพราะแท้จริงธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันคือความบริสุทธิ์โดยเนื้อหามันเองอยู่แล้ว คือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนของมันอยู่อย่างนั้น มันเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น ไม่มีใครสามารถสร้างความบริสุทธิ์ขึ้นมาซ้อนเข้ามาแทนมันซึ่งคือความบริสุทธิ์ดั้งเดิมแท้ได้ ตัวความบริสุทธิ์ตามธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้น มันไม่มีสัณฐาน ไม่มีรูปร่างลักษณะ ไม่มีขนาด ไม่มีปริมาณ ไม่มี “ความชัดเจนหรือไม่ชัดเจน” การที่จะสร้างความบริสุทธิ์ขึ้นมาตามความไม่เข้าใจของตน การสร้างความบริสุทธิ์แบบนี้คือ “การเข้าไปประดิษฐ์รูปร่างแห่งความบริสุทธิ์” ขึ้นมาเสียเอง และก็ยังหลงเข้าใจผิดต่อไปอีกว่าการภาวนาเพื่อกำหนดลงไปที่ความบริสุทธิ์แบบนี้มันคือปัญหาสำคัญแห่งความหลุดพ้นต้องกำหนดจดจ่อกับความบริสุทธิ์แบบนี้ไปเรื่อยๆจนกว่าจะมีภาวะหลุดพ้นเกิดขึ้น เมื่อถือหลักความคิดแบบนี้มันจึงเป็นเรื่องที่ไม่ถูกต้อง นักศึกษาเหล่านี้ก็ได้กลายเป็นผู้ขับไล่ไสส่งความบริสุทธ์เสียเองแล้ว ความคิดผิดเหล่านี้มันเป็นการปรุงแต่งซ้อนเข้ามาเพื่อมาปิดบังความบริสุทธิ์ที่แท้จริงแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ซึ่งมันคือเนื้อหาแห่งความหลุดพ้นอยู่แล้ว มันหลุดพ้นโดยตัวมันเองสภาพมันเอง เพียงแค่ ละทิ้ง สลัดทิ้ง สลัดออก ซึ่งกระบวนการต่างๆแห่งความเข้าใจผิดในการกำหนดจดจ่อลงไปที่จิต ในการกำหนดจดจ่อลงไปที่ความบริสุทธิ์ซึ่งเป็นธรรมอันว่าด้วยการเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดา แล้วหันหน้ามาทำความเข้าใจในความหมายของความบริสุทธิ์ที่แท้จริงแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ แล้วตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับมันเพียงเท่านี้ “หน้าตาแห่งความบรสุทธิ์” ที่แท้จริงก็จะปรากฏเผยโฉมหน้าของมันขึ้นมาเองตามธรรมชาติ ถึงอิคคิว แม่ได้ทำงานของแม่ในชีวิตนี้เสร็จสิ้นแล้ว และขณะนี้แม่ได้กลับไปสู่แดนอมตะ แม่หวังว่าเจ้าคง เป็นนักศึกษาที่ดีและรู้แจ้งธรรมชาติแห่งพุทธะของเจ้า คำสอนของพระพุทธองค์ส่วนใหญ่ มีจุดมุ่งหมายอยู่ที่การทำให้ผู้อื่นรู้แจ้ง ถ้าเจ้ายังคงติดอยู่ กับวิธีการต่างๆของมัน เจ้าก็จะไม่มีอะไรเลย ไม่ได้อะไรเลย เจ้าก็จะเป็นเพียงแมลงโง่ๆตัวหนึ่งเท่านั้นเอง มีหนังสืออยู่มากกว่า 80,000 เล่มเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา ถึงเจ้าจะอ่านหนังสือนั้นทั้งหมด แต่ถ้าเจ้ายังคงไม่เห็นธรรมชาติภายในตัวของเจ้า เจ้าก็คงไม่เข้าใจแม้แต่จดหมายฉบับนี้ นี่คือความปรารถนาและคำสั่งเสียของแม่ แม่ของเจ้า ไม่เกิด ไม่ตาย กันยายน บทที่ 54 ความสิ้นสุดแห่ง “การเกิดขึ้นและดับไป ” ก็ในสมัยนั้น พระสังฆปรินายกองค์ที่ 6 (เว่ยหล่าง) ได้ดำรงตำแหน่งผู้นำทางด้านศาสนาแห่งนิกายเซน เพื่อทำหน้าที่เผยแพร่เนื้อหาธรรมอันหลุดพ้นจนมีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวางทางจีนตอนใต้ มีภิกษุในประเทศจีนทั่วสารทิศในยุคนั้นได้เข้ามาพำนักฝากตัวเป็นศิษย์อยู่กับท่านเพื่อศึกษาและปฏิบัติธรรมด้วยหลายร้อยรูป หนึ่งในนั้นก็คือ ภิกษุ ฉิต่าว ภิกษุรูปนี้ท่านได้อ่านมหาปรินิรวาณสูตรมานานเป็นสิบปี ท่านไม่เข้าใจในเนื้อหาแห่งพระสูตรที่กล่าวถึงเรื่องพระนิพพานที่ว่า “สิ่งทุกสิ่งไม่คงตัวอยู่อย่างถาวร ดังนั้น สิ่งทั้งปวงจึงตกอยู่ใต้อำนาจของธรรมที่เป็นความเกิดขึ้นและความแตกดับ(กล่าวคือสังขตธรรมหรือธรรมอันปรุงแต่ง) เมื่อความเกิดขึ้นและความแตกดับมาสิ้นสุดลงด้วยกัน ศานติสุขแห่งความหยุดได้โดยสมบูรณ์ และ ความสิ้นสุดของการเปลี่ยนแปลง (กล่าวคือนิพพาน) ย่อมปรากฏขึ้น” พระสังฆปรินายกเว่ยหล่าง ได้อธิบายความหมายแห่งพระสูตรนี้ให้ ภิกษุ ฉิต่าว ฟังว่า “ ไม่ว่าในขณะใดทั้งหมด นิพพานย่อมไม่มีปรากฎการณ์แห่งการเปลี่ยนแปลง หรือแห่งการเกิดดับ ไม่มีแม้กระทั่งความสิ้นสุดของการทำหน้าที่ของความเกิดขึ้น และความแตกดับ นิพพานเป็นการแสดงออกของความหยุดได้โดยสมบูรณ์ และความสิ้นสุดของความเปลี่ยนแปลง ” ก็ด้วยเนื้อหาพระนิพพานหรือธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นมันคือ อสังขตธรรม กล่าวคือเป็นธรรมอันไม่ปรุงแต่ง มันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น และความว่างเปล่านั้นมันคือคุณสมบัติดั้งเดิมแท้ของมันเองเป็นเนื้อหาเดิมๆของมันอย่างนั้นอยู่แล้ว มิใช่เป็นความว่างเปล่าที่เกิดจากการอาศัยเหตุปัจจัยจากสิ่งที่มันเกิดขึ้นและดับไปและไม่ได้อาศัยเหตุปัจจัยจากการสิ้นสุดลงแห่งความเกิดและแตกดับซึ่งเป็นความดับสนิทไม่มีเหลือ ที่เป็นเช่นนี้เพราะเหตุใดเล่า ก็เพราะว่าเนื้อหานิพพานหรือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันคือความว่างเปล่าซึ่งมันว่างเปล่าเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น มันคืออสังขตธาตุ ธรรมธาตุแห่งความไม่มีการปรุงแต่ง เมื่อเป็นเช่นนี้มันจึงย่อมไม่มีปรากฎการณ์แห่งการเปลี่ยนแปลงในการเกิดขึ้นดับไป ไม่มีแม้กระทั้งความสิ้นสุดของการทำหน้าที่แห่งความเกิดขึ้นและดับไปดังกล่าว เพราะเนื้อหาเหล่านี้มันคือความหมายแห่งสังขตธาตุ คือ ธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่ง มันเป็นจิตปรุงแต่งขึ้นมา มันเป็นจิตที่ปรุงแต่งเพื่อคอยอาศัยการเกิดดับ มันเป็นจิตที่ปรุงแต่งเพื่อรอคอยความสิ้นสุดแห่งการเกิดดับ มันเป็นจิตที่ปรุงแต่งเข้ามาซ้อนเข้ามาปิดบังไม่ให้เห็นไม่ให้เข้าใจในความหมายที่แท้จริงแห่งพระนิพพาน เพียงแค่ตระหนักชัดและตกผลึกว่า เนื้อหานิพพานหรือธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นมันคือความว่างเปล่าแบบถ้วนทั่วซึ่งเป็นคุณสมบัติของมันอยู่แล้ว เพียงแค่ซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับมันด้วยความกลมกลืนในความว่างเปล่าแบบถ้วนทั่วทุกอนูธรรมธาตุซึ่งมันเป็นความบริบูรณ์แห่งความว่างเปล่าอยู่แล้ว ไม่มีสิ่งใดอันเป็นตัวตนที่จะแทรกเข้ามาทำหน้าที่เกิดดับได้เลย นิพพานหรือธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้น เป็นการสลัดออกจากธรรมอันคือการปรุงแต่งซึ่งคือการเกิดขึ้นดับไปโดยสิ้นเชิง เป็นการสลัดออกโดยเด็ดขาด เป็นความเด็ดขาดที่ไม่จำเป็นต้องอาศัยเหตุปัจจัยจากการทำหน้าที่แห่งความสิ้นสุดของการเกิดดับด้วยซ้ำไป เป็นความเด็ดขาดซึ่งคือความหมายแห่งความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้นอยู่แล้ว ไม่มีอะไรกับอะไรอยู่แล้ว ไม่มีเกิดขึ้นและดับไปอยู่แล้ว ไม่มีอะไรที่ต้องสิ้นสุดในหน้าที่อะไรอยู่แล้ว เป็นความเด็ดขาดที่คือความหมายแห่งความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้นซึ่งเป็นคุณสมบัติดั้งเดิมแท้ของมันเองอยู่แล้ว เป็นความเด็ดขาดที่เรียกมันว่า “ตถตา” คือ มันเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น เป็นความเด็ดขาดซึ่งคือการตกผลึกและเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั่นเอง ผมเลือกแล้ว ด้วยใจผมเอง ที่จะเป็น "ครูสอนเซน" ผู้อยู่ปลายแถว... เป็นความสุขบนเส้นทางที่เรียบง่าย "พระอาจารย์ราเชนทร์ อานนฺโท" บทที่ 55 สลัดออก การ “สลัดออก” คือ ศาสตร์แห่งความเป็นพุทธะวิสัยที่ตถาคตเจ้าซึ่งเปรียบเสมือนครูใหญ่ของเหล่ามนุษย์และเทวา ท่านใช้การ “สลัดออก” เป็นศิลปะในการสอนเพื่อชี้แนะบรรดาหมู่เวไนยสัตว์ทั้งหลายให้ได้เรียนรู้ทำความเข้าใจเพื่อไปสู่ความตกผลึกตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับธรรมที่ตถาคตเจ้าทรงโปรดสั่งสอนบรรดาสรรพสัตว์ตามความเหมาะสมแห่งการรับธรรม บางครั้งตถาคตเจ้าก็ทรงสอนให้ “สลัดออก” ซึ่งภาวะจิตอันเป็นอกุศล โดยท่านทรงชี้แนะให้บรรดาสรรพสัตว์ทั้งหลายเรียนรู้ทำความเข้าใจที่จะรักษาจิตโดยการพยายามปรุงแต่งจิตไปในทางกุศล เช่น การรักษาศีล โดยตถาคตทรงใช้อุบายอันแยบยลซึ่งคือศิลปะในการสอน ท่านทรงชี้ถึงการได้รับโทษต่างๆเมื่อยังดำเนินจิตไปในทางอกุศลและทรงชี้ถึงการได้รับผลแห่งบุญเมื่อดำเนินจิตไปในทางกุศล บางครั้งตถาคตเจ้าก็สอนให้ “สลัดออก” ซึ่งความทุกข์ทั้งปวง โดยท่านทรงชี้แนะให้บรรดาสรรพสัตว์ทั้งหลายเรียนรู้ทำความเข้าใจเรื่องขันธ์ทั้ง 5 เรื่องธรรมชาติแห่งขันธ์ทั้ง 5 ที่มันเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดา เรียนรู้ทำความเข้าใจเรื่องสังขตธาตุทั้งหลายอันคือธรรมธาตุที่มีคุณลักษณะแห่งการเกิดขึ้นละดับไปเป็นธรรมดา บางครั้งตถาคตเจ้าก็สอนให้ “สลัดออก” ซึ่งสังขตธาตุทั้งปวง โดยท่านทรงชี้แนะให้บรรดาสรรพสัตว์ทั้งหลายเรียนรู้ทำความเข้าใจเรื่อง อสังขตธาตุ อันคือธรรมธาตุที่มีคุณลักษณะแห่งการไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้น ไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งตั้งอยู่ได้ และไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งดับไปสิ้นไป มันคือความเป็นอิสระอย่างเด็ดขาดแห่งความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนอยู่อย่างนั้น โดยตถาคตเจ้าได้ใช้อุบายอันแยบยลอันคือศิลปะในการสอน ท่านทรงชี้ว่าสังขตธาตุนั้นความจริงมันเป็นเพียงภาวะแห่งความแปรปรวนไม่แน่นอนแห่งอัตตาตัวตนที่เกิดขึ้นและดับไปเพียงเท่านั้นแต่มันยังไม่ใช่ภาวะเด็ดขาดแห่งความว่างเปล่าอันไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นดับไปได้เลย แต่แท้ที่จริงมันมีภาวะธรรมที่เป็นธรรมชาติที่อยู่นอกเหนือความเป็นสังขตธาตุ มันคือ “อสังขตธาตุ” อันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่มันว่างเปล่าไร้ตัวตนของมันอยู่อย่างนั้น มันเป็นความว่างเปล่าแบบเด็ดขาดที่อยู่นอกเหนือการเกิดขึ้นและดับไป ตถาคตทรงชี้ว่า “ความว่างเปล่าอันมิใช่ตัวมิใช่ตนนั้นมันทำหน้าที่ตามธรรมชาติอย่างสมบูรณ์โดยตัวมันเองอยู่แล้ว” ตถาคตเจ้าจึงทรงตรัสธรรมไว้ว่า สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา อันหมายถึง ธรรมทั้งหลายทั้งปวงย่อมไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่แล้ว (โดยตัวมันเองโดยสภาพธรรมชาติของมันเอง) เมื่อเราเข้าใจและตระหนักชัดในความหมายแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้แล้ว ตถาคตจึงทรงชี้ให้ “สลัดออก” เสียซึ่งสังขตธรรมทั้งปวงเสีย การ “สลัดออก” จึงเป็นความหมายแห่งการละทิ้งภาวะธรรมเดิมๆของตนที่เคยได้เข้าไปเรียนรู้แล้วตกผลึกตระหนักชัดและเคยซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับมัน “เป็นการละทิ้งได้โดยสิ้นเชิง” และเป็นความหมายแห่งการได้เริ่มเรียนรู้ภาวะธรรมใหม่ที่ดีกว่าอันเป็นอุบายทำให้ออกจากกองทุกข์ได้ผลมากกว่า และท้ายที่สุดเมื่อ “สลัดออก” ซึ่งสังขตธาตุและการที่ได้ตกผลึกตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับอสังขตธาตุอันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ซึ่งเป็นการออกจากกองทุกข์ทั้งปวงได้อย่างสิ้นเชิงแล้ว มันจึงเป็นการ “สลัดออก” ไปสู่ความเป็นที่สุดแห่งธรรม ความรู้ที่พาพวกเธอ “สลัดออก” และนำไปสู่ความพ้นจากกองทุกข์ทั้งปวงอย่างสิ้นเชิงได้นั้น ก็คือ สภาพความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้นซึ่งมันอยู่นอกเหนือภาวะความหลุดพ้นและภาวะความไม่หลุดพ้น นี่คือ พุทธศาสตร์ที่ชื่อ “สลัดออก” แห่งพุทธะวิสัย เมื่อพวกเธอ...ยังคงเห็นความแตกต่าง ระหว่าง ของมืดมัว กับ การรู้แจ้ง เป็นภาวะที่แยกจากกันได้อยู่ เธอทั้งหลายก็จะตกหล่นไปสู่ห้วงเหวลึก แห่งความดิ้นรนขวนขวายและการแสวงหาอะไรสักอย่าง ที่จะทำให้เธอรู้สึกดีขึ้นในทางปฏิบัติทันที บทที่ 56 โศลกแห่งเซน เว่ยหล่าง เป็นพระอรหันต์ในยุค 1200 กว่าปีที่ผ่านมา ท่านดำรงตำแหน่งสังฆปรินายกองค์ที่ 6 แห่งนิกายเซน ท่านเป็นโพธิสัตว์ที่ลงมาทำหน้าที่ส่วนหนึ่งในการต่ออายุพระพุทธศาสนา ได้อย่างสมภูมิธรรมของท่าน เว่ยหล่าง เป็นชายผู้ไม่รู้หนังสือ อ่านไม่ออกเขียนไม่ได้ แต่ท่านสามารถฟังธรรมและวิเคราะห์ธรรมที่พระพุทธองค์ประกาศไว้ได้อย่างถูกต้องและตรงประเด็น ถือว่าท่านเป็นอริยสงฆ์แห่งนิกายเซนในประเทศจีนที่เด่นทางด้านปฏิสัมภิทาญาณมาก ท่านสามารถอธิบายธรรมที่ยากให้สามารถเข้าใจได้ง่าย มีอยู่วันหนึ่ง พระสังฆปรินายกองค์ที่ 5 ได้เรียกประชุมบรรดาศิษย์ทั้งหมด เพื่อให้ทุกคนเขียนโศลก ว่าด้วยเรื่อง ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ โดยหากผู้ใดเข้าใจได้ถูกต้องว่า ธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นเป็นอย่างไร ผู้นั้นจะได้รับมอบผ้ากาสาวพัตร (อันเป็นเครื่องหมายตำแหน่งพระสังฆปรินายก) และจะถูกสถาปนาผู้นั้นเป็นสังฆปรินายกองค์ที่ 6 แห่งนิกายเซน ชินเชา ภิกษุผู้เป็นเชฏฐอันเตวาสิก ผู้มีอายุกาลพรรษามากที่สุดในบรรดาลูกศิษย์ของสังฆปรินายกองค์ที่ 5 ได้พยายามแต่งโศลกขึ้น มีข้อความดังนี้ “กายของเราคือต้นโพธิ์ ใจของเราคือกระจกเงาอันใส เราเช็ดมันโดยระมัดระวังทุกๆชั่วโมง และไม่ยอมให้ฝุ่นละอองลงจับ” แต่สังฆปรินายกองค์ที่ 5 ได้ทราบก่อนอยู่แล้วว่า ชินเชาผู้นี้ยังไม่ได้ก้าวเข้าไปในประตูแห่งการตรัสรู้ และเขายังไม่ซึมทราบในธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ท่านได้อ่านโศลกที่ชินเชาเขียนแปะไว้ที่ฝาผนังทางเดินแล้วท่านก็กล่าวแก่คนทั่วไปว่า เพราะสูตรๆ นั้นได้กล่าวไว้ว่า "สรรพสิ่งที่มีรูป หรือมีความปรากฏกิริยาอาการ ย่อมเป็นอนิจจังและเป็นมายา" หากผู้ใดน้อมไปยึดถือปฏิบัติก็จะได้ไปจุติในสวรรค์ ครั้นเวลาเที่ยงคืน พระสังฆปริณายกได้ให้คนไปตามตัวชินเชามาที่หอแล้วถามว่าเขาเป็นผู้เขียนโศลกนั้นใช่หรือไม่ พระสังฆปริณายกได้พูดต่ออีกว่า "โศลกของเจ้าแสดงว่าเจ้ายังไม่ได้รู้แจ้ง ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ เจ้ามาถึงประตูแห่งการบรรลุธรรมแล้วเป็นนาน แต่เจ้ายังไม่ได้ก้าวข้ามธรณีประตูเข้าไป การแสวงหาความตรัสรู้อันสูงสุด ด้วยความเข้าใจอย่างของเจ้าที่มีอยู่ในขณะนี้นั้น ยากที่จะสำเร็จได้" "การที่ใครจะบรรลุอนุตรสัมโพธิได้นั้น ผู้นั้นจะต้องสามารถรู้แจ้งด้วยใจเอง ในธรรมชาติแท้ของตนเอง หรือที่เรียกว่าธรรมชาติดั้งเดิมแท้ อันเป็นสิ่งที่ใครสร้างขึ้นไม่ได้ หรือทำลายให้สูญหายไปก็ไม่ได้ ชั่วเวลาขณะจิตเดียวเท่านั้น ผู้นั้นสามารถเห็นแจ้งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้โดยตลอดกาลทั้งปวง ต่อจากนั้นทุกๆ สิ่งก็จะเป็นอิสระจากการถูกกักขัง กล่าวคือจะเป็นวิมุติหลุดพ้นไป ตถตา (คือความเป็นแต่ที่เป็นอยู่เช่นนั้น ไม่อาจเปลี่ยนเป็นอย่างอื่นได้, ซึ่งเป็นชื่อของธรรมชาติดั้งเดิมแท้อีกชื่อหนึ่ง) ปรากฏขึ้นเป็นครั้งเดียวหรือชั่วขณะจิตเดียว ผู้นั้นก็จะเป็นอิสระจากความหลงได้ตลอดกาลไม่มีที่สิ้นสุด ไม่ว่าสถานการณ์รอบข้างจะเป็นเช่นไรใจของผู้นั้น ก็จะยังคงอยู่ในสภาพแห่ง "ความเป็นเช่นนั้น" สถานะเช่นนี้ที่จิตได้ลุถึงนั่นแหละคือตัวสัจจธรรมแท้ ถ้าเจ้าสามารถเห็นสิ่งทั้งปวง โดยลักษณะการเช่นนี้ เจ้าจะได้รู้แจ้งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ซึ่งเป็นการตรัสรู้อันสูงสุด" เวลาล่วงมาอีกสองวัน บังเอิญเด็กหนุ่มคนหนึ่งเดินผ่านมาทางห้อง ที่เว่ยหล่างตำข้าวอยู่ เด็กคนนั้น ได้เดินท่องโศลกของชินเชา ที่จำมาจากฝาผนังอย่างดังๆ พอได้ยินโศลกนั้น เว่ยหล่างก็ทราบได้ทันทีว่าผู้แต่งโศลกนั้น ยังไม่ใช่ผู้เห็นแจ้งใน ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ เว่ยหล่างจึงไหว้วานเจ้าหน้าที่เสมียนพนักงานแห่งตำบลกองเจาคนหนึ่งชื่อ จางตัตยุง เขียนโศลกให้ตนขึ้นเพราะตนเองไม่สามารถอ่านและเขียนหนังสือเองได้ โศลกของเว่ยหล่าง มีว่า:- "ไม่มีต้นโพธิ์ ทั้งไม่มีกระจกเงาอันใสสะอาด เมื่อทุกสิ่งว่างเปล่าแล้ว ฝุ่นจะลงจับอะไร?" วันรุ่งขึ้น พระสังฆปริณายกได้ลอบมาที่โรงตำข้าวอย่างเงียบๆหลังจากที่ท่านได้อ่านโศลกของเว่ยหล่างแล้ว ท่านก็ได้อธิบายข้อความอันลึกซึ้งในวัชรสูตร(กิมกังเก็ง) ให้แก่เว่ยหล่าง เมื่อท่านได้อธิบายมาถึงข้อความที่ว่า "คนเราควรจะใช้จิตของตน ในวิถีทางที่มันจะเป็นอิสระได้จากเครื่องข้องทั้งหลาย ทันใดนั้นเว่ยหล่างก็ได้บรรลุการตรัสรู้ธรรมโดยสมบูรณ์ และได้เห็นแจ้งชัดว่า "ที่แท้ทุกๆ สิ่งในสากลโลกนี้ก็คือตัว ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ นั่นเองมิใช่อื่นไกล" เว่ยหล่างได้ร้องขึ้นในที่เฉพาะหน้าพระสังฆปริณายก ในที่นั้นว่า "แหม! ใครจะไปคิดว่า ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ นั้น เป็นของบริสุทธิ์อย่างบริสุทธิ์แท้จริง ใครจะไปคิดว่า ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ นั้น เป็นอิสระไม่อยู่ภายใต้อำนาจ ความต้องเป็นอยู่ หรือภายใต้ความดับสูญ อย่างอิสระแท้จริง ใครจะไปคิดว่า ธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้น เป็นสิ่งที่มีความสมบูรณ์อยู่ในตัวมันเอง อย่างสมบูรณ์แท้จริง ใครจะไปคิดว่า ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ นั้น เป็นสิ่งที่อยู่นอกเหนือความเปลี่ยนแปลง อย่างนอกเหนือแท้จริง ใครจะไปคิดว่าทุกสิ่งทุกอย่างที่ปรากฏออกมานี้ ไหลเทออกมาจากตัว ธรรมชาติดั้งเดิมแท้" เมื่อพระสังฆปริณายก สังเกตเห็นว่า เว่ยหล่างได้เห็นแจ้งแล้วใน ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ท่านได้กล่าวว่า "สำหรับผู้ที่ไม่รู้จักจิตใจของตนเอง ว่าคืออะไร ก็ป่วยการที่ผู้นั้นจะศึกษาพุทธศาสนา ตรงกันข้าม ถ้าผู้ใดรู้จักจิตใจของตนเองว่าเป็นอะไร และเห็นด้วยปัญญาอย่างซึมซับว่า ธรรมชาติแท้ของตนเองคืออะไรด้วยแล้ว ผู้นั้นคือวีรมนุษย์ คือครูของเทวดาและมนุษย์ คือพุทธะ " ดังนั้น, ในฐานะที่ความรู้ย่อมไม่เป็นของบุคคลใดแต่ผู้เดียว ธรรมะอันนั้นจึงถูกมอบตกทอดมายังเว่ยหล่างในเที่ยงคืนวันนั้นเอง พระสังฆปริณายกได้กล่าวสืบไปว่า "บัดนี้ ท่านเป็นสังฆปริณายกองค์ที่6 ท่านต้องคุ้มครองตัวของท่านให้ดี จงช่วยมนุษย์ให้มากพอที่จะช่วยได้ จงทำการเผยแพร่คำสอน และสืบอายุคำสอนไว้อย่าให้ขาดตอนลงได้" ถึงแม้ชินเชาจะบวชเป็นพระและปฏิบัติธรรมอยู่กับสังฆปรินายกองค์ที่ 5 มาเป็นเวลานานกว่า 30 ปี แต่ชินเชากลับไม่เข้าใจธรรมชาติดั้งเดิมแท้ว่า แท้จริงโดยเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนของมันอยู่อย่างนั้น โดยไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นและดับไปเลย และธรรมชาติดั้งเดิมแท้นี้เป็นสิ่งที่ ใครสร้างขึ้นไม่ได้ แต่ชินเชากลับเห็นว่ายังมีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นอยู่ คือยังเห็นว่ามีกายมีใจ เห็นว่ายังมีสิ่งๆหนึ่งเกิดขึ้นคือฝุ่นละอองแห่งมายาจิตที่ปรุงแต่งลงมาจับกระจกให้หมองมัวไม่ใสกระจ่างและต้องมีวิธีที่เข้าไปกวาดเช็ดถูมันทุกๆชั่วโมงซี่งเป็นความหลงปรุงแต่งที่จะเข้าไปแสวงหาสร้างธรรมชาติดั้งเดิมแท้ให้มันเกิดขึ้นมาตามความต้องการของตน ซึ่งความเข้าใจในธรรมของชินเชา “มันขัดต่อ มันฝืนต่อ” ความเป็นธรรมชาติดั้งเดิมแท้โดยสิ้นเชิง แต่ในส่วนของเว่ยหล่าง ชายผู้ตัดฟืนเป็นคนป่าคนเยิงไม่มีความรู้อ่านและเขียนหนังสือไม่ได้และไม่เคยบวชเป็นพระในพระพุทธศาสนามาก่อน เมื่อมาอยู่วัดก็ถูกสังฆปรินายกองค์ที่ 5 ไล่ให้ไปอยู่ในโรงตำข้าว แต่เว่ยหล่างกลับเป็นคนผู้มีปัญญาสามารถตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้แห่งความไม่มีตัวไม่มีตนโดยตัวมันเองได้ เว่ยหล่างจึงแต่งโศลกขึ้นมาว่า แท้จริงกายใจก็ไม่มี ฝุ่นละอองก็ไม่มี กระจกก็ไม่มี วิธีกำจัดฝุ่นละอองก็ไม่มี โศลกของเว่ยหล่างมีความหมายว่า แท้จริงในทุกสรรพสิ่งสากลนั้นล้วนคือหน้าตาธรรมชาติดั้งเดิมแท้อยู่แล้ว การที่เราจะเข้าไปกำจัดอะไรออกไปจากใจ เพื่อให้ธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันเกิดขึ้น “การเข้าไปกำจัด” มันก็คือจิตอันเป็นมายาปรุงแต่งขึ้นมาตัวหนึ่งซึ่งมาบดบังธรรมชาติดั้งเดิมแท้ไม่ให้เราได้ตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับมันได้ ธรรมชาติดั้งเดิมแท้นี้เป็นสิ่งที่ใครสร้างขึ้นไม่ได้ ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ก็คือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนมันก็ทำหน้าที่ของมันของมันอยู่อย่างนั้นโดยบริบูรณ์ในฐานะธรรมชาติดั้งเดิมแท้โดยเนื้อหาโดยสภาพมันเองอยู่แล้ว การที่จะตระหนักชัดและจะสามารถซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้นั้นมิใช่เกิดจากการลงมือปฏิบัติแสวงหามันเพื่อทำให้มันเกิดขึ้นตามความต้องการของเรา เพราะการลงมือปฏิบัติแสวงหามันเป็นจิตปรุงแต่งตัวหนึ่ง “ซึ่งมันเป็นสภาพธรรมซึ่งเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและดับไป” มันคืออวิชชาตัณหาอุปาทานตัวหนึ่ง มันเป็นอัตตาตัวตนชนิดหนึ่งที่มีลักษณะธรรมธาตุแห่งการเกิดขึ้นดับไป มันจึงไม่ใช่เนื้อหาของธรรมชาติดั้งเดิมแท้ซึ่งไม่ใช่สภาพธรรมอันที่จะสามารถปรุงแต่งให้เกิดขึ้นและแปรปรวนดับไปได้ มันขัดต่อธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันเป็นการปรุงแต่งเพื่อหลงเข้าไปปฏิบัติอยู่อย่างนั้น หลงปรุงแต่งเป็นจิตเกิดขึ้นในการเข้าไปปฏิบัติ เป็นการปรุงแต่งในวิธีปฏิบัติ ไม่เคยไฝ่ฝันเป็นโตเป็นใหญ่ ไม่มีปัจจัยทั้งสี่ประการ แค่ "สัตว์เลื้อยคลาน" สองข้างถนน เนื้อตัวยากจนแต่น้ำใจยิ่งใหญ่ "เซนคาราบาว" บทที่ 57 ผูกมัดโดยไม่ต้องมีเชือก หน้าตาดั้งเดิมแท้ของธรรมชาติที่เผยตัวเองออกมาอยู่ตลอดเวลานั้น มันคงคุณลักษณะแห่ง “ความเป็นอิสระ” ซึ่งคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น เป็นความอิสระโดยเนื้อหาตัวมันเองโดยสภาพตัวมันเอง ไม่มีใครหรือสิ่งใดจะแทรกเข้าไปอยู่ปะปนกับมันได้เลย หากจะไปอยู่รวมกับมันก็ไม่ใช่ไปอยู่ในสถานะที่ “ต้องอยู่”แต่ต้องมีคุณลักษณะแห่งความเป็นอิสระในความว่างเปล่าซึ่งเป็นเนื้อหาเดียวกันกับมันแบบกลมกลืนเท่านั้น เป็นความกลมกลืนแบบไม่อาจแบ่งแยกออกมาเป็นสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้เลย การกลมกลืนเป็นเนื้อหาเดียวกันจึงไม่ใช่เป็นการ “เข้าไปอยู่” หรือ ไม่ใช่เป็นการต้องทำอะไรสักอย่างหนึ่งขึ้นมาเพื่อให้ได้ “อยู่” กับมัน เพราะฉะนั้น นักศึกษาทางฝั่งโน้นจงอย่าได้เดินตกไปสู่หลุมลึกแห่งความขาดอิสระโดยไม่รู้ตัว การที่เราจะกลมกลืนกับมันในความเป็นอิสระนั้น มิใช่เป็นการที่เราต้องรีบเข้าไปกระทำการสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพื่อให้ “ผล”แห่งการเข้าไปกระทำการนั้นเกิดขึ้นซึ่งพวกคุณเรียกมันว่า “การปฏิบัติ” และพวกคุณก็ยังเข้าใจอีกว่า “ผล”ที่เกิดขึ้นนั้นคือความเป็นอิสระอย่างแท้จริง แต่โดยความเป็นจริงตามเนื้อหาแห่ง “ความคิด”ซึ่งสั่งการให้กระทำเหล่านี้ ความหมายของมันกลับเป็นการเข้าไปตีกรอบเพื่อให้เกิดแบบแผนซึ่งมันเป็น “กฏเกณฑ์” ที่เข้าใจผิดคิดขึ้นมาเองว่า จะต้องกระทำและจะต้องได้ผลแห่งการกระทำ ซึ่งโดยเนื้อหามันกลับเป็น “ความไม่อิสระ” เพราะเป็นการผูกมัดตัวเองไว้กับการปรุงแต่งที่เรียกว่า “วิธีปฏิบัติที่เป็นแบบแผนและกฎเกณฑ์” อยู่ตลอดเวลา อย่างไรก็ตามถึงแม้จะงดเว้น “ไม่เข้าไปกระทำเพื่อให้ผลเกิดขึ้น ”แล้ว แต่ก็ยังเข้าไป “รอคอย” ซึ่งเนื้อหาแห่งความอิสระให้เกิดขึ้น “การรอคอย”นั้นก็เป็นการผูกมัดตัวเองด้วยเช่นกันประการหนึ่ง เป็นการผูกมัดตัวเองไว้กับ “กาลเวลาแห่งการปรุงแต่ง” เป็นการผูกมัดตัวเองโดยไม่ต้องใช้เชือกสักเส้นเดียว ความสุขแห่ง ...เซน คือ การที่ได้ทำตามที่ใจปรารถนา โดยที่ไม่มีผู้กระทำและการกระทำ เป็นความสุขบนพื้นฐานแห่งความเป็นมนุษย์ ที่อยู่ร่วมกันด้วยสันติไมตรีแห่งความเป็นเพื่อน บทที่ 58 ปีศาจแห่งความเปลี่ยนแปลง ถึงแม้เราจะรู้ว่าสิ่งๆนี้คือสิ่งที่ “เกิดขึ้น” จากการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในเวทนาทั้งหลายด้วยอวิชชาความไม่รู้จนก่อให้เกิดตัณหาอุปาทานเป็นอัตตาตัวตนขึ้นมา และเรียกสิ่งนี้ว่า “ทุกข์” นี่ก็เป็นความรู้ที่ถูกต้อง และถึงแม้เราจะรู้เพิ่มเติมอีกว่าสิ่งที่ “เกิดขึ้น” นั้น โดยธรรมชาติแล้วมันมีความแปรปรวนตั้งอยู่ได้ไม่นานและมันต้องดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติของมัน โดยที่เราไม่ต้องเข้าไปริเริ่มปฏิบัติเองแบบผิดๆเพื่อเข้าไปบังคับจับกุมให้มันไม่เที่ยงไปตามความต้องการของเราซึ่งมันเป็นการปรุงแต่งซ้อนเข้ามาปิดบังธรรมชาติแห่งความดับไปเป็นธรรมดา นี่ก็เป็นความรู้ที่ถูกต้อง แต่ถึงกระนั้น กระบวนการทั้งหมดทั้งปวงในการรู้เห็นความเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติแห่งความแปรปรวนนั้น มันก็ยังเป็นเพียงแค่ความรู้ถูกต้องในระดับหนึ่งเท่านั้น มันเป็นความถูกต้องบนพื้นฐานในความคิดเห็นว่า “ ยังมี ” ซึ่งมันกลับเป็นความถูกต้องในความผิดพลาดอันใหญ่หลวง เพราะแท้จริงตามธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นมันว่างเปล่าไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นเลย มันว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้นโดยสภาพมันเอง ถึงแม้จะเห็นว่ามี “ความเปลี่ยนแปลง” เกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดา แต่มันก็ยังเป็นการเห็นบนความเข้าใจในธรรมว่ายัง “มี” สิ่งใดสิ่งหนึ่งอยู่เพื่อให้เราเข้าไปรับรู้ถึง “ความเปลี่ยนแปลง” ในการเกิดขึ้นดับไปของมัน ถึงจะรู้เห็นตามธรรมชาติว่ามันมีความเปลี่ยนแปลง แต่โดยความเป็นจริงมันก็ยังมีอยู่เหมือนเดิม ถึงแม้ว่าความ “มี” อยู่ มันจะคลายออกไปมากๆแล้วก็ตามด้วยการเข้าไปปฏิบัติแบบต่อเนื่อง แต่เมื่อยังคิดว่า “มี” มันจึงเกิดการเข้าไปตามรู้ถึงความเปลี่ยนแปลงแห่งความ “มี” ที่เรายังคิดเป็นพื้นฐานแบบนี้อยู่ตลอดเวลาไม่มีวันจบสิ้น หากเราเข้าใจและ ตระหนักชัดในเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ว่า แท้จริงมันย่อมไม่มีสิ่งใดๆเกิดขึ้นเลย มันคือเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้น ก็ในเมื่อเข้าใจว่าไม่มีสิ่งใดเลยสักสิ่ง พฤติกรรมในการปฏิบัติแห่งการเข้าไประลึกรู้ตามธรรมชาติว่ามัน “มี” และมันมีความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นดับไป ก็จะไม่เกิดขึ้น “ความเปลี่ยนแปลง” จึงเปรียบเสมือนเป็นปีศาจที่มาหลอกให้เราคอยใช้ “ความพยายามแห่งปัญญาอันโง่เขลา” เข้าไปวิ่งไล่ตามจับมัน มันจึงเป็นการเสียเวลาเปล่าๆที่จะต้องใช้ความพยายามไล่จับ “ปีศาจแห่งความเปลี่ยนแปลง” ตลอดชีวิต เป็นการไล่จับบนพื้นฐานความคิดของเราที่ยังเห็นว่า “มี” อยู่ตลอดชีวิตเช่นกัน ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันดำรงอยู่ ณ ที่นี้เรื่อยมาเสมอมา ความดำรงอยู่อันคือปรากฏการณ์ธรรมชาติของมันนั้น มิได้ผูกติดอยู่กับอดีตหรืออนาคต และมิได้อิงอยู่กับปัจจุบันขณะ มันนอกเหนือกว่านั้น..."มันไร้มิติแห่งกาลเวลา" บทที่ 59 ความไม่มุ่งเน้น ความที่มันคงคุณลักษณะของมันอยู่อย่างนั้นโดยปราศจากการตั้งต้นและไม่มีวันดับไปจบสิ้น มันแสดงเนื้อหาอันเป็นคุณสมบัติของมันอยู่อย่างนั้นโดยสภาพมันเอง มันเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น โดยไม่มีใครหรือสิ่งใดแม้กระทั้ง“ธรรมอันละเอียดประณีตแห่งสัมมาทิฐิ” จะมาเป็นเหตุปัจจัยทำให้มันเกิดขึ้นได้เลย ไม่มีภาวะแห่งการเกิดขึ้นดับไป ตรงนี้เรียกว่า ธรรมชาติอันคือ ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ธรรมชาติ มันทำหน้าที่มันเองตามปรกติ แต่ด้วยความไม่เข้าใจของเราก็เลยเอาความเป็น “เรา” เข้าไป “มุ่งเน้น” เพื่อเสริมสร้างก่อรูปในสภาวะธรรมต่างๆขึ้นมา โดยมีความเข้าใจอย่างผิดๆว่า ธรรมต่างๆเหล่านี้จะช่วยให้ลักษณะธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันเกิดขึ้นและจะเข้าไปช่วยให้ธรรมชาติมันทำหน้าที่ในเนื้อหาความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนตลอดไปอย่างมั่นคงถาวร เช่น การเข้าไป “มุ่งเน้น” อินทรีย์แห่งสติ หรือ “ ตัวรู้ ” โดยเข้าใจว่าตัวรู้นี้คือ สัมมาสติ และสัมมาสติแห่งตัวรู้นี้เองที่เข้าใจว่า มันจะช่วยให้ความความว่างเปล่าไร้ตัวตนนี้ทำหน้าที่ของมันได้ตลอดแบบประติดประต่อกันไปจนไม่ขาดสาย แต่โดยความเป็นจริง “ความมุ่งเน้น” มันคือพฤติกรรมการปรุงแต่งของจิตชนิดหนึ่งที่ “ เกิดขึ้น ” ซึ่งเป็นลักษณะแห่ง สังขตธาตุ ซึ่งมันขัดและฝืนต่อเนื้อหาแห่งธรรมชาติที่ไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน แห่งอสังขตธาตุ โดยธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นมันทำหน้าที่แสดงเนื้อหาของมันอยู่อย่างนั้นตลอดเวลาแบบประติดประต่อตลอดสายคงคุณลักษณะแห่งเนื้อหาความว่างเปล่าอันคือธรรมชาติอยู่แล้ว มันเป็นคุณสมบัติโดยตัวมันเองอยู่แล้วไม่ต้องเข้าไปทำให้มัน การคิดที่จะเข้าไปทำคุณสมบัติให้ธรรมชาติมันครบถ้วนบริบูรณ์ตามความเข้าใจผิดของตนมันกลับเป็นการปรุงแต่งทางจิตขึ้นมาแบบไม่รู้ตัวเหมือนเส้นผมบังภูเขา ซึ่งมันกลับทำให้ความเป็นธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นหายไปเสียสิ้น แต่ถึงกระนั้น เมื่อตระหนักชัดเข้าใจเนื้อหาธรรมชาติข้างต้นแล้วก็ยังอดที่จะเข้าไป “มุ่งเน้น” โดยการเข้าไปประคับประคองความเป็นธรรมชาติ เข้าไปประคับประคองให้ธรรมชาติมันคงความเป็นธรรมชาติอยู่อย่างนั้น เข้าไปประคับประคองโดยกลัวว่าความเป็นธรรมชาติมันจะเสียรูปทรงและหายไปต้องเข้าไปประคับประคองโดยตลอด ซึ่งความเข้าไป “มุ่งเน้น” ในภาวะธรรมชาติเช่นนี้มันเป็นการปรุงแต่งจิตขึ้นมาด้วยเหตุแห่งความมุ่งเน้นนั้นมันปรุงแต่งซ้อนเข้ามาบังความเป็นธรรมชาติที่แท้จริง ก็โดยเนื้อหาธรรมชาติ “ดั้งเดิมแท้” นั้นมันเป็นเนื้อหาความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้นมานานแสนนานแล้ว เป็นความ “ดั้งเดิม” โดยความเป็นธรรมชาติที่แท้จริงของมันแบบนี้มาช้านานแล้ว เป็นธรรมชาติที่ปราศจากการตั้งต้นและจะเป็นธรรมชาติไปแบบนี้อยู่อย่างนั้นไม่มีวันสิ้นสุดจบสิ้นแห่งความเป็นธรรมชาติอีกด้วย เพราะฉะนั้นจงทำความเข้าใจในเนื้อหาธรรมชาติอันคือความดั้งเดิมแท้ของมันว่า มันสามารถดำเนินเนื้อหาหรือแสดงเนื้อหาแห่งธรรมชาติอันไม่มีไม่เป็นของมันอยู่อย่างนั้นแบบ “ไม่ผิดเพี้ยน” มันสามารถทำหน้าที่แสดงคุณสมบัติของมันได้ในทุกที่ ทุกเวลา ทุกโอกาส โดยที่มันไม่ต้องการความสามารถจากใครๆหรือผู้ใดเข้าไปประคับประคองในคุณสมบัติแห่งมันเลย เพราะว่ามันคือธรรมชาติ “ อยู่แล้ว ” มันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ “อยู่แล้ว” เป็นความ “อยู่แล้ว” แบบบริบูรณ์ในเนื้อหาอยู่อย่างนั้นโดยไม่มีส่วนบกพร่อง ความเป็นจริงมันไม่มีอะไรเลย มันว่างของมันอยู่อย่างนั้น แต่ถ้าเข้าใจผิดว่า "มี" ความไม่เที่ยงเกิดดับแห่งความมีที่เข้าใจผิดนั่นแหละ มันก็จะพาสิ่งนั้น "ลอยไปก็ลอยมา"ผ่านหน้าเราไป และเราก็เข้าไปเรียกอาการลอยไปก็ลอยมาว่า "สักแต่ว่า" สิ่งเหล่านี้ ไม่ใช่ธรรมชาติแห่งพุทธะ บทที่ 60 ชีวิตที่อยู่ไปวันวัน เมื่อท่านทั้งเห็นประโยคที่ว่า “ชีวิตที่อยู่ไปวันวัน” เมื่อพิจารณาอย่างผิวเผิน ก็อาจคิดได้ว่าเป็นชีวิตที่ไร้ค่า ไร้จุดมุ่งหมาย ปล่อยกายไปตามวันและเวลาที่สูญไป แต่เมื่อพิจารณาอย่างจิตที่เป็นพุทธะแล้ว ชีวิตแบบนี้ถือว่าเป็นชีวิตที่บริบูรณ์ ชีวิตที่บริบูรณ์มิได้หมายถึงชีวิตที่พรั่งพร้อมด้วยเงินทอง ชื่อเสียง แต่กลับเป็นชีวิตที่ได้ทำหน้าที่ ที่เกิดมาพร้อมกับความเป็นมนุษย์เพื่อผู้อื่น เช่น หน้าที่ของความเป็นพ่อแม่ หน้าที่ของความเป็นลูก หน้าที่ของครูผู้ให้ เป็นต้น และชีวิตที่บริบูรณ์ยังเป็นชีวิตที่ได้ทำหน้าที่เพื่อตนเอง คือเมื่อมีเหตุและปัจจัยที่ทำให้เกิดเป็นมนุษย์แล้ว ก็ควรได้มาเรียนรู้ธรรมะอย่างแท้จริง การที่มีชิวิตไปวันวันแบบบริบูรณ์นั้น มิได้ทำให้สุขหรือทุกข์มากขึ้น แต่กลับทำให้เข้าใจถึงการเป็นธรรมชาติของสิ่งต่างๆ เข้าใจถึงความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนของทุกสิ่งที่อยู่รอบตัวเรา แม้กระทั่งตัวเราก็ไม่มี สภาวะทุกอย่างย่อมเป็นธรรมดาที่มีอยู่เองตามธรรมชาติอยู่แล้ว ดังนั้นขอให้ท่านจงดำเนินชีวิตไปวันวัน แบบเข้าใจในความเป็นธรรมชาติของทุกสิ่ง และปล่อยให้ทุกสิ่งดำเนินไปแบบธรรมชาติ ในความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น บทความนี้ เขียนโดย นางสาวปานวาส โททอง (ลูกศิษย์) พุทธภาวะ ไม่เคยแยกจากที่ที่เราอยู่ในขณะหนึ่งนั่นเอง แล้วการวุ่นวายไปโน่นมานี้ เพื่อ ปฏิบัติธรรมจะมีประโยชน์อันใดเล่า บทที่ 61 นิพพานในฝั่งเถรวาท วิชชา แปลว่า ความรู้แจ้งทั้งปวงในธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้น โดยไม่มีเนื้อหาแห่งธรรมอันเกิดขึ้นดับไป วิมุตติ แปลว่า ความหลุดพ้น เป็นความหลุดพ้นจากสภาพปรุงแต่งแห่งการเกิดขึ้นดับไป เป็นความหลุดพ้นที่เป็นเนื้อหาเดียวกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้อยู่อย่างนั้น วิชชาและวิมุตติจึงเป็นความหมายของคำว่า “นิพพาน” นั่นเอง แต่วิชชาและวิมุตติจะบริบูรณ์เกิดขึ้นได้เพราะเกิดจากโพชฌงค์ธรรมบริบูรณ์ และโพชฌงค์ธรรมจะบริบูรณ์ได้ เพราะเกิดจากการเจริญสติปัฏฐาน4 นั่นเอง (เป็นข้อความที่พระพุทธองค์ตรัสไว้ในกุณฑลิยสูตร) สรุปได้ว่า เมื่อบุคคลได้เจริญซึ่งสติปัฏฐาน 4 เมื่อสติปัฏฐานบริบูรณ์ ย่อมยังให้โพชฌงค์บริบูรณ์และวิชชาวิมุติย่อมบริบูรณ์ตามไปด้วย ซึ่งเท่ากับว่าเมื่อสติปัฏฐานบริบูรณ์ย่อมยังวิชชาและวิมุตติให้บริบูรณ์ ย่อมทำพระนิพพานให้แจ้งได้ โดยลักษณะธรรมธาตุแห่งธรรมมีอยู่เพียง 2 ลักษณะเท่านั้น คือ 1. สังขตธาตุ คือ ธรรมธาตุ อันมีลักษณะปรุงแต่ง 2. อสังขตธาตุ คือ ธรรมธาตุ อันมีลักษณะไม่ปรุงแต่ง สังขตธาตุ นั้น คือธรรมอันมีลักษณะปรุงแต่ง ซึ่งเกิดจากอวิชชาความไม่รู้ โดยไม่รู้ว่า ทุกสรรพสิ่งย่อมไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน(อนัตตา) อยู่แล้วโดยธรรมชาติของมัน เมื่อไม่รู้ก็เลยเข้าไปยึดมั่นถือมั่นก่อให้เกิดเป็นตัณหาอุปทานจนกลายเป็นตัวตน มีเรา มีเขา ขึ้นมา (อัตตา) ซึ่งสังขตธาตุนี้เป็นธรรมซึ่งผิดไปจากความเป็นจริง เนื้อหาแห่งสังขตธาตุไม่ตรงต่อสัจธรรม ไม่ตรงต่อ “ธรรมชาติดั้งเดมแท้” อสังขตธาตุ นั้น คือธรรมอันมีลักษณะไม่ปรุงแต่ง ซึ่งเกิดจากความรู้เห็นตามความเป็นจริงที่ว่า ทุกสรรพสิ่งย่อมไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน (อนัตตา) อยู่แล้วโดยธรรมชาติของมัน อสังขตธาตุนี้เป็นธรรมซึ่งตรงต่อความเป็นจริง เนื้อหาแห่งอสังขตธาตุนี้เป็นเนื้อหาซึ่งตรงต่อสัจธรรมตรงต่อธรรมชาติโดยสภาพมันเองอยู่แล้ว การเข้าไปเจริญซึ่งสติปัฏฐาน 4 เป็นการรู้เท่าทันว่า เมื่อเกิดการปรุงแต่ง(สังขตธาตุ) ตามลักษณะของหมวดธรรมทั้ง 4 ในสติปัฏฐานแล้ว การปรุงแต่งนั้นก็ย่อมไม่เที่ยงดับไปเองโดยสภาพมันเองโดยธรรมชาติของมันอยู่แล้ว เพราะฉะนั้นการเข้าไปเจริญซึ่งสติปัฏฐาน 4 จึงเป็นการตกผลึกและตระหนักชัดในธรรม คือ กาย เวทนา จิต ธรรม อันเกิดขึ้นตั้งอยู่แปรปรวนและดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติ สติปัฎฐานจะบริบูรณ์ได้ย่อมเกิดจาก “การตัดได้โดยเด็ดขาด” จากอาการปรุงแต่งทั้งปวง(สมุทเฉจ) จนกลายเป็นสภาพแห่งธรรมอันไม่ปรุงแต่งล้วนๆ จนกลายเป็นสภาพ “ธรรมชาติล้วนๆอันปรุงแต่งไม่ได้แล้ว” สมุทเฉจหรือการตัดได้โดยเด็ดขาดจากการปรุงแต่งทั้งปวงนั้นเป็นอุบายอันแยบยลอันเกิดจากการพิจารณาว่า โดยแท้จริงแล้ว สติปัฏฐานธรรมนั้นโดยสภาพมันเองก็เป็นสังขตธาตุอันคือธาตุแห่งการปรุงแต่งที่ต้องสลัดออก เป็น “การสลัดออก” ด้วยความเข้าใจว่าความเป็นจริงแห่งธรรมชาติอันคือลักษณะแห่งอสังขตธาตุ มันไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นเลยไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งตั้งอยู่ และไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งแปรปรวนดับไป แท้จริงแล้วมันคือธรรมชาติอันปรุงแต่งไม่ได้ มันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าอยู่อย่างนั้น มันคือธรรมชาติแห่งความเป็นเช่นนั้นเองอยู่อย่างนั้น เมื่อเข้าใจว่าแท้จริง “สติปัฏฐานธรรม” ก็ไม่มี มันคือความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้นซึ่งเป็นเนื้อหา “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” มันจึงเป็นการตัดได้โดยเด็ดขาด โดยที่สัมมาสติมันบริบูรณ์ มันทำหน้าที่เป็นปกติไม่ขาดตกบกพร่องในความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น เมื่อเข้าใจว่า ตัวสติปัฏฐานธรรม มันคือสังขตธาตุหรือธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่ง ซึ่งเป็นการเกิดขึ้นแห่งธรรมอันคือสติปัฏฐาน เป็นการตั้งอยู่แห่งธรรมอันคือสติปัฏฐาน และธรรมชาตินั้นมีความแปรปรวนตั้งอยู่ได้ไม่นานเป็นการดับไปแห่งธรรมอันคือสติปัฏฐาน มันจึงต้อง “สลัดออก” และส่งผลทำให้สติปัฏฐานบริบูรณ์ตามที่พระพุทธองค์ตรัสไว้ในกุณฑลิยสูตรนั้น แท้จริงแล้วมันไม่ใช่ที่ตัวสติปัฏฐานบริบูรณ์ เพราะตัวสติปัฏฐานแท้จริงไม่มี แต่มันเป็นความบริบูรณ์ในอสังขตธรรมคือธรรมธาตุแห่ง “ธรรมชาติอันว่างเปล่าไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น” เพราะฉะนั้น การที่พระพุทธองค์ตรัสว่า เมื่อสติปัฏฐานบริบูรณ์ ย่อมทำให้โพชฌงค์บริบูรณ์ และวิชชาวิมุติย่อมบริบูรณ์ตามไปด้วยนั้น เป็นการตรัสด้วยเหตุและผลแห่งการทำหน้าที่ของอินทรีย์แห่งธรรมเท่านั้น การเกิดขึ้นของมายาก็ดี การถอนมายาออกเสียได้ก็ดี ล้วนแต่เป็นมายาด้วยกันทั้งสิ้น บทที่ 62 อรหันตมรรค อรหันตผล โดยเนื้อหาแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ตามแนวคำสอนแห่งเซนซึ่งเป็นเรื่องความไร้ตัวตนนี้ ตัวธรรมชาติดั้งเดิมแท้เองนั้นมันเป็นสัจธรรมซึ่งมีเนื้อหาที่สมบูรณ์แบบโดยตัวมันเองอยู่แล้ว และมันเป็นเนื้อหาที่ที่ไม่ต้องการสิ่งใดๆมาเพิ่มเติมหรือมายุ่งเกี่ยวกับมันอีกในทุกๆด้าน เพราะแท้จริงมันย่อมไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งในทุกๆลักษณะในทุกๆทางที่จะเกิดขึ้นในเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้เลย ไม่มีสิ่งใดเกิดขึ้นและดับไป เพราะฉะนั้นธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันจึงเป็นเรื่องสมบูรณ์แบบอยู่แล้ว มันไม่ต้องการอะไรกับอะไร ไม่ต้องการให้ใครมาบรรลุธรรมอะไรเพื่อให้เกิดอะไร มันไม่ใช่เป็นเรื่องใครต้องมาบรรลุอะไรแล้วธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันถึงจะเกิดขึ้น แต่ในพระไตรปิฏกในส่วนของสังขตธาตุนั้น พระพุทธองค์ทรงตรัสถึงเรื่อง ธรรมอันเกิดขึ้นว่าด้วยสมุทเฉทปหาน ซึ่งเป็นการตัดได้โดยเด็ดขาดจากอาสวะกิเลสทั้งปวง เป็นการตัดได้โดยเด็ดขาดจากพฤติกรรมการปรุงแต่งทางจิตทั้งปวงไปสู่ความดับสนิทไม่มีเหลือ เป็นความดับสนิทจากเหตุแห่งการชักจูงเข้าไปปรุงแต่งทุกๆกรณี ธรรมแห่งสมุทเฉทปหานที่พระพุทธองค์ตรัสถึงนี้เป็นธรรมอันว่าด้วย การมีเหตุปัจจัยให้ได้พิจารณาและตกผลึกซึ่งมัน “เป็นอุบายอันแยบยล” ที่จะทำให้เราไม่เข้าไปปรุงแต่งได้อีกอย่างเด็ดขาด ซึ่งเราเรียกว่า ธรรมอันเกิดขึ้นว่าด้วย อรหันตมรรค และ อรหันตผล ธรรมอันเกิดขึ้น ซึ่งคือเนื้อหาแห่งอรหันตมรรคนั้น เป็นการหยิบยกธรรมขึ้นมาพิจารณาถึงเรื่องคุณลักษณะแห่งธรรมทั้งปวงว่า อะไรคือธรรมทั้งหมดซึ่งมีลักษณะแห่งการปรุงแต่งหรือสังขตธาตุ และ อะไรคือธรรมอันมีลักษณะธรรมชาติแห่งการปรุงแต่งไม่ได้หรืออสังขตธาตุ เมื่อเราสามารถแยกแยะออกมาได้ทั้งหมดแล้วว่าธรรมเหล่าใดมีคุณลักษณะแห่งสังขตธาตุคือธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่ง พระพุทธองค์ได้ทรงชี้แนะให้ “สลัดออก” ในธรรมอันคือสังขตธาตุ ซึ่งคือธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่งนี้ทิ้งเสีย และให้ดำเนินไปสู่เนื้อหาธรรมอันคือธรรมชาติอันปรุงแต่งไม่ได้หรืออสังขตธาตุนั่นเอง ในส่วนเนื้อหาธรรมอันคือ “สังขตธาตุ” ทั้งหมดนั้น ก็คือเนื้อหาธรรมอันว่าด้วยการเกิดขึ้นแห่งทุกข์ ว่าด้วยการดับไปเป็นธรรมดาแห่งทุกข์ ซึ่งประกอบไปด้วย ธรรมอันคือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค สุจริต 3 สติปัฏฐาน 4 โพชฌงค์ธรรม และธรรมทุกๆหมวดที่พระพุทธองค์ได้ทรงกล่าวถึงซึ่งมีเนื้อหาอันเกี่ยวกับสภาพธรรมที่มีลักษณะปรุงแต่งเกิดขึ้นและดับไป และก็เป็นเรื่องแปลกประหลาดใจ แต่มันคือความเป็นจริงกล่าวคือ ธรรมอันคืออรหันตมรรคนั้น เป็นการที่ต้องหยิบยกเรื่อง “มรรคมีองค์ 8” ซึ่งเป็นหนทางหลุดพ้นนั้นขึ้นมาพิจารณาถึงความที่มันเป็นธาตุแห่งการปรุงแต่งหรือสังขตธาตุด้วย ก็เพราะว่ามรรคมีองค์ 8 มันคืออินทรีย์แห่งธรรมที่เกิดจากการตระหนักชัดและการที่ได้ซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับการเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติ มันจึงเป็นธรรมที่เกี่ยวข้องกับสภาพธรรมที่เกิดขึ้นและดับไป และมรรคมีองค์ 8 เองก็โดยคุณลักษณะของมัน “มันก็คือํธรรมชนิดหนึ่งที่มีสภาพเกิดขึ้นและดับไป” เช่นกัน มันจึงเป็นเรื่องประหลาดใจสำหรับนักปฏิบัติธรรมที่พึ่งจะเข้าใจว่า แท้จริงแล้วอรหันตมรรค คือ ความที่ไม่ต้องมีธรรมอันว่าด้วยมรรคเกิดขึ้น คือความที่ต้องสลัดมรรคมีองค์ 8 ออกไปตามพุทธประสงค์ที่ให้สลัดออกซึ่งสังขตธาตุ เพราะถ้าเราคิดว่ามันจะต้องเดินไปบนเส้นทางมรรคมีองค์ 8 อยู่ มันก็ยังเป็นสังขตธาตุคือธรรมธาตุอันปรุงแต่งอยู่นั่นเอง ซึ่งมันเป็นเรื่องแห่งการปรุงแต่งที่เกิดขึ้นดับไปเกี่ยวกับมรรค มันทำให้บดบังและไม่ให้เกิดความเข้าใจใน “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” ที่แท้จริง และก็ยิ่งเป็นที่ประหลาดใจไปมากกว่านั้นก็คือ การหยิบยกธรรมอันว่าด้วย อรหันตมรรค อรหันตผล ขึ้นมาพิจารณาเพื่อให้เกิดความเข้าใจในเนื้อหาธรรมนั้นว่าอะไรเป็นอะไร ด้วยการพิจารณาเช่นนี้มันก็เป็นการเกิดขึ้นและดับไปแห่งธรรมอันว่าด้วย อรหันตมรรค อรหันตผล นี้ด้วย ซึ่งเป็นคุณลักษณะแห่งสังขตธาตุที่เป็นการปรุงแต่งมีสภาพเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดาด้วยเช่นกัน เป็นสังขตธาตุแห่ง อรหันตมรรค อรหันตผล ที่ต้องสลัดออกสลัดทิ้งไปเพื่อไปสู่ความตระหนักชัดในเนื้อหา “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” อย่างแท้จริงเช่นกัน ในส่วนเนื้อหาธรรมอันคือ “อสังขตธาตุ”นั้น ก็คือเนื้อหาธรรมอันว่าด้วยธรรมชาติที่ปรุงแต่งไม่ได้แล้ว เนื้อหามันคือความว่างเปล่าอยู่อย่างนั้น มันปราศจากการพิจารณาธรรมทั้งปวง มันเป็นเนื้อหาธรรมชาติที่ “ไม่ยุ่งเกี่ยว” กับ “กระบวนการพิจารณาแยกแยะธรรมแบบเด็ดขาดว่า อะไรคือการปรุงแต่ง อะไรคือธรรมชาติแห่งการไม่ปรุงแต่ง” มันเป็นเนื้อหาธรรมชาติที่ “ไม่ยุ่งเกี่ยว” กับ “กระบวนการการสลัดออกแห่งสังขตธาตุได้อย่างสิ้นเชิง” มันเป็นธรรมชาติที่มันเป็นอิสระโดยตัวมันเองในความว่างเปล่าอยู่อย่างนั้น มันแสดงเนื้อหามันอยู่อย่างนั้นโดยไม่ต้องผ่านกระบวนการใดๆทั้งสิ้น เมื่อสามารถตระหนักชัดว่า อะไรคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่มันปรุงแต่งไม่ได้แล้ว ซึ่งมันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนโดยสภาพมันเองตามธรรมชาติอยู่อย่างนั้นตามธรรมอันว่าด้วย “อรหันตมรรค” นั้นแล้ว และการที่ได้ซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นได้ มันก็คือ “อรหันตผล” นั่นเอง อรหันตผล เป็นเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่มันเผยตัวมันเองออกมา แสดงเนื้อหามันออกมาซึ่งมันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น ไม่มีธรรมสิ่งใดเลยในคุณลักษณะแห่งการปรุงแต่งคือสังขตธาตุเกิดขึ้นและดับไปในเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้นี้ได้ ไม่มีแม้กระทั้งการปรุงแต่งด้วยว่า “นี่คือธรรมอันว่าด้วย อรหันตผล” สรุปโดยหลักแล้ว ธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันมิได้เกิดขึ้นจากสิ่งใดหรือใครต้องมากระทำให้เกิดขึ้น มันแสดงเนื้อหาอันคือ ความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้น และในเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันก็ไม่ได้มีกระบวนการ “การทำความเข้าใจและพิจารณาธรรม” อันว่าด้วยธรรมอันคือ อรหันตมรรค อรหันตผล แต่อย่างใด เพราะโดยสภาพแห่งธรรมอันว่าด้วย อรหันตมรรค อรหันตผล นี้ มันคือธรรมอันมีสภาพปรุงแต่งซึ่งมันมิใช่เนื้อหาของธรรมชาติดั้งเดิมแท้อยู่แล้ว มันจึงต้องสลัดออกซึ่งธรรมอันคือ อรหันตมรรค อรหันตผล ซึ่งเป็นสังขตธาตุ ธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันถึงจะเผยตัวมันเองออกมา ซึ่งมันเป็นเนื้อหาตามธรรมชาติอยู่แล้ว การพิจารณาธรรมอันเป็นเหตุให้เราตระหนักชัดถึง"ธรรมชาติดั้งเดิมแท้" มันเป็นเรื่องต่างหากจากเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่มันเผยตัวมันเองออกมา การพิจารณาธรรมอันเป็นเหตุให้เราตระหนักชัดถึง"ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ " มันคือเนื้อหาแห่งการปรุงแต่งด้วยชนิดหนึ่งที่ต้องสลัดออกไม่เข้าไปยุ่งเกี่ยว เมื่อพิจารณาจนเกิดความเข้าใจแล้ว ก็ต้องสลัดการพิจารณาออกอันคือธาตุแห่งการปรุงแต่งด้วย แล้วเราจะได้ซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนกับ "ธรรมชาติดั้งเดิมแท้" ที่มันว่างอยู่อย่างนั้นมานานแสนนานอันหาจุดเริ่มต้นไม่ได้ ท่านอิคคิว ปรมาจารย์เซน เจ้าของฉายา จักรพรรดิของคนนอกรีต ก็ยังได้แนะนำให้ลูกศิษย์ระหว่างที่กำลังสนทนาธรรม เพื่อฝึกเซนอยู่ดีๆ ว่า " เจ้าจงลืมการฝึกเซนเสียเถอะ ไปมุ่งมั่นชงชาจะดีกว่า " บทที่ 63 มิได้ยืนยัน ความเป็นธรรมชาติดั้งเดิมแท้ในการทำหน้าที่ของมันที่มันแสดงเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอยู่อย่างนั้นอันหาจุดเริ่มต้นและจุดสิ้นสุดมิได้นั้น การทำหน้าที่ตามธรรมชาติของมัน มิได้เป็นการทำหน้าที่เพื่อเป็นสิ่งยืนยันเกี่ยวกับการสิ้นสุดหรือการดับสูญของปรากฎการณ์ใดๆ มิได้เป็นการทำหน้าที่เพื่อเป็นสิ่งยืนยันว่า “นี่คือการสลัดออกสละทิ้งซึ่งสังขตธาตุ” “นี่คือการสลัดออกสละทิ้งซึ่งธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่งทั้งปวงได้โดยเด็ดขาดแล้ว” มิได้เป็นการทำหน้าที่เพื่อเป็นสิ่งยืนยันว่า “นี่คือการดับไปสิ้นไปแห่งอัตตาทั้งปวง” มิได้เป็นการทำหน้าที่เพื่อเป็นสิ่งยืนยันว่า “นี่คือการดับไปสิ้นไปแห่งอาสวะกิเลสทั้งหลาย” มิได้เป็นการทำหน้าที่เพื่อเป็นสิ่งยืนยันถึง “ความมีอยู่หรือความไม่มีอยู่แห่งภาวะธรรมใดๆ” มิได้เป็นการทำหน้าที่เพื่อเป็นสิ่งยืนยันว่า “นี่คือการตกผลึก” “นี่คือการตระหนักชัดและกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้” และท้ายที่สุดมันก็มิได้เป็นการทำหน้าที่เพื่อเป็นสิ่งยืนยัน“ฐานะตัวมันเองว่ามันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้” ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันก็ทำหน้าที่ของมันอยู่อย่างนั้น ถ้ามันมีการเปลี่ยนแปลง มันก็ยังมีอยู่เหมือนเดิม ถ้ามันไม่มีการเปลี่ยนแปลง มันก็ไม่มีสิ่งใดเลยสักสิ่ง บทที่ 64 ฝันละเมอ ความจริงที่ไม่ใช่ความเป็นจริง ถ้าหากว่าสิ่งที่เรียกว่า “ความจริง” เป็นเพียงสิ่งที่พยายามให้เป็น“ความเป็นจริง” เท่านั้น แล้วอะไรจะเกิดขึ้น? หากถ้าความหมายของคำว่า “ความจริง” ที่เราต่างเข้าใจกันนั้น เป็นเพียงความเข้าใจบนพื้นฐานความเข้าใจของตนเองเพียงเท่านั้น แต่แท้จริงแล้วความเข้าใจในส่วนนี้ที่ว่านี้ เป็นเพียงสิ่งที่ตนพยายามให้เป็นความจริงเสียมากกว่า ด้วยเหตุผลที่ว่า ความจริงนั้นต้องมีตัวตน จับต้องสัมผัส ต้องมีสิ่งที่พิสูจน์และมีความหมายและสามารถให้คำจำกัดความให้ได้ ถึงจะเรียกสิ่งเหล่านั้นว่า “ความจริง” แต่ในทางกลับกันสำหรับผู้ที่ตระหนักชัดแล้วจึงเรียกสิ่งนั้นว่า “ความจริงที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อให้เป็นความเป็นจริง” จึงไม่แปลกอะไรที่จะเห็นได้ว่า มนุษย์เรามีความคิดที่แตกต่างกันออกไป ซึ่งนั่นอาจเป็นข้อพิสูจน์ให้เห็นได้อย่างหนึ่งว่า สิ่งที่แต่ละคนเชื่อหรือได้รับรู้มาเป็นความเป็นจริงสำหรับเขาเหล่านั้น และการที่จะทำให้เขาเหล่านั้นรับรู้และลืมตาต่อความเป็นจริงแท้โดยธรรมชาติก็ไม่ใช่เรื่องง่ายเหมือนกัน จึงเป็นไปได้ยากและมีน้อยคนนักที่จะตระหนักชัดถึงความเป็นจริงที่แท้นี้โดยใช้ระยะเวลาอันสั้น เพราะเหตุที่ว่าทุกคนมัวแต่หลับตาหาความเป็นจริงตามจินตนาการณ์ที่สร้างขึ้นมาด้วยความอยากให้เป็นความจริง หรือจะอธิบายง่ายๆว่า เหมือนกำลังฝันแต่ไม่รู้ตัวว่าฝันอยู่ ละเมออยู่ แล้วก็เลยไปจริงจังกับความฝัน ตามติด ติดพัน ผูกพันจนฝันกันข้ามชาติ ดั้งนั้นคนที่ปฏิบัติธรรมนั้นก็เหมือนควานหาการตื่นออกจากความหลงในภาวะที่ละเมออยู่นั่นเอง แล้วหวังว่าวันหนึ่งจะตื่นออกได้จากการวุ่นวายอยู่กับสภาวะธรรมที่ตนรับรู้ในฝันนั้นๆ (ซึ่งเป็นการรับรู้สภาวะธรรมในภาวะหลับไหลจากความหลงนั่นเอง) แล้วมันจะเป็นไปได้ยังไง แบบนี้เรียกว่าละเมอหลงในธรรม ส่วนคนที่ไม่ได้ปฏิบัติธรรมนั่นก็มีสองประเภทคือเขาตื่นจากความหลงโดยธรรมชาติของเขาอยู่แล้ว หรืออีกประเภทที่เป็นส่วนใหญ่คือคนละเมอหลงโลก ซึ่งบางส่วนก็ว่าตัวเราอยู่ในความฝันก็เลยสาละวนหาทางออกกันใหญ่ แต่ถ้ายิ่งไปทำ ไปปฏิบัติก็จะยิ่งติดอยู่ในความฝัน เพราะกายนี้ใจนี้ก็เป็นเพียงร่างชั่วคราวที่มีขึ้นมาเพื่อใช้งานในชั่วขณะหนึ่งของชีวิตเท่านั้น แล้วดันไปจริงจังกับมันจนยืดยาว แต่ทั้งละเมอหลงในโลกหรือหลงในธรรมมันก็ละเมออยู่ในความฝันเหมือนกัน ไม่มีความแตกต่าง เพราะถ้ายังมีความแตกต่างระหว่างดีกับเลว ถูกกับผิด มันก็ยังมีตัณหาเหมือนเดิม จะออกจากฝันได้ก็เลิกใส่ใจทุกสภาวะที่เกิดขึ้นในฝัน รู้หรือไม่รู้ก็ไม่มี คือยังไงถ้ามันจะรู้ก็รู้ของมันอยู่เองแล้ว ถึงไม่มีเจตนาเข้าไปรู้ก็ตาม แล้วเราจะค่อยๆตื่นออกจากฝันนั้นไปเอง ซึ่งก็แล้วแต่สภาวะของแต่ละคนด้วยว่าหลับลึกขนาดไหน ฝันจริงจังเท่าใด หรือถูกความฝันหลอกหลอนจนบังไปหมด บางคนสภาวะในการหลับละเมอนั้นเป็นไปเพียงตื้นๆ พอได้ฟังได้รู้สัจธรรมก็สะดุ้งตื่นออกทันที อย่างที่เรียกว่าบรรลุฉับพลัน บางคนเจอบังเยอะหน่อยก็อาจจะค่อยๆรู้สึกตัว สะลึมสะลือตื่นขึ้นมาแบบงงๆก็มี ทั้งหมดนี้เพียงแต่ให้เรา “ปลง” คือไม่เล่นเกมไปกับมัน ไม่ต้องไปสาละวนกับการปฏิบัติเพื่อตื่นออกจากความฝัน เพราะกายและใจนี้ก็เป็นเพียงเครื่องมือของเกมความฝัน เพื่อที่จะสืบต่อไปบนเกมฝันนี้เท่านั้น ยิ่งไปยุ่งกับมัน มันก็จะมีฝันอื่นๆรอเราอยู่มากขึ้นเท่านั้นเอง นี่แหล่ะคือความเป็นจริงแท้โดยธรรมชาติ และเมื่อบุคคลใดสามารถที่จะเข้าใจได้ว่า โดยแท้จริงแล้วธรรมชาติไม่ได้สร้างอะไรมาเพื่อให้แตกต่าง และเข้าใจว่าสิ่งที่แตกต่างคือความเข้าใจของตน นั้นแหล่ะ ท่านได้เข้าใจเนื้อหาของความเป็นจริงโดยธรรมชาติล้วนๆแล้ว บทความนี้ เขียนโดย นางสาวอัญชลี พรมน้อย (ลูกศิษย์) จะทิ้งหรือไม่ทิ้งตัวรู้ จะสละหรือไม่สละ จะวางหรือไม่วาง จะบริสุทธิ์หรือไม่บริสุทธิ์ ก็ไม่เกี่ยวกับธรรมชาติแห่งพุทธะ บทที่ 65 กรอบแห่งมนุษยชาติ “มนุษย์” จัดว่าเป็นสัตว์สังคมชนิดหนึ่งที่มีรูปแบบการอยู่ร่วมกันในเชิงปฏิสัมพันธ์ ก็ด้วยลักษณะของความเป็นมนุษย์นั่นเองที่มีความคิดซับซ้อนทั้งในเชิงแง่บวกและแง่ลบ เพราะฉะนั้นการอยู่ร่วมกันในสังคมจึงเกิดกฎกติกาขึ้นมาเพื่อเป็นการตีกรอบ ซึ่งมันเป็นแนวทางให้แต่ละคนได้เดินตามทั้งนี้เป็นไปเพื่อประโยชน์แห่งความผาสุกในการอยู่ร่วมกันทางสังคม “กรอบ” ที่ช่วยกันตั้งขึ้นซึ่งเป็นข้อตกลงร่วมกันนั้นเป็นความเห็นร่วมกันไปในทางที่ดี เช่น จารีตประเพณี วัฒนธรรม ศีลธรรม กฎหมาย และ ศาสนา การดำรงชีวิตมนุษย์ในฐานะสัตว์สังคมจึงเป็นวิถีชีวิตที่อยู่ภายใต้กรอบตลอดมา เป็นการดำรงชีวิตในความหมายแห่งการมีเรามีเขามีสิ่งต่างๆในสังคมโดยมีกรอบแห่งความดีชี้นำ แต่เนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันคือเนื้อหาแห่งความไร้ซึ่งความเป็นตัวเป็นตน มันคือความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้น ธรรมชาติดั้งเดิมแท้จึงไม่มีกฎกติกาใดๆมาเป็นกรอบ ธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้น มันก้าวไปกว่ากรอบทางศาสนาและความเชื่อใดๆ ที่มนุษยชาติเคยรู้จัก มันก้าวหน้าพ้นแม้กระทั้งศิลธรรมอันดีอันบริสุทธิ์ของมนุษย์ ในเนื้อหาธรรมชาติมันมีแต่ความว่างเปล่ามันไม่มีกรอบ เพราะฉะนั้น เราในฐานะนักปฏิบัติทั้งหลายขอให้ทำความเข้าใจในเรื่อง “กรอบ” ให้ดี การที่เราจะตกผลึกหรือตระหนักชัดและจะซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้นั้น ขอให้เรามีความมั่นใจว่าธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันไม่ใช่เนื้อหาที่ต้องอยู่ในกรอบ มันเป็นการก้าวพ้นกรอบแห่งวิถีจิตวิญญาณในความเป็นมนุษย์ไปแล้ว มันปลอดจากความรู้สึกดีหรือชั่ว ความรู้สึกที่ดีมากๆและความรู้สึกที่ชั่วมากๆมันย่อมไม่ปรากฎในเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้เลย มันอาจจะเป็นความกระอักกระอ่วนใจเป็นความกังวลใจและไม่มั่นใจในการที่เราจะเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนตามธรรมชาติแห่งความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้นโดยปราศจากความรู้สึกที่ต้องพึ่งพิงเกี่ยวข้องกับศีลธรรมกฎระเบียบ วัฒนธรรม รูปแบบแห่งศาสนา หรือ ข้อวัตรแห่งการปฏิบัติและผลแห่งการปฏิบัติซึ่งเป็นกรอบที่เราเคยยึดว่ามันเป็นหนทางหรือแนวทางที่จะทำให้เราหลุดพ้นจากความทุกข์ทั้งปวงได้ เพราะความที่เข้าใจผิดเองว่าเราต้องปฏิบัติอะไรสักอย่างเพื่อให้มันดูดีในความรู้สึกของเราที่เราเรียกมันว่า “ความบริสุทธิ์ของจิต” อันเกิดขึ้นจากการปฏิบัติตาม “ความเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดา” แต่ในความหมายแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ การที่เราคิดว่าเราต้องปฏิบัติธรรมและจะต้องมีผลแห่งการปฏิบัติเกิดขึ้น ซึ่งมันเป็น “ภาพแห่งความบริสุทธิ์โดยรวม” อันเกิดจากการที่เรากำลังเดินบนมรรคาแห่งความหลุดพ้น สิ่งต่างๆเหล่านี้มันก็ยังล้วนแต่เป็นกรอบเช่นกัน ซึ่งเรียกมันว่า“กรอบปฏิบัติแห่งความเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดา” เป็นการเข้าไปติดกรอบในวิธีการปฏิบัติ การที่เราจะตระหนักชัดและเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันจึงเป็นการที่เราจะต้องสลัดออกซึ่งกรอบต่างๆเหล่านี้ได้อย่างเด็ดขาดโดยที่ไม่ต้องมีความรู้สึกกังวลใดๆทั้งสิ้นที่จะต้องมาแอบอิง “กรอบ” เพื่อให้ธรรมชาติดั้งเดิมแท้เกิดขึ้น เนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันเป็นความอิสระโดยตัวมันเอง ไม่ได้อาศัยเหตุและปัจจัยจากสิ่งใดๆกรอบใดๆเพื่อมาเอื้อให้เนื้อหาธรรมชาติมันปรากฎขึ้นเลย ธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันดำรงเนื้อหาแห่งความอิสระที่เป็นความว่างเปล่าอย่างนี้มานานแสนนานโดยไม่มีจุดเริ่มต้นของมันด้วยซ้ำ มันมิใช่เป็นการก้าวพ้นกรอบ แต่มันเป็นสิ่งที่ “ไม่เคยมีกรอบ” มาก่อนต่างหาก เพราะฉะนั้นการที่ได้ซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับมันแบบกลมกลืนไม่มีข้อแตกต่างในธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันจึงเป็นความกลมกลืนโดยที่ไม่มีความรู้สึกถึงความมีตัวตนแห่งเราที่ต้องก้าวพ้นกรอบการปฏิบัติให้ได้แม้แต่สักนิดเดียว มันเป็นความกลมกลืนในความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนแบบอิสระเด็ดขาดอยู่อย่างนั้น โดยไม่ต้องรู้สึกว่า “จะต้องก้าวพ้นอะไรเพื่ออะไรอีก” พระพุทธเจ้าได้ประกาศธรรมทั้งปวง โดยมั่งหวังที่จะขจัดเสียซึ่งลู่ทาง ทุก ๆ ชนิด แห่งความคิดปรุงแต่ง และพระพุทธองค์ก็มุ่งกำจัด ลู่ทางในการปรุงแต่งของพวกเธอ ที่เกาะยึดด้วยหลักเกณฑ์แห่งการปฏิบัติต่างๆ ด้วย บทที่ 66 บัวสี่เหล่า ด้วยความที่กลุ่มกรรมวิสัยของแต่ละกลุ่มมีดวงจิตผูกพันกันมาในเชิงกระทำกรรมต่อกันทั้งในด้านบวกและด้านลบ เพราะฉะนั้นเมื่อถึงเวลาที่บรมมหาโพธิสัตว์ได้ลงมาจุติเพื่อตรัสรู้และประกาศสัจธรรมในแต่ละยุค ด้วยผลกรรมที่ได้ทำต่อกันมานั้นมันหลากหลายและซับซ้อนจึงทำให้รอบบารมีของแต่ละดวงไม่เท่ากัน ด้วยเหตุผลนี้เมื่อองค์พุทธโคดมได้ตัดสินใจประกาศแสดงธรรมในยุคนี้ ท่านจึงมีพระมหากรุณาธิคุณที่จะทรงแสดงธรรมเพื่อเอื้อแก่หมูบรรดาสรรพสัตว์น้อยใหญ่ ท่านเลือกที่จะทรงแสดงธรรมแตกต่างกันไปให้เหมาะสมกับภูมิปัญญาบารมีของแต่ละดวงจิต เพื่อให้ทุกดวงจิตได้รับประโยชน์สูงสุดจากการที่ท่านได้ลงมาจุติตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าในห้วงกาลเวลาแห่งกัปป์นี้ บัวเหล่าที่ 1 บัวใต้โคลนตม เปรียบเสมือนกลุ่มดวงจิตที่ไม่มีความละอายเกรงกลัวต่อบาปชอบเบียดเบียนทั้งตนเองและผู้อื่นด้วย กาย วาจา ใจ อยู่เป็นนิจ อีกทั้งเป็นกลุ่มดวงจิตที่เป็นมิจฉาทิฏฐิ ไม่เชื่อในกรรมคือการกระทำและผลแห่งกรรมวิบากที่จะได้รับ ดวงจิตเหล่านี้ได้แต่แสวงหาความสุขแบบทางโลกๆไปวันๆเท่านั้น เป็นดวงจิตที่ขาดการพัฒนาทางด้านจิตใจมาเป็นเวลายาวนานหลายภพหลายชาติแล้ว เมื่อพระพุทธองค์เสด็จไปในที่ต่างๆ และมีวาระกรรมที่ต้องได้พบปะกับพวกบัวเหล่านี้ หากพระองค์ทรงมีพระเมตตาพระองค์ก็จะทรงตักเตือนและตรัสธรรมอันเป็นเหตุให้พวกบัวเหล่านี้สะดุ้งสะเทือนกลัวถึงกรรมวิบากที่พวกตนจักได้รับ เช่น พระองค์จะตรัสถึงผลแห่งอกุศลกรรมที่หากได้ทำไปแล้วจะนำพาไปสู่นรกภูมิเป็นต้น แต่ถ้าหากบัวเหล่านี้ไม่รับฟังหรือเป็นบัวที่มีดวงจิตหยาบช้าเกินไป เมื่อพระพุทธองค์ได้พบเจอ พระพุทธองค์ก็จะทรงเป็นผู้นิ่งเฉยอยู่ โดยไม่ทรงตรัสธรรมใดๆ ทั้งสิ้น ท่านทรงปล่อยให้บัวเหล่านี้เวียนว่ายตายเกิดไปตามยถากรรมอันคือกรรมวิบากต่อไป บัวเหล่าที่ 2 บัวใต้น้ำ เปรียบเสมือนกลุ่มดวงจิตที่พอจะพัฒนาจิตตนเองได้บ้าง แต่รอบปัญญาบารมียังไม่เพียงพอที่จะเรียนรู้ทำความเข้าใจเพื่อที่จะตระหนักชัดถึง ความหมายแห่งทุกข์ เหตุแห่งการให้เกิดทุกข์ และความดับทุกข์ได้ เมื่อพระพุทธองค์เสด็จไปในที่ต่างๆ และมีวาระกรรมที่ต้องได้พบปะกับพวกบัวเหล่านี้ พระพุทธองค์จึงทรงมีความเมตตาที่จะสั่งสอนบัวเหล่านี้ให้รู้ถึงเรื่องกรรมที่ได้กระทำและผลแห่งกรรมที่จะได้รับจากการกระทำนั้นที่จะทำให้ไปเกิดในภพภูมิที่ดีและเลว ทั้งนี้เพื่อช่วยให้บัวเหล่านี้ให้มีทิฎฐิความเห็นที่ถูกต้องเป็นสัมมาทิฎฐิ หลุดพ้นจากมิจฉาทิฎฐิความเห็นผิดทั้งปวง ซึ่งเห็นว่าโลกนี้เที่ยงหรือขาดสูญ ซึ่งเป็นความเห็นผิดที่แพร่หลายในยุคนั้น และเมื่อบัวเหล่านี้มีรอบปัญญาบารมีไม่เพียงพอที่จะเรียนรู้เรื่องทุกข์ และความดับไปแห่งทุกข์ พระพุทธองค์จะทรงแสดงธรรมเพื่อสอนบัวเหล่านี้ให้รู้จักการอบรมจิตใจตนเอง “ ด้วยการสอนให้ปรุงแต่งจิต ” ไปในทิศทางที่ชอบอันเป็นกุศลจิต เช่นทรงสอนให้รักษาศิล 5 ทรงสอนให้สละทรัพย์เพื่อทำบุญบริจาค ทรงสอนให้ออกบวชเนกขัมมะเพื่อรักษาอุโบสถศิล ทรงสอนให้เลี้ยงดูบิดามารดาเชื่อฟังเคารพผู้ใหญ่ ทรงสอนให้เลือกคบหาบัณฑิตเป็นกัลยาณมิตร เหล่านี้เป็นต้น บัวเหล่าที่ 3 บัวปริ่มน้ำ เปรียบเสมือนกลุ่มดวงจิตที่มีรอบปัญญาบารมีมากพอที่จะเรียนรู้ทำความเข้าใจเพื่อจะตระหนักชัดถึง สภาพแห่งทุกข์ เหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ และทุกข์ดับไปได้เพียงบางส่วน เมื่อพระพุทธองค์เสด็จไปในที่ต่างๆ และมีวาระกรรมที่ต้องได้พบปะกับพวกบัวเหล่านี้ พระพุทธองค์จึงทรงมีความเมตตาที่จะสั่งสอนบัวเหล่านี้ให้รู้ถึงเรื่อง การเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ทั้ง 5 นั้นคือ ทุกข์ และทุกข์นั้นเองที่ทำให้ต้องไปเวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฎฎ์ และ เพราะรอบปัญญาบารมีของบัวเหล่านี้ยังเห็นอยู่ด้วยโมหะความหลงว่า “ ยังมีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นอยู่ ” พระพุทธองค์จึงทรงสอนชี้ให้เห็นว่า สิ่งใดสิ่งหนึ่งที่บัวเหล่านี้เห็นว่ามันเกิดขึ้นนั้น “ มันตั้งอยู่ได้ไม่นาน ” และเป็นธรรมดาธรรมชาติที่สิ่งใดสิ่งหนึ่งนี้มันก็ล้วนดับไปโดยสภาพมันเอง ท่านทรงเพียงสอนให้บัวเหล่านี้คลายจากกำหนัดแห่งความเข้าไปยึดมั่นถือมั่นทั้งหลายเท่านั้น บัวเหล่าที่ 4 บัวที่ชูช่อเหนือน้ำและกำลังที่จะบานกลีบออก เปรียบเสมือนกลุ่มดวงจิตที่จะมีปัญญาบารมีมากเพียงพอแล้วที่จะพ้นทุกข์เป็นผู้หลุดพ้นในชาตินี้ได้ เมื่อพระพุทธองค์เสด็จไปในที่ต่างๆ และมีวาระกรรมที่ต้องได้พบปะกับพวกบัวเหล่านี้ พระพุทธองค์เพียงทรงตรัสธรรมแค่ว่า ทุกสรรพสิ่งมันย่อมไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่แล้ว มันคือความว่างเปล่าเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น สำหรับบัวเหล่านี้พระพุทธองค์จะไม่ทรงตรัสธรรมอะไรมาก เพราะบัวเหล่านี้มีปัญญามากพอมีความเป็นบัณฑิตมากพอที่จะพิจารณาและทำความเข้าใจในธรรมต่างๆ ด้วยปัญญาของตนเองได้ เพียงพระพุทธองค์ทรงตรัสธรรมซึ่งเป็น “ ธรรมอันคือธรรมชาติแห่งการปรุงแต่งไม่ได้โดยตัวมันเอง ” เพียงเท่านั้น บัวเหล่านี้ก็ได้ตระหนักชัดและสามารถซึมทราบกลายเป็นเนื่อหาเดียวกันกับความว่างเปล่าแห่งความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น ต่อหน้าพระพักตร์แห่งองค์พระตถาคตเจ้า จะกี่ทัพพีๆก็รสชาติเดียวกัน เสมอกันด้วยความอิ่มเอมในธรรมชาติแห่งพุทธธะนั้น เพราะพุทธะไม่มีอันดับลดหลั่นมันเสมอกันหมด ด้วยความเป็นเนื้อหาเดียวกันตลอดทุกอนูธรรมธาตุ บทที่ 67 ความว่าง ความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้นที่เป็นเนื้อหาของธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ความว่างชนิดนี้มันคือลักษณะแห่งความหยุดคิด มันคือความที่ไม่ต้องคิด มันคือธรรมชาติแห่งความไม่เข้าไปยึดมั่นถือมั่นในเวทนาทั้งหลายอันก่อให้เกิดตัณหาอุปาทานเป็นความปรุงแต่งขึ้นมาเป็นความคิดขึ้นมาเป็นตัวเป็นตนขึ้นมา มันเป็นธรรมชาติแห่งความไม่ใช่ตัวตนไม่ใช่เราไม่ใช่เขา มันเป็นความว่างเปล่าอันเกิดจากพื้นฐานความเข้าใจในเรื่องขันธ์ 5 ในเรื่องการไม่เข้าไปยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ทั้ง 5 ในเรื่องการที่ขันธ์ทั้ง 5 ดับไป ในเรื่องการที่ขันธ์ทั้ง 5 ดับสนิทไปไม่มีเหลือ ในเรื่องการสลัดออกแห่งขันธ์ทั้ง 5 ซึ่งเป็นการสลัดออกแห่งสังขตธาตุ ในเรื่องการที่มันทำหน้าที่ “เป็นความว่าง” ตามธรรมชาติโดยเนื้อหามันอยู่อย่างนั้น เพราะฉะนั้น ความว่างเปล่าที่เป็นเนื้อหาแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันจึงไม่ใช่ “ความว่างแบบไม่สนใจอะไรเลย” มันไม่ใช่ความว่างอันเกิดจากการการภาวนาโดยไม่ใส่ใจในสิ่งใด ไม่ใช่ความว่างแบบดับสูญซี่งเป็นมิจฉาทิฏฐิ ก็โดยข้อเท็จจริงนักปฏิบัติทั้งหลายย่อมถูกอวิชชาตัณหาอุปาทานครอบงำ เราทั้งหลายควรที่จะศึกษาถึงปัญหาคือลักษณะทุกข์ ลักษณะเหตุแห่งการทำให้เกิดทุกข์คือการเข้าไปยึดมั่นถือมั่น ลักษณะแห่งการออกจากกองทุกข์ได้อย่างสิ้นเชิงคือการสลัดออกซึ่งสังขตธาตุซึ่งเป็นธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่งทั้งหลาย เมื่อทำความเข้าใจก็เกิดการตกผลึก ตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้อยู่อย่างนั้น นั่นแหละคือหน้าตาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอันแท้จริง ไม่มีพุทธะที่จะต้องแสวงหา ไม่มีมรรคจะต้องปฏิบัติให้สำเร็จ ไม่มีธรรมที่จะต้องเข้าถึง พุทธะ ธรรม มรรค เป็นหนึ่งเดียว แต่เป็นเพียงชื่อที่ว่างเปล่า และไม่มีอยู่จริง บทที่ 68 ไม่ต้องการทั้งเหตุและผล ตัวธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้น มันคือเนื้อหาแสดงคุณสมบัติของมันในความไร้ซึ่งความเป็นตัวเป็นตนอยู่อย่างนั้น มันปราศจากทุกๆสิ่งโดยไม่มีใคร ไม่มีเขา ไม่มีเรา และไม่มีสิ่งใดๆเลยที่จะเข้าไปแทรกอยู่ได้ในเนื้อหามันได้เลย มันเป็นเนื้อหาที่ “ไม่ต้องการ”อาศัยอยู่บนสิ่งๆหนึ่งที่แสดงเหตุและผลกับมันอยู่ตลอดเวลา เพราะเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันเป็นเนื้อหาที่บริบูรณ์อยู่แล้วโดยตัวมันเอง เป็นความบริบูรณ์เต็มเปี่ยมชนิดที่ไม่ต้องการเหตุและผลเพื่อมาเติมเต็มในความบริบูรณ์แห่งมันได้อีกเลย หากนักศึกษาทางฝั่งโน้น ซึ่งเป็นผู้ที่ไม่เข้าใจว่า “เพียงแค่ลืมตาตื่นซึ่งเป็นความตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนในธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ” นักศึกษาเหล่านี้ก็จะเฝ้าเพียรพยายามหา “เหตุและผล” ในการที่จะเรียนรู้ว่าอะไรเป็นอะไร โดยอาศัยเหตุและผลต่างๆนาๆ เป็นพื้นฐานแห่งความเข้าใจผิดว่าสิ่งนั้นๆจะนำพาไปสู่ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้ แม้กระทั้งเหตุผลที่ดูดีที่สุดเท่าที่นักศึกษาฝั่งทางโน้น “จะใช้ความพยายามกระเสือกกระสนค้นหาความรู้เหล่านี้มาประดับได้ ” และคิดว่า “มันใช่” บนความคิดเห็นที่เป็นเหตุและผลว่ามันถูกต้องและบนความเข้าใจผิดอีกเช่นเคยว่า มันคือ “แนวทาง” ด้วยการอิงเหตุผลที่ว่า “อวัยวะแห่งอายตนะทั้งหกเหล่านี้ ต่างก็เข้าคลุกคลีกันกับสิ่งที่จะทำให้มันเศร้าหมอง กล่าวคือ ตากับรูป หูกับเสียง จมูกกับกลิ่น ลิ้นกับรส กายกับโผฏฐัพพะ และใจกับธรรมารมณ์ ในขณะแห่งการสัมผัสระหว่างอวัยวะเหล่านี้ กับวัตถุที่มันสัมผัส ย่อมเกิดความรู้สึกทางอารมณ์ขึ้นอีก ๖ ชนิด (คือเวทนา) ดังนั้น จึงทำให้เกิดมีสิ่งซึ่งเนื่องกันอยู่กับอายตนะขึ้นเป็น ๑๘ อย่างด้วยกัน” และถึงจะเรียนรู้เพิ่มเติมอีกว่า “สิ่งที่มันเศร้าหมองนั้นมันก็ย่อมไม่เที่ยงดับไปเป็นธรรมดา ” เหตุและผลต่างๆเหล่านี้ข้างต้นก็เป็นเพียงแค่การปลดเปลื้องจากความมืดแห่งทิฏฐิทั้งหลายในระดับหนึ่งเท่านั้น แต่โดยตัวมันเองแห่ง “เหตุและผล” มันก็ยังเป็นสัมมาทิฏฐิซึ่งเป็นทิฏฐิธรรมแห่งเหตุและผลอันเป็นสังขตธาตุคือธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่งในเหตุและผลขึ้นมาเท่านั่นเอง ซึ่งโดยตัวมันเองก็มีสภาพแห่งการเกิดขึ้นดับไป ซึ่งมันไม่ใช่เนื้อหาแห่งอสังขตธาตุ อันคือธรรมธาตุแห่งการไม่ปรุงแต่งซึ่งมันคือความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้น เป็นเนื้อหาแห่งความบริบูรณ์ของความว่างเปล่าซึ่งปราศจากตัวตน ซึ่งมันไม่ประกอบไปด้วยธรรมธาตุแห่งการเกิดขึ้นและดับไปชนิดที่เราเรียกว่า “เหตุและผล” และเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันก็ไม่ได้ประกอบไปด้วยอัตตาหรือสังขตธาตุชนิดเหตุและผลที่ว่า “เพียงแค่ลืมตาตื่นซึ่งเป็นความตระหนักชัดและเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนในธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ” เช่นกัน ธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันไม่ต้องการแม้กระทั้งเหตุและผลที่ว่า ใครจะมาตระหนักชัดในตัวมัน และใครจะมาซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนกับมันได้ เพราะโดยแท้จริง ธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันก็แสดงเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนของมันอยู่อย่างนั้น เพียงเท่านั้นจริงๆ พระพุทธเจ้าที่แท้จริงนั้นไม่มีตัวตน ธรรมะที่แท้จริงนั้นไม่มีรูปร่าง แม้ว่าท่านอาจจะได้บรรลุถึง สิ่งหนึ่งสิ่งใดในทางนั้นก็ตาม มันก็มิใช่ธรรมชาติแห่งพุทธะที่แท้จริง บทที่ 69 ไล่ตะครุบความสงบ หากท่านเป็นนักปฏิบัติที่กำลังแสวงหาความสงบในลู่ทางความรู้ของท่านด้วยกำลังแห่งสติ สมาธิ และปัญญา ตามที่ท่านเข้าใจ ก็ขอให้พึงทำความเข้าใจไว้ว่าความสงบสุขที่ท่านกำลังแสวงหามันยังไม่ใช่ความสงบสุขที่แท้จริง ก็เพราะว่าท่านไม่เข้าใจเอาซะเลยว่าแท้ที่จริงมันไม่มีอะไรเลย ความเป็นจริงมันไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเลยที่จะเกิดขึ้นเป็นตัวเป็นตนได้มันมีแต่ความว่างเปล่าอยู่อย่างนั้น เมื่อท่านเข้าใจผิดไปเองว่ามีและความมีนั้นมันไม่เที่ยงดับไปเป็นธรรมดาตามความรู้ของท่าน และความดับไปแห่งความมีนี้เองคือความสงบตามที่ท่านเข้าใจและมุ่งมั่นเพื่อปฏิบัติแสวงหา ท่านจะเชื่อหรือไม่ว่าความสงบตามที่ท่านกำลังผจญอยู่มันจะทำให้ท่านต้องเฝ้าระวังมันเพื่อรักษาระดับความสงบของมันอยู่ตลอดเวลา เพราะมันคงจะมีอีกหลายมีตามความเข้าใจผิดที่มีอยู่ในใจท่านที่มันจะผุดขึ้นมาคอยหลอกหลอนให้ท่านเข้าไปรับรู้กับความดับของมัน ความสงบของท่านมันก็คงจะเปลี่ยนแปลงไปเรื่อย เป็นความสงบบ้างไม่สงบบ้างสลับสับเปลี่ยนกันไป เป็นความสงบแบบขึ้นๆลงๆที่ท่านต้องเข้าไปไล่ตระครุบให้มันหยุดนิ่งตามที่ใจท่านต้องการ แต่ความสงบที่แท้จริงมันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนของมันอยู่อย่างนั้น มันเป็นความว่างเปล่าที่เสมอกันด้วยเนื้อหาแห่งความบริบูรณ์ตามธรรมชาติที่ไม่มีส่วนใดส่วนหนึ่งที่จะพร่องไปแล้วกลายเป็นอัตตาตัวตนซึ่งเป็นการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นจนก่อให้เกิดความทุกข์วุ่นวายไม่สงบตามมา มันเป็นธรรมชาติแห่งการเสมอกันด้วยความสงบสุขอย่างถาวรไม่เปลี่ยนแปลงเป็นอย่างอื่นไปได้ มันเป็นความสงบสุขอย่างแท้จริงโดยตัวมันเองโดยสภาพมันเอง โดยที่ไม่ต้องมีใครเข้าไปประคองไล่ตะครุบมันด้วยการเฝ้าระวังที่เต็มเปี่ยมไปด้วยกำลังแห่ง สติ สมาธิ และปัญญา อันเกิดจากความกลัวพลั้งเผลอที่จะเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในสิ่งใดสิ่งหนึ่ง การเข้าไปปฏิบัติมันไม่ใช่ธรรมชาติแห่งพุทธะ...หรอก แต่มันเป็นจิตที่ปรุงแต่งในการปฏิบัติเพื่อแสวงหา สิ่งที่เราคาดหวังในอนาคตที่เรียกมันว่าการหลุดพ้น สิ่งที่เรามุ่งหวังบรรลุ...มันก็จะกลายเป็นเรื่องการบรรลัยไป เพราะมันเป็นเพียงจิตที่ปรุงแต่งพุทธะให้เกิดขึ้น ในมโนสำนึกของเรา...มันเป็นพุทธะที่มีตัวตนโผล่ขึ้นในจิตเรา การปฏิบัติมันจึงเป็นเรื่อง "ใช้จิตหาจิต" ทั้งหมด บทที่ 70 คำสอนเซนรุ่นแรก เพียงแค่ลืมตาตื่น เพียงแค่ทำความเข้าใจเพื่อตระหนักชัด เพียงแค่ซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับมัน เพียงแค่นี้จริงๆหรือ คำสอนเซน ใช่ มันมีเพียงเท่านี้ เท่าที่จะทำความเข้าใจในเนื้อหาธรรมให้กระจ่าง ไม่ติดขัดไม่ลังเลสงสัยในความหมายแห่งธรรม ก็คราวนั้น อัญญาโกณฑัญญะ ก็มิได้ลุกขึ้นหนีจากพระพุทธองค์ หลังจากที่ได้ฟังธรรมจากพระโอษฐ์ เพื่อไปเดินจงกรม นั่งสมาธิ แต่พระพุทธองค์ทรงใช้วิธีชี้หนทาง เพื่อให้อัญญาโกณฑัญญะเข้าใจในความหมายของธรรมชาติ และเพื่อให้อัญญาโกณฑัญญะละทิ้งข้อวัตรเดิมๆ อันคือ อสัทธรรมของตน และให้หันหน้ามาเผชิญความเป็นจริงในธรรมอันคือธรรมชาติ และก็มีเท่านี้จริงๆอีกเช่นกัน ในวันนั้น เมื่ออัญญาโกณฑัญญะเข้าใจในการเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดา หนึ่งวันผ่านไป และก็มีเท่านี้จริงๆอีกเช่นกัน ในวันต่อมา เมื่ออัญญาโกณฑัญญะ ละทิ้งความเข้าใจ ที่ตนเข้าใจว่า ทุกสรรพสิ่งมันย่อมเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดา เพราะอัญญาโกณฑัญญะได้ทำความเข้าใจเพิ่มเติม ให้มันตรงต่อสัจธรรมความเป็นจริง ในธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ว่าแท้จริงแล้วมันไม่มีอะไรให้เกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดาได้เลย ว่าแท้จริงแล้วมันคงปรากฏแต่สภาพอันว่างเปล่า ไร้ตัวตนของมันอยู่เช่นนั้นมานานแสนนานแล้ว สมตามที่ตถาคตเจ้าตรัสสอนว่า สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา อัญญาโกณฑัญญะใช้เวลาทำความเข้าใจ เพื่อที่จะได้ตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกัน กับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ เพียงแค่ 2 ราตรี เพียงเท่านี้จริงๆ สำหรับเรื่องราวที่เกิดขึ้นที่ป่าอิสิปตณมฤคทายวัน นี่คือ คำสอนเซนในรุ่นแรก ที่ครูสอนเซน ชื่อ พุทธโคดม จะยุ่งยาก หลงโมหะไปในวิธีการปฏิบัติอันซับซ้อน ที่ถ่ายทอดคำสอนธรรมะกันมาแบบผิดๆ หลายต่อหลายรุ่นแล้วทำไม ก็ในเมื่อคุณสามารถละทิ้ง ความคิดเห็นที่เป็นตัวเป็นตนแบบดิบๆของคุณ มาสู่ความเข้าใจในธรรมชาติว่า มีสิ่งหนึ่งแล้วสิ่งหนึ่งนั้น เกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดาได้ ด้วยความสามารถ ด้วยความเข้าใจของคุณเองได้ และ ก็ด้วยเหตุผลเดียวกัน คุณก็ต้องสามารถละทิ้งความเข้าใจในธรรมชาติที่ว่า มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นแล้วดับไปเป็นธรรมดานั้น มาสู่ความเข้าใจที่แท้จริง ซึ่งเป็นที่สุดของที่สุดแห่งความเป็นจริง ว่า แท้ที่จริงแล้วธรรมชาตินั้น ความดั้งเดิมแท้อันเป็นความแรกเริ่มเดิมทีของมัน มันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน อยู่อย่างนั้นมานานแสนนานแล้ว อันหาจุดเริ่มต้นและจุดจบของมันไม่ได้ เมื่อคุณละทิ้งภาวะธรรมอันเกิดจาก การตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกัน กับความเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดา มาสู่ความเป็นจริงด้วยการตระหนักชัดว่า ทุกสรรพสิ่งมันย่อมไม่มี มันปรากฏแต่ธรรมชาติแห่งความว่างเปล่า ไร้ตัวตนของมันอยู่อย่างนั้น มันเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น และคุณก็ได้ซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกับมัน มันก็จบเพียงเท่านี้ จะไปทำอะไรให้มันหลงโมหะขึ้นมาอีก นั่นแหละ เพียงแค่ลืมตาตื่น เพียงแค่ทำความเข้าใจเพื่อตระหนักชัด เพียงแค่ซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับมัน เพียงแค่นี้จริงๆ คำสอนเซน โอ๊ย...หลักเกณฑ์ทำไมเยอะไปหมด กว่าจะทำให้เธอตระหนักเห็นในพุทธะ มันเป็นหลักเกินไปแล้วต่างหาก พุทธะไม่มีหลักเกณฑ์หรอก มันเป็นสภาพเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น โดยมิได้อาศัยหลักเกณฑ์ใดๆ บทที่ 71 ล้างทิฏฐิทั้งปวง โดยสภาพดั้งเดิมแท้แห่งธรรมชาตินั้นมันมิใช่ตัวใช่ตนเลย มันคือความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้น แต่ด้วยเพราะเหตุแห่งอวิชชาคือความไม่รู้มันได้พาก่อรูปขึ้นมาเป็นความคิดเป็นตัวเป็นตน ทำให้เราไม่รู้จักหน้าตาสภาพดั้งเดิมแท้แห่งธรรมชาติที่มันคงเนื้อหาของมันอยู่อย่างนั้นอันหาจุดเริ่มต้นไม่ได้ และด้วยสภาพความคิดอันคืออวิชชาความไม่รู้อันหลากหลายนี้เอง พระตถาคตเจ้าได้ตรัสไว้ว่ามันคือ “ทิฏฐิ” หรือ ความคิดเห็น ซึ่งพระพุทธองค์ได้แบ่งไว้เป็น 2 ประเภท คือ สัมมาทิฏฐิ และ มิจฉาทิฏฐิ ในส่วนของมิจฉาทิฏฐินั้นเป็นความคิดเห็นที่ไม่ตรงต่อความเป็นจริงแห่งเนื้อหากรรม ไม่ตรงต่อเนื้อหาอันคือสภาพทุกข์ ไม่ตรงต่อเนื้อหาที่เป็นความดับไปแห่งทุกข์ ส่วนสัมมาทิฏฐิเองนั้นเป็นความคิดเห็นที่ตรงต่อสัจธรรมในระดับหนึ่ง แต่ก็ยังไม่ใช่หน้าตาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ เป็นความคิดเห็นในเรื่องทุกข์และการออกจากทุกข์ ครั้งเมื่อพระพุทธองค์ทรงย่างก้าวออกมาจากใต้โคนศรีมหาโพธิ์ นอกจากพระพุทธองค์จะทรงชี้สอนเรื่องธรรมชาติดั้งเดิมแท้แก่บรรดาหมู่เวไนยสัตว์ให้หลุดพ้นแล้ว พระพุทธองค์ยังทรงตรัสสอนเรื่องทิฏฐิซี่งเป็นเนื้อหากรรมและกลุ่มกรรม ที่แสดงเนื้อหาทิฏฐิที่นำทิฏฐิของกลุ่มพวกตนมาก่อตั้งในรูปแบบลัทธิและศาสนาของโพธิสัตว์แต่ละดวงที่ทำหน้าที่ตามรอบบารมีของตนต่อบริวารทั้งหลาย แม้กระทั้งในส่วนของการก่อรูปขึ้นมาเป็นศาสนาที่เรียกว่า “พระพุทธศาสนา” เองก็ตาม พระพุทธองค์ก็แสดงภูมิความรู้แห่งบรมมหาโพธิสัตว์ในฐานะ “พุทธวิสัย” ที่ท่านได้ตรัสรู้ซึ่งเป็นการรู้แจ้งในทุกส่วนแห่งเนื้อหากรรมเนื้อหาธรรมแล้วมาโปรดสอนเวไนยสัตว์ทุกหมู่เหล่าให้เข้าใจในเรื่องทิฏฐิต่างๆเหล่านี้ที่เป็นเหตุนำพาดวงจิตทั้งหลายได้เวียนว่ายตายเกิดในภพภูมิต่างๆ และพระพุทธองค์ทรงแสดงธรรมเพื่อชักจูงให้พุทธศาสนิกชนทั้งหลายในยุคนั้นซึ่งมีกรรมเกี่ยวเนื่องกับพระพุทธองค์ในฐานะบริวารของท่านมาสู่เส้นทางสัมมาทิฏฐิเพื่อให้เกิดความเข้าใจในธรรมที่ถูกต้อง ทั้งนี้เป็นพุทธประสงค์ที่จะให้พุทธศาสนิกชนทั้งหลายได้เข้าใจในสภาพทิฏฐิต่างๆและสภาพความบีบคั้นที่ก่อให้เกิดทุกข์และเกิดเบื่อหน่ายในทิฏฐิซึ่งโดยเนื้อหามันคือสภาพแห่งความทุกข์ เมื่อพุทธศาสนิกชนเหล่านี้ “ล้างทิฏฐิ” ทั้งหมดของตนเองออกได้ ล้างทั้งในส่วนมิจฉาทิฏฐิและสัมมาทิฏฐิ เมื่อสลัดออกซึ่งทิฏฐิทั้งหลายได้จึงเป็นการตระหนักชัดและเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้อย่างสิ้นเชิง เพราะฉะนั้นตัวสภาพเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้เอง มันจึงเป็นสภาพที่ปลอดจากมิจฉาทิฏฐิและสัมมาทิฏฐิ มันจึงเป็นสภาพที่ปลอดจากรูปแบบแห่งพระพุทธศาสนาทั้งปวง มันจึงเป็นสภาพที่ปลอดจากธรรมในทุกระดับที่พระพุทธองค์ประกาศที่เป็นเนื้อหาแห่งสัมมาทิฏฐิ การล้างทิฏฐิทั้งปวงด้วยการสลัดออก จึงเป็นการกลับคืนสู่ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ตามที่มันควรจะเป็น เป็นการกลับคืนสู่ “ความเป็นอิสระทั้งปวง” โดยไม่ถูกบีบคั้นจากทิฏฐิใดๆและไม่อยู่ภายใต้กฎเกณฑ์หรือกรอบแห่งศาสนา ถ้าหากคนผู้นั้น มีชีวิตอยู่แค่ลมหายใจเฉพาะหน้าได้แล้ว ไม่ว่าใครก็ไม่อาจมีอำนาจเหนือคนผู้นั้นได้ คำสอนแบบนี้ของ "เซน" จึงเหมาะกับ ผู้ที่รักเสรีภาพเป็นที่สุดและเป็นอิสรชนที่สุด บทที่ 72 แก่นแท้แห่งเซน (the core of Zen) หลังจากที่พระพุทธองค์ทรงประกาศธรรมจนถึงวาระสุดท้ายและเสด็จดับขันธ์ปรินิพพานใต้ต้นนางรังคู่นั้น เนื้อหาธรรมที่พระพุทธองค์ได้ตรัสไว้ทั้งหมดก็ถูกสืบทอดไปเป็นสายๆโดยแบ่งเป็นนิกายต่างๆ ก็มีอยู่นิกายหนึ่งที่โดดเด่นในเรื่องแนวคำสอนและการคุ้ยเขี่ยธรรม ก็คือ “นิกายเซน” หรือ ธยาณะ นิกายนี้ได้สืบทอดคำสอนสืบต่อกันมาแบบ “มีเอกลักษณ์” ซึ่งได้ส่งมอบวิธีสอนในเรื่องธรรมอันหลุดพ้นสู่คณาจารย์เป็นรุ่นๆ และเป็นการสืบทอดคำสอนหลักของพระพุทธองค์เพื่อชี้ทางไปสู่ความหลุดพ้นที่แท้จริง ผู้ที่ศึกษาธรรมะแบบเซนและผู้ที่เข้าถึงแก่นแท้แห่งเซน (the core of zen) ย่อมรู้ดีว่า คำสอนแบบเซน คือ คำสอนหลักที่พระพทธองค์ตรัสไว้เพื่อให้พ้นจากอาสวะกิเลสทั้งปวง เป็นผู้รู้ว่าชาติสิ้นแล้ว พรหมจรรย์อยู่จบแล้ว แต่สำหรับผู้ที่ไม่เคยศึกษาเซนและสำหรับผู้ที่เคยศึกษาเซนมาบ้างแต่เข้าไม่ถึงแก่นแท้แห่งเซน ย่อมเดาไปต่างๆนาๆว่าคำสอนเซนเป็นคำสอนแนว “ปาหี่” บ้าง เป็นแนวแค่ความนึกคิดหรือเป็นเพียงความคิดคำนึงบ้าง หรือมองดูเซนมีคุณค่าขึ้นมามากกว่านั้นคือ คำสอนเซนนั้นเป็นคำสอนแนวปัญญาเป็นไปในลักษณะปัญญาวิมุตติซึ่งมันไม่ใช่เจโตวิมุตติบ้าง แต่ทั้งหมดที่กล่าวมานี้ ก็ล้วนเป็นการคาดเดาผิดทั้งสิ้น ก็เพราะเหตุที่ว่า เจโตวิมุตติและปัญญาวิมุตติ มันเป็นคุณลักษณะอันหลากหลายที่ประกอบมาอันเป็นคุณสมบัติของดวงจิตต่างๆที่เข้ามาสู่เส้นทางธรรมเพื่อหลุดพ้น บางดวงจิตก็มีลักษณะชอบวิเคราะห์แยกแยะซึ่งเป็นคุณลักษณะเด่นในทางปัญญาซึ่งเป็นบาทฐานทางจิต และบางดวงจิตก็มีคุณลักษณะชอบเข้าไปเสวยอยู่ในภาวะจิตอันประณีตอันคือองค์ฌาณซึ่งเป็นคุณลักษณะเด่นในทางอำนาจจิต ซึ่งเป็นบาทฐานทางจิตเช่นกัน ซึ่งคุณลักษณะทั้งสองด้านเหล่านี้ก็ล้วนเป็นแค่ “คุณสมบัติขั้นพื้นฐาน”เท่านั้นที่จะนำไปสู่การเรียนรู้ซึ่งเป็นธรรมหลักใหญ่อันนำไปสู่เส้นทางแห่งความหลุดพ้น ธรรมอันคือเนื้อหาหลักประการแรก ที่พระพุทธองค์ทรงสอนเหล่าสาวกทุกดวงจิตในยุคนั้นไม่ว่าดวงจิตเหล่านั้นจะมีคุณสมบัติทางด้านเจโตวิมุตติหรือปัญญาวิมุตติก็ตาม คือ “ความดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติ” ก็ครั้งในสมัยพุทธกาล พระมหาโมคคัลนะ นอกจากเป็นอัครสาวกเบื้องขวาแห่งกองทัพธรรมพุทธโคดมแล้ว ท่านเองก็ถูกยกขึ้นในฐานะเป็นอัครสาวกที่เลิศทางด้านฤทธิ์ ซึ่งลักษณะดวงจิตของท่านเป็นลักษณะที่ชอบเข้าไปเสวยอยู่ในภาวะจิตอันประณีตในองค์ฌาน แต่ถึงแม้คุณลักษณะจิตอันเป็นบาทฐานของพระโมคคัลลานะ จะหลุดพ้นในลักษณะ “เจโตวิมุตติ” ตามที่ฝ่ายเถรวาทเรียก ยามเวลาที่พระพุทธองค์ทรงตรัสธรรมเพื่อชี้ทางให้พระโมคคัลลานะไปสู่เส้นทางอันหลุดพ้น พระพุทธองค์ก็ทรงตรัสธรรมอันเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมที่พระพุทธองค์ทรงตรัสเพื่อชี้ทางหลุดพ้นให้กับดวงจิตที่ซึ่งมีคุณลักษณะหลุดพ้นแบบ “ปัญญาวิมุตติ” ด้วยเช่นกัน ธรรมที่พระพุทธองค์ทรงตรัสสอนพระโมคคัลลานะ คือ “ ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ เมื่อได้สดับว่าธรรมทั้งปวงไม่ควรยึดมั่น ก็ควรกำหนดธรรมเหล่านั้น ในยามเมื่อเสวยเวทนา อันเป็นสุขหรือทุกข์ หรือไม่สุขไม่ทุกข์อย่างใดอย่างหนึ่ง และให้พิจารณาดังปัญญา อันประกอบด้วยความหน่าย ความดับ และความไม่ยึดมั่น จิตก็จะพ้นจากอาสวกิเลส เป็นผู้รู้ว่าชาติสิ้นแล้ว พรหมจรรย์อยู่จบแล้ว ” เฉกเช่นเดียวกันกับฝ่ายพระสารีบุตร ผู้มีลักษณะจิตไปในทางชอบวิเคราะห์แยกแยะ ซึ่งเป็นภิกษุผู้เลิศทางด้านปัญญา พระสารีบุตรนั้นนั่งถวายอยู่งานพัด ณ เบื้องพระปฤษฎางค์ เพียงแค่ได้ยินพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสการสอนธรรมแก่ ทีฆนขปริพาชก ว่า สิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นเป็นธรรมดาสิ่งทั้งหมดนี้มีความดับไปเป็นธรรมดา ก็ทำให้พระสารีบุตรพ้นไปจากอาสวะกิเลสทั้งปวงอีกเช่นกัน ซึ่งธรรมที่พระพุทธองค์ทรงตรัสเพื่อชี้นำไปสู่ความหลุดพ้นทั้งในฝ่ายเจโตวิมุตติและปัญญาวิมุตติ เป็นการตรัสธรรมชนิดเดียวกันเนื้อหาเหมือนกัน ก็คือ “ความแปรปรวนไป ความสิ้นไป ความดับไป เป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติแห่งขันธ์ทั้ง 5 ” แต่ “แก่นแท้แห่งเซน” ซึ่งเป็นคำสอนแบบเซนนั้น ก็คือธรรมอันเป็นเนื้อหาหลักที่พระพุทธองค์ตรัสเพื่อ “เอื้อให้ทุกสาย” ไม่ว่าจะเป็น สายเจโตวิมุตติหรือสายปัญญาวิมุตติ ต้องมาเรียนรู้ทำความเข้าใจเพื่อตัดอาสวะกิเลสได้โดยเด็ดขาด โดยทางเซนก็เดินตามคำสอนของพระพุทธองค์ทุกฝีก้าว คำสอนแบบเซนเน้นที่จะสอนเนื้อหาธรรมที่เป็นโครงสร้างใหญ่ๆซึ่งเป็นเนื้อหาหลัก โดยแบ่งเนื้อหาธรรมออกเป็น 2 ลักษณะใหญ่ คือ สังขตธาตุและอสังขตธาตุ ตามที่พระพุทธองค์ตรัสไว้ ในส่วนของสังขตธาตุนั้น ทางคำสอนเซนชี้ให้เห็นว่าการที่พระพุทธองค์ตรัสสอนเรื่องความเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาตินั้นเป็นการสอนเพื่อไม่ให้เข้าไปยึดมั่นถือมั่น เพื่อบรรเทาพฤติกรรมทางจิตที่ชอบปรุงแต่งในลักษณะต่างๆ เมื่อไม่เข้าไปยึดพฤติกรรมทางจิตเหล่านี้ก็จะลดน้อยถอยลง เป็นอาการที่พระพุทธองค์ทรงตรัสเรียกว่า “การคลายกำหนัด” เป็นการคลายจากอาการเข้าไปยึดเข้าไปปรุงแต่งเป็นจิตเกิดขึ้น แต่ธรรมชนิดนี้ซึ่งเป็นสังขตธาตุนั้นก็ล้วนแต่เป็นแค่การบรรเทา เป็นการลดพฤติกรรม ที่เข้าไปยึดเท่านั้น แต่ยังไม่ใช่เป็นการตัดโดยเด็ดขาดซึ่งอาการ การปรุงแต่ง ซึ่งทางคณาจารย์เซนจะสอนลูกศิษย์โดยชี้ให้เห็นว่า ธรรมทั้งหลายทั้งปวงถึงแม้จะเป็นธรรมอันละเอียดประณีตปานใดที่อยู่ภายใต้คำว่า “สัมมาทิฏฐิ” ธรรมเหล่านี้ก็ล้วนแต่เป็นธรรมสังขตธาตุ ซึ่งเป็นลักษณะการปรุงแต่งไปในทาง “ธรรมอันประณีตแห่งสัมมาทิฏฐิทั้งหลายเกิดขึ้น ธรรมอันประณีตแห่งสัมมาทิฏฐิทั้งหลายแปรปรวนตั้งอยู่ได้ไม่นาน และธรรมอันประณีตแห่งสัมมาทิฏฐิทั้งหลายล้วนดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติ” ซึ่งถึงแม้จะเป็นการเกิดขึ้นดับไปมันก็ยังเห็นธรรมบนพื้นฐานความเข้าใจว่า ยังมีตัวมีตนอยู่ ถึงแม้จะทำความเพียรพยายามสักปานใดด้วยการตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับสิ่งที่เกิดขึ้นดับไป ความเพียรพยายามนั้นมันก็ก่อให้เกิดผลแค่ว่า พฤติกรรมแห่งการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นมันได้เบาบางไปมากๆแล้ว “มันก็ยังเป็นเพียงแค่” การที่ได้เบาบางไปมากๆแล้วเท่านั้น แต่มันยังมิใช่การตัดได้โดยเด็ดขาด มันก็ยังปรากฏ “ซากแห่งอัตตา” ที่จะก่อให้เกิดอาการเกิดขึ้นดับไปได้อีกอยู่ดี ทางคณาจารย์เซนจึงมองว่าเป็นการเสียเวลาเปล่าที่จะดำเนินเนื้อหาการปฏิบัติบนเส้นทางสัมมาทิฏฐิซึ่งเป็นสังขตธาตุตรงนั้น ทางคณาจารย์เซนทั้งหลายจึงเพียง “เฝ้าสอน” บรรดาลูกศิษย์ตัวเองให้รู้จักแต่หน้าตาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ซึ่งเป็นลักษณะแห่งอสังขตธาตุ ซึ่งเป็นเนื้อหาธรรมอันเด็ดขาดจากการปรุงแต่งได้ทั้งปวง เป็นการสอนชี้นำอยู่แค่เพียงตรงนี้เท่านั้น เพราะฉะนั้นเนื้อหาธรรมที่เป็นคำสอนเซน จึงเป็นการไล่เรียงถึง “เหตุและผล” ที่พระพุทธองค์ได้ตรัสธรรมไว้ กล่าวคือ 1.พระพุทธองค์ทรงชี้ให้เห็นถึง ความเกิดขึ้นดับไปแห่งธรรมทั้งหลาย และทรงชี้ให้เห็นว่านี่คือ ความคลายกำหนัด 2.พระพุทธองค์ก็ทรงชี้ต่อไปอีกว่า ธรรมที่เกิดขึ้นและดับไปนั้น มันคือสังขตธาตุเป็นธาตุแห่งการปรุงแต่ง ซึ่งพระพุทธองค์ทรงแนะนำให้ “สลัดออก” ซึ่งธรรมเหล่านี้ เพราะพระพุทธองค์ทรงชี้ว่ายังมีธรรมที่ปรากฎและเป็นที่สิ้นสุดแห่งธรรมอันมีเนื้อหาซึ่งเป็นธรรมชาติอันปรุงแต่งไม่ได้แล้ว ซึ่งนั่นก็คือ พระนิพพาน ซึ่งทางเซน เรียกมันว่า “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” นั่นเอง ด้วยเหตุผลนี้ คณาจารย์ทางฝ่ายเซนทุกรุ่นจึงเน้นเฝ้าสอนให้นักศึกษาทางฝั่งโน้น “สลัดออก” ซึ่งสังขตธาตุทั้งปวง ในทุกๆแง่ ในทุกๆมุมมองแห่งความเป็นสังขตธาตุ ยกตัวอย่างเช่น จิตที่ปรุงแต่งเพื่อรอคอยความหลุดพ้น จิตที่ปรุงแต่งว่าหลุดพ้นแล้ว ทั้งนี้เพื่อที่จะให้นักศึกษาทางฝั่งโน้นได้ “ตกผลึกอย่างแท้จริง” ว่าธรรมทั้งหลายทั้งปวงแห่งสัมมาทิฏฐิและวิธีปฏิบัติทั้งหลายซึ่งเป็นไปในทางเกิดขึ้นและดับไปนั้นมันก็ล้วนเป็นเรื่องแห่งสังขตธาตุซึ่งต้องสลัดออก ทั้งนี้เพื่อที่จะได้ตระหนักชัดและกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนกับ “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” ซึ่ง มันคือเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น ด้วยเหตุผลที่กล่าวมาทั้งหมดข้างต้นด้วยประการทั้งปวง คำสอนแบบเซนซึ่งเป็นแก่นแท้นั้น มันจึงเป็นธรรมที่ประกอบไปด้วยเหตุและผลซึ่งเป็นไปตามที่พระพุทธองค์ตรัสทุกประการ และมันก็มิใช่คำสอนที่เป็นการหลุดพ้นแบบปัญญาวิมุตติ แต่คำสอนแบบเซนเป็นคำสอนซึ่งผู้ที่จะหลุดพ้นทั้งในแนวเจโตวิมุตติและปัญญาวิมุตติทุกๆดวงจิตในขอบข่ายแห่งการจุติในจักวาลใบนี้ ย่อมจะต้องมาศึกษาคำสอนแบบเซนเพื่อปรับไปสู่ความหลุดพ้นทั้งปวง เพราะเซนคือคำสอนที่มุ่งให้ตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับ “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” ซึ่งคือการตัดได้โดยเด็ดขาดจากการปรุงแต่งทั้งปวง ซึ่งมันคือเนื้อหาแห่งพระนิพพานที่พระพุทธองค์ตรัสไว้นั่นเอง นี่คือ “เซน” ความขยันอย่างกระตือรือร้น ที่มีรูปแห่งการประสบความสำเร็จอย่างสมบูรณ์ถึงที่สุดนั้น คือความที่ความรู้สึกแตกต่างกันเป็นคู่ เช่นว่า “กายของฉัน” “ใจของฉัน” เป็นต้น ได้หมดไปจากใจของพวกเธอโดยสิ้นเชิง นั่นเอง บทที่ 73 หลักเกณฑ์ซับซ้อน เมื่อพูดถึงการปฏิบัติ นัก ปะ-ติ-บัด ทั้งหลายก็จะฉายภาพที่มีอยู่ในหัวอันคือข้อมูลในเส้นสมองออกมาเป็นฉากๆ ซึ่งมันคือหลักเกณฑ์ต่างๆมากมายที่พวกเขาเหล่านี้ได้ขยันขวนขวายศึกษามาไม่ว่าจะเป็นเรื่องของ อริยสัจจ์ทั้ง 4 เรื่องอินทรีย์แห่งธรรมต่างๆไม่ว่าจะเป็น สติ สมาธิ ปัญญา และพวกเขาเหล่านี้ก็ยังมีความเข้าใจอีกว่า ธรรมตัวนี้มีความเกี่ยวข้องกับธรรมตัวนั้นอย่างไร ซึ่งมันเต็มไปด้วยเหตุและผลในเชิงตรรกะที่มีความเป็นไปได้ในความเข้าใจของพวกเขาเอง แต่ในความเป็นจริง ธรรมชาติแห่งพุทธะมันไม่มีหลักเกณฑ์อะไรเลยให้ซับซ้อนยุ่งยาก ถ้าหากจะกล่าวว่ามีหลักเกณฑ์ก็โดยสภาพของธรรมชาติแห่งพุทธะนั่นแหละคือหลักเกณฑ์ ความที่มันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าที่เป็นสภาวะโดยตัวมันเอง มันจึงมิได้เกิดขึ้นโดยอาศัยหลักเกณฑ์ใดๆ หลักเกณฑ์ต่างๆที่ตถาคตเจ้าตรัสมาในพระไตรปิฎกถึง 84,000 พระธรรมขันธ์นั้น มันก็เป็นเพียงหลักเกณฑ์สำหรับคนที่ไม่เข้าใจและไม่สามารถซึมทราบธรรมชาติแห่งพุทธะได้ พวกเขามัวแต่เล็งถึงความมีความเป็นและก็พยายามที่จะใส่ความมุ่งมั่นเพื่อที่จะเอาความมีความเป็นเหล่านี้ออกไปจากหัวจิตหัวใจของพวกเขา เมื่อพวกเขาตั้งต้นว่า “มี” มันก็มิใช่หนทางที่จะซึมทราบตระหนักชัดในธรรมชาติแห่งพุทธะได้เลย เพราะพุทธะนั้นโดยธรรมชาติมันก็ไม่มีตัวตนเสียแต่แรกเริ่มแล้ว เมื่อพวกเขาไม่เข้าใจความหมายเหล่านี้ ตถาคตเจ้าจึงตรัสถึงสิ่งที่พวกเขาเข้าใจในระดับปัญญาของพวกเขาเองที่เข้าใจผิด เมื่อพวกเขาตั้งต้นตั้งแต่แรกในการปฏิบัติธรรมว่ามีสิ่งใดสิ่งหนึ่งอยู่ ตถาคตจึงตรัสถึงการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นด้วยความเข้าใจผิดตั้งแต่แรกเริ่มว่ามีอยู่นั้น ว่าความมีอยู่นั้นมันไม่เที่ยงดับไปเป็นธรรมดา การเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดาเหล่านี้จึงเกิดหลักเกณฑ์ต่างๆเพื่อที่จะเข้าไปบรรเทาอาการเข้าใจผิดตั้งแต่แรกเริ่มว่ามี ให้ลดน้อยถอยลงไปด้วยการไม่เข้าไปยึดเพราะความเข้าใจว่าสิ่งๆนั้นมันดับไปเป็นธรรมดา เรื่องของเรื่องมันก็มีอยู่แค่นี้ และเรื่องราวเหล่านี้ซึ่งเป็นหลักเกณฑ์ที่ซับซ้อนก็มิได้เกี่ยวข้องอะไรกับธรรมชาติที่มันไม่มีตั้งแต่แรกเริ่ม เมื่อมันไม่มีของมันอยู่อย่างนั้นอันเป็นความบริบูรณ์ไม่มีส่วนพร่อง มันจึงไม่จำเป็นต้องอาศัยหลักเกณฑ์ใดๆเข้ามายุ่งเกี่ยวกับมันอีก ถ้าพวกเธอทราบโดยประจักษ์ว่า สัตว์ทั้งหลายทั้งปวงเป็นของอันเดียวกัน กับโพธิมาเสร็จเรียบร้อยแล้ว พวกเธอจะหยุดคิดถึงโพธิ ในฐานะเป็นสิ่งที่ต้องลุถึงทันที บทที่ 74 ศีล สมาธิ ปัญญา ธรรมชาติดั้งเดิมแท้อันคือเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น มันคือความเป็นอิสระโดยเด็ดขาดจากมลทินต่างๆทั้งปวง มันปราศจากมลทินแห่งจิตที่คอยคิดกระทำชั่วอยู่ตลอดเวลา และมันอยู่นอกเหนือจิตที่มุ่งมั่นกระทำความดี นี่คือ “ศีล” ของภาวะที่แท้จริงแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ธรรมชาติดั้งเดิมแท้อันคือเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น มันคือความเป็นอิสระโดยเด็ดขาดจากความกระวนกระวายทั้งหลายอันเกิดจากการยึดมั่นถือมั่นอันก่อให้เกิดการปรุงแต่งเป็นจิตต่างๆ นี่คือ “สมาธิ” ของภาวะที่แท้จริงแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ธรรมชาติดั้งเดิมแท้อันคือเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น มันคือสิ่งที่ไม่เพิ่มขึ้นหรือลดลง มันเป็นความว่างเปล่าที่คือความคงที่ไม่เปลี่ยนแปลงซึ่งเป็นคุณลักษณะตามธรรมชาติของมันเอง นี่คือ “ปัญญา” ของภาวะที่แท้จริงแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ก็เพราะว่าธรรมซึ่งเป็นธรรมชาติที่แท้จริง อันคือเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าที่ไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอันหาจุดเริ่มต้นไม่ได้ซึ่งเป็นความดั้งเดิมแท้ของมันนั้น “มันมีลักษณะนิพพานอยู่แล้วโดยเนื้อหา” เพราะฉะนั้น ศีล สมาธิ และปัญญา มันจึงควรเป็นความปรกติธรรมดาอันคือธรรมชาติของมันเองในภาวะแห่งการแสดงออกซึ่งเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันหาใช่เป็นการวางหลักเกณฑ์ในธรรมเพื่อให้เข้าไปรักษาศีล ทำสมาธิ และเจริญปัญญา ให้มากๆแล้วนิพพานจักจะเกิดก็หาไม่ ในธรรมชาติดั้งเดิมแท้นี้ ไม่มีทั้งอวิชชา ไม่มีทั้งสัมมาทิฏฐิ บทที่ 75 ทาสแห่งความพยายาม ก็ตามธรรมชาติที่ปรากฎเนื้อหาแห่งความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น มันเป็นเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าที่บริบูรณ์เต็มเปี่ยมไม่มีส่วนใดส่วนหนึ่งพร่องไปอันจะก่อให้เกิดความเป็นตัวเป็นตนแทรกเข้ามาปะปนความเป็นธรรมชาติแห่งพุทธะได้เลย มันเป็นเช่นนั้นของมันเองมาตั้งแต่แรกเริ่ม แม้กระทั้งมาบัดนี้ความเป็นเช่นนั้นของมันเองก็ยังคงไม่เปลี่ยนแปลง และมันจะเป็นแบบนี้อีกเรื่อยไปไม่มีวันสิ้นสุดที่จะสลายกลายเป็นอื่นไปได้ เมื่อความจริงมันเป็นเช่นนี้แล้ว หากพวกท่านทั้งหลายไม่เข้าใจความหมายมันก็อย่าหวังว่าจะได้ตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกับมันได้ หากพวกท่านไม่เข้าใจว่าความว่างเปล่าตามธรรมชาตินั้นมันเป็นความบริบูรณ์เต็มเปี่ยมโดยสภาพตัวมันองอยู่แล้ว หาใช่มีใครที่ใหนต้องมาเติมความเต็มแบบพร้อมเพรียงให้กับมันอีก เมื่อพวกท่านไม่เข้าใจ พวกท่านก็จะหันหลังให้กลับธรรมชาติแห่งพุทธะแล้วไปตั้งต้นค้นหาความบริบูรณ์เต็มเปี่ยมของธรรมชาติแห่งพุทธะด้วยการค่อยๆเติมที่ละส่วนๆตามความเข้าใจของท่านเอง ด้วยการทำความเพียรปฏิบัติเพื่อให้ความว่างนั้นมันต่อเนื่องแบบไม่ขาดสายตามกำลังอินทรีย์แห่งธรรมที่ท่านคิดว่าต้องปฏิบัติธรรมด้วยการเข้าไปรื้อค้นเพื่อสังเกตุความเคลื่อนไหวแห่งจิตอยู่ตลอดเวลา แล้วท่านก็มุ่งหวังว่าการกระทำตรงนั้นในสักวันหนึ่งมันจะเกิดความบริบูรณ์ถึงความพร้อมเพรียงแห่งความว่างในทุกส่วนโดยไม่ขาดสาย แต่ท่านจะเชื่อหรือไม่ ก็ด้วยความคิดและการกระทำของท่านเช่นนี้แหละมันคือสิ่งที่บกพร่องลงไปโดยเนื้อหาแห่งการคิดมุ่งหวังและการเติมเต็มด้วยการปฏิบัติ ทุกๆสิ่งที่ท่านกำลังดำเนินไปแท้จริงมันก็เป็นผลผลิตที่ออกมาจากความนึกคิดการปรุงแต่งของท่านซึ่งมันเป็นจิตเป็นอัตตาตัวตนชนิดหนึ่ง มันคือจิตของท่านเองที่มุ่งแสวงหาพุทธะซึ่งเป็นพุทธะที่ผุดขึ้นมาในจิตของท่านเองอีกเช่นกัน เมื่อไม่เข้าใจและไม่รู้จักหน้าตาธรรมชาติแห่งพุทธะที่แท้จริง ท่านก็จะตกไปสู่ความพยายามดิ้นรนของท่านเองที่จะเติมเต็มอะไรสักอย่างหนึ่งแล้วท่านก็เข้าใจว่านั่นคือพุทธะ แต่แท้จริงหาใช่ไม่ เมื่อมันไม่ใช่และหนทางที่ท่านกำลังเดินอยู่มันก็ไม่มีวันที่จะทำให้ท่านได้ตระหนักชัดและซึมทราบธรรมชาติแห่งพุทธะอันมีสภาพเต็มเปี่ยมได้เลย หนทางที่ท่านกำลังเดินอยู่นั้นก็จะทำให้ท่านตกเป็นทาสแห่งความพยายามที่จะเติมเต็มบางสิ่งบางอย่างให้มันเต็มบริบูรณ์ในความรู้สึกของท่านอยู่อย่างนั้นตราบจนลมหายใจสุดท้ายของท่านเองนั่นแหละ มีคนจำพวกหนึ่งที่มีจิตเหมือนจิตของวานร ซึ่งเป็นพวกที่สอนได้ยากนัก เป็นพวกที่ต้องการข้อบัญญัติและคำสอนทุกชนิด ที่จะเอาไปใช้บีบบังคับจิตของตนให้ยอมจำนนเท่านั้นเอง บทที่ 76 หมดจิต.....หมดใจ แด่...ท่านผู้หลงทาง ความไม่รู้ความไม่เข้าใจของมนุษย์ ไม่รู้ว่า ความจริงแล้วสรรพสิ่งทั้งหลาย ไม่มีความหมายแห่งการมีตัวตน ปราศจากการปรุงแต่งโดยธรรมชาติของมัน เป็นเช่นนั้นเป็นอยู่อย่างนั้นตลอดสายตลอดเวลา โดยธรรมชาติของมัน และไม่เปลี่ยนแปลงไปเป็นอย่างอื่น ด้วยความไม่รู้ ไม่เข้าใจ ในกฏของธรรมชาติ มนุษย์จึงสมมุติสิ่งต่าง ๆ ขึ้นมา ปรุงแต่งสิ่งต่าง ๆ ขึ้นมา ในความหมายแห่งการมีตัวตน สมมุติผลของการกระทบของ ตา หู จมูก ลิ้น ผิวกาย และใจขึ้นมา เป็นอารมณ์ความรู้สึกนึกคิดปรุงแต่งต่าง ๆนานา สมมุติสิ่งที่รองรับอารมณ์ความรู้สึกนึกคิดปรุงแต่งทั้งหลายขึ้นมา เรียกว่า จิต หรือ จิตใจ อารมณ์ความรู้สึกนึกคิดปรุงแต่งที่มนุษย์ปรุงแต่งขึ้นมานั้น มีมากมายสุดจะพรรณา เช่น รัก โลภ โกรธ หลง อาฆาต พยาบาท และอีกมากมาย เมื่อปรุงแต่งขึ้นมาแล้ว ย่อมทำให้เกิดความยึดมั่นถือมั่น เป็นเรา เป็นเขา เป็นของของเรา เป็นของของเขา เป็นความหมายแห่งการมีตัวตนต่าง ๆ นานา ด้วยความไม่รู้ความไม่เข้าใจของมนุษย์ว่า สิ่งเหล่านี้เป็นเพียงสิ่งสมมุติที่มนุษย์สรรค์สร้างขึ้นมาเอง มนุษย์จึงพยายามทำสิ่งสมมุติเหล่านี้ให้เต็ม ให้บริบูรณ์ ให้มั่นคง ให้คงทนถาวร อยู่ในความรู้สึกของตน หรือพยายามทำสิ่งสมมุติที่ไม่ต้องการให้หมดไป ให้สูญสลาย ให้หายไปจากความรู้สึกของตน โดยที่เราหารู้ไม่ว่าสิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งสมมุติทั้งสิ้น เช่น ความอยากมีชื่อเสียง มนุษย์ผู้มีความหลงทั้งหลายอยากมีชื่อเสียง พยายามทำให้มีชื่อเสียง และให้ชื่อเสียงนั้นคงทนถาวรไม่เสื่อมไป โดยที่หารู้ไม่ว่า ความอยากมีชื่อเสียงนี้ เป็นสิ่งสมมุติทั้งสิ้น หรือเช่น มนุษย์ผู้พยายามทำความโกรธให้หมดไปให้หายไปจากความรู้สึกโดยที่ไม่รู้ว่า ความโกรธนี้เป็นเพียงสิ่งสมมุติที่มนุษย์สร้างขึ้นเอง ไม่มีอยู่จริง แล้วโดยธรรมชาติ โดยความเป็นจริงจะทำให้ความอยากมีชื่อเสียงเกิดขึ้น หรือทำให้ความโกรธหมดไป จะทำให้อารมณ์ความรู้สึกนึกคิดปรุงแต่งทั้งหลายเกิดขึ้นหรือหมดไปได้อย่างไร เพราะสิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างสรรค์ขึ้นมาทั้งสิ้น ไม่มีอยู่จริง พระพุทธองค์ท่านทรงตระหนักชัดในความเป็นจริงตามธรรมชาติเหล่านี้ ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณที่จะสอนมนุษย์ผู้มีปัญญา ผู้ที่พอมีปัญญาอยู่บ้าง หรือผู้ที่ไม่หลงไปในทางสุดโต่งทั้งหลาย ให้เข้าใจ ให้หมดความหลง ให้หมดความลังเลสงสัยว่า โดยความเป็นจริง โดยธรรมชาติ สรรพสิ่งทั้งหลาย ไม่มีความหมายแห่งการมีตัวตน ปราศจากการปรุงแต่งโดยธรรมชาติของมันเอง ตลอดสาย ตลอดเวลา โดยธรรมชาติของมัน เป็นเช่นนั้น เป็นอยู่อย่างนั้นและไม่เปลี่ยนแปลงไปเป็นอย่างอื่น แต่ตราบใดที่มนุษย์ยังฝืนธรรมชาติ ไม่ยอมรับ ไม่ยอมเข้าใจ ก็ยังคงปรุงแต่งสิ่งทั้งหลายทั้งปวงว่ามีอยู่จริง ยังคงปรุงแต่งไปในความหมายแห่งการมีตัวตน ยังคงปรุงแต่งว่าจิต หรืออารมณ์ความรู้สึกนึกคิดต่าง ๆ ว่ามีอยู่จริง และยังคงปรุงแต่งไปในความหมายแห่งการยึดมั่นถือมั่นว่า นี่คือเรา นี่คือเขา นั่นเป็นของของเรา นั่นเป็นของของเขา ที่สุดแล้วมนุษย์ก็ยังคงไขว่คว้าทะยานไปในความสุดโต่งอันหาที่สิ้นสุดไม่ได้อยู่ดี การเปรียบเทียบความนึกคิดปรุงแต่งที่พอใจ ประทับใจ ตรงกับความต้องการ แล้วเรียกรวมกันว่า ความสุข แล้วพยายามปรุงแต่งหรือรักษา อารมณ์ความรู้สึกเหล่านี้ไว้ หรือทำให้เพิ่มพูนมากขึ้น ก็ยังคงเป็นสิ่งสุดโต่งอันหาที่สิ้นสุดไม่ได้อยู่ดี การเปรียบเทียบความนึกคิดปรุงแต่งที่ไม่พอใจ ไม่ประทับใจไม่ตรงกับความต้องการแล้วรวมเรียกว่า ความทุกข์ แล้วพยายามปรุงแต่งโดยทำให้ลืม ทำให้หมดไปหรือทำให้หายไป ก็ยังคงเป็นสิ่งสุดโต่งอันหาที่สิ้นสุดไม่ได้เช่นกัน ไม่ว่าจะเรียกความนึกคิดปรุงแต่งทั้งหลายว่าความทุกข์ ความสุข หรือความรู้สึกอื่นใด เหล่านี้ก็ยังคงเป็นการฝืนธรรมชาติโดยสิ้นเชิง เพราะโดยธรรมชาติโดยความเป็นจริงสิ่ง เหล่านี้ไม่มีอยู่จริง แล้วจะทำให้สิ่งเหล่านี้เกิดขึ้น ตั้งอยู่ หรือดับไปได้อย่างไร ตราบใดที่มนุษย์ไม่ยอมรับ ไม่ยอมเข้าใจ ก็จะยังคงวนเวียนอยู่ในสิ่งสมมุติอันหาที่สิ้นสุดไม่ได้อย่างนี้ต่อไป แด่....ท่านผู้แสวงหา ในโลกนี้คงจะมีผู้แสวงหาอยู่ไม่น้อย ผู้ที่หาทางออกนำตนเองออก ออกจากสิ่งที่ตนเองปรุงแต่งว่า เป็นสิ่งมายา เป็นสิ่งสร้างความวุ่นวาย รำคาญใจ เศร้าหมองใจ ด้วยวิธีการปฏิบัติต่าง ๆ ที่มีอยู่หลากหลายรูปแบบในปัจจุบัน แต่จุดประสงค์หลักของวิธีการปฏิบัติเหล่านี้ ส่วนใหญ่แล้วเป็นวิธีทำจิตใจให้บริสุทธิ์ ด้วยวิธีการฝึกสมาธิจนถึงระดับเป็นฌานสมาบัติรูปแบบต่าง ๆ เหล่านี้เป็นเพียงการทำให้สงบ รำงับ ชั่วคราวเท่านั้น เหมือนการหนีโลก หนีความวุ่นวาย หนีจากสิ่งที่ตนเองปรุงแต่งว่า เป็นความทุกข์ แล้วไปกำหนดจดจ่อให้เกิดสมาธิขึ้นมา ให้ลืมความวุ่นวาย หรือทำให้ความวุ่นวายหายไป แต่ยิ่งฝึก ยิ่งปฏิบัติ ยิ่งปรุงแต่ง ในการปฏิบัติมากขึ้น ยิ่งปรุงแต่งไปว่าจิตสงบ จนถึงระดับนั้นระดับนี้ เป็นฌานสมาบัติขั้นนั้นขั้นนี้ แล้วยังปรุงแต่งว่า ต้องฝึกปฏิบัติไปจนถึงระดับได้สภาวะนิพพาน แต่ถ้าหากการปฏิบัติไม่ถึงหรือไม่ได้สภาวะ ไม่สงบอย่างที่ตนต้องการก็เป็นทุกข์ หรือการปฏิบัติยังหย่อนเกินไป ต้องปฏิบัติให้มากยิ่งขึ้นไป เมื่อสิ่งแวดล้อมไม่เป็นใจ ต้องหนีออกห่าง จากสิ่งแวดล้อมนั้น เพื่อหาที่สงบที่เหมาะแก่การปฏิบัติ เมื่อปฏิบัติไปนาน ๆ ก็ยังไม่ได้สภาวะนิพพานสักที ยังไม่เด่นชัดในความรู้สึกของตน หรือบางคนหลงสภาวะ ปรุงแต่งว่าตนเองหลุดพ้นแล้ว แต่เมื่อเข้าไปสู่สิ่งแวดล้อมที่ตนเองปรุงแต่งว่า วุ่นวาย ไม่สงบ ก็ยังปรุงแต่งต่อไปว่า ความโกรธยังมีอยู่ ความวุ่นวายใจยังมีอยู่ หรือความทุกข์ยังมีอยู่ ต้องอาศัยอยู่ในที่หลีกเร้นเท่านั้น สภาวะนิพพานถึงจะกลับมาชัดเจนอีกครั้ง เหล่านี้คือ การปรุงแต่งแบบผู้ปฏิบัติธรรม ยิ่งปฏิบัติยิ่งปรุงแต่งว่า มีความทุกข์มากขึ้นกว่าเดิม หรือที่เรียกว่า ทุกข์แบบผู้ปฏิบัติธรรม ทั้งหมดเหล่านี้เป็นเพราะอวิชชา ความไม่รู้ ความไม่เข้าใจ ของท่านผู้ปฏิบัติเอง เพราะท่านทั้งหลายไม่รู้ว่า เมื่อนิพพาน คือ ธรรมชาติอันปราศจากความหมายแห่งการมีตัวตนแล้ว เมื่อนิพพาน คือ ธรรมชาติอันปราศจากการปรุงแต่งโดยธรรมชาติของมันแล้ว เมื่อนิพพานเป็นเช่นนั้น เป็นอยู่อย่างนั้น ตลอดสาย ตลอดเวลา โดยธรรมชาติของมัน และไม่เปลี่ยนแปลงไปเป็นอย่างอื่นแล้ว เมื่อจิตหรือจิตใจ และความนึกคิดปรุงแต่งทั้งหลาย เป็นเพียงสิ่งสมมุติที่มนุษย์สรรค์สร้างขึ้นมาเอง ไม่มีอยู่จริงแล้ว ก็ไม่อาจจะมีวิธีการปฏิบัติใด ๆ ที่ทำให้จิตใจบริสุทธิ์ หรือสงบ รำงับได้ การกำหนด จดจ่อ ให้เกิดสมาธิทั้งหลายเหล่านั้น ก็กลายเป็นการฝืนธรรมชาติไปเสียสิ้น จุดหมายปลายทางของท่านผู้แสวงหาทั้งหลาย คือ การหลุดพ้น หรือที่เรียกว่า นิพพาน หากท่านผู้มีปัญญาทั้งหลาย ทำความเข้าใจถึงกฎธรรมชาติที่ว่า นิพพาน คือ ธรรมชาติอันปราศจากความหมายแห่งการมีตัวตน เป็นธรรมชาติอันปราศจากการปรุงแต่งโดยธรรมชาติของมัน เป็นเช่นนั้น เป็นอยู่อย่างนั้น ตลอดสาย ตลอดเวลา โดยธรรมชาติของมัน และไม่เปลี่ยนแปลงไปเป็นอย่างอื่น ท่านก็จะได้เข้าใจว่า พระพุทธองค์ทรงเป็นผู้ชี้ทางให้สัตว์โลกได้เห็นถึงกฏธรรมชาติเหล่านี้ ถึงแม้พระพุทธองค์มิทรงชี้ทาง นิพพานก็เป็นธรรมชาติของมันอยู่อย่างนั้นมาแต่ก่อนกาลแล้วท่านผู้แสวงหาทั้งหลายจักเอาวิธีการกำหนด จดจ่อ หรือทำให้จิตใจเกิดความบริสุทธิ์ขึ้นมาได้อย่างไร ท่านทั้งหลายจะทำนิพพานให้แจ้งได้อย่างไร ในเมื่อนิพพานเป็นธรรมชาติอันปราศจากความหมายแห่งการมีตัวตน จะเอาความมีตัวตนเพื่อทำให้เกิดความไม่มีตัวตน จะเอาการปรุงแต่งเพื่อทำให้เกิดการไม่ปรังแต่งได้อย่างไร ในเมื่อสรรพสิ่งทั้งหลาย ปราศจากความหมายแห่งการมีตัวตน และเป็นธรรมชาติอันไม่ปรุงแต่ง เป็นอยู่อย่างนั้นตลอดสายตลอดเวลา โดยธรรมชาติของมัน การทำนิพพานให้แจ้ง ให้เด่นชัด ให้เป็นรูปธรรมขึ้นมา ก็เป็นการฝืนธรรมชาติโดยสิ้นเชิง ชีวิต....แห่งผู้รู้แจ้ง ข้าพเจ้าเคยเข้าใจ เหมือนกับผู้ปฏิบัติธรรมท่านอื่นๆ ที่เห็นกันอยู่ในปัจจุบัน ว่า นิพพานต้องเกิดจากการฝึกปฏิบัติในวิธีการต่างๆ แต่เมื่อฝึกปฏิบัติไปนานๆ ก็เกิดความลังเลสงสัยว่า การฝึกปฏิบัติเหล่านี้ เป็นการปรุงแต่งอย่างหนึ่งหรือไม่ เมื่อนิพพาน คือ การไม่ปรุงแต่งแล้วจะเอาการปรุงแต่ง ไปสู่ การไม่ปรุงแต่งได้อย่างไร ข้าพเจ้าเลยศึกษาค้นคว้า ทำความเข้าใจใหม่ จนกระจ่างว่า นิพพาน คือ การเข้าใจ(วิชชา) หมดความลังเลสงสัยแบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดในธรรมทั้งหลาย ในสรรพสิ่งทั้งหลาย และข้าพเจ้าก็เข้าใจอีกว่า ธรรมอันเป็นปรมัตถ์หมวดหมู่ใด ที่มีการกล่าวขัดแย้งกัน ความหมายไม่ตรงกัน และมีความหมายที่ฝืนต่อธรรมชาติ หลักธรรมนั้นก็มิใช่ ธรรมอันเป็นธรรมชาติ ที่ชี้ทางให้บุคคลเข้าใจกระจ่าง หมดความหลง หมดความลังเลสงสัย แบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดในธรรมทั้งหลาย ในสรรพสิ่งทั้งหลายได้ หากมีใครถามท่านผู้รู้แจ้งท่านหนึ่งท่านใดว่า นิพพานเป็นอย่างไร มีสภาพอย่างไร มีสภาวะเป็นอย่างไร หรือมีอารมณ์เป็นอย่างไร ท่านผู้รู้แจ้งท่านนั้นก็คงไม่สามารถให้คำตอบกับเขาได้ เพราะนิพพานมิใช่สภาวะหรืออารมณ์ความรู้สึก เพราะสภาวะหรืออารมณ์ความรู้สึก ก็ยังเป็นสิ่งสมมุติทั้งสิ้น ยังฝืนธรรมชาติอยู่ ยังไม่เป็นธรรมชาติ หรือหากมีใครถามท่านผู้รู้แจ้งท่านหนึ่งท่านใดว่า ผู้ที่รู้แจ้ง ผู้หมดความหลง ผู้หมดความลังเลสงสัย แบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดในธรรมทั้งหลาย ในสรรพสิ่งทั้งหลายแล้ว ท่านใช้ชีวิตกันอย่างไร ท่านผู้รู้แจ้งท่านนั้น ก็คงจะตอบเขาไปว่า ใช้ชีวิตแบบเรียบง่าย อยู่ในสังคมได้ตามปกติ แต่ที่แตกต่างจากปุถุชนคนทั่วไป คือ ท่านไม่ปรุงแต่งสิ่งทั้งหลายทั้งปวงว่าเป็นความทุกข์ ความสุข หรือความรู้สึกอื่นใดได้อีกแล้ว เพราะท่านรู้ว่า เหล่านี้เป็นสิ่งสมมุติ ไม่มีอยู่จริง ท่านไม่ปรุงแต่งสิ่งแวดล้อมที่ท่านอยู่ว่า เป็นที่ที่วุ่นวาย รำคาญใจ หรืออยู่ไม่ได้ ได้อีกแล้ว และในทางกลับกัน ท่านย่อมไม่ปรุงแต่งว่า สิ่งแวดล้อมที่ท่านอยู่นั้น น่าอยู่ สบายใจ หรืออยากอยู่ที่นี่ตลอดไป ได้อีกแล้ว เพราะท่านรู้ว่าสิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งสมมุติ ไม่มีอยู่จริง ท่านอยู่ได้กับปุถุชนทุกชนชั้นวรรณะ ไม่แบ่งแยกว่าใครดีใครไม่ดี เพราะท่านไม่มีความหมายแห่งการมีตัวตนได้อีกแล้ว และท่านย่อมอยู่ได้ภายใต้กฏเกณฑ์ของทุกสังคมอย่างลงตัว กลมกลืน นี่คือธรรมชาติแห่งผู้รู้แจ้งทั้งหลาย ท่านอยู่อย่างไม่มีความหมายแห่งการมีตัวตนได้อีกแล้ว ท่านอยู่อย่างธรรมชาติอันปรุงแต่งไม่ได้อีกแล้วท่านอยู่กันอย่างนั้น เป็นเช่นนั้นตลอดสาย ตลอดเวลา และไม่เปลี่ยนแปลงไปเป็นอย่างอื่น เป็นเช่นนี้ตลอดไป บทความนี้ เขียนโดย นายชัยพร บุญเพ็ชร์ (ลูกศิษย์) เพราะเหตุที่ โพธิมิได้เป็นภาวะอย่างใดอย่างหนึ่ง มันจึงมิได้เป็นอะไร ๆ เพื่อให้เธอลุถึง ถ้าพวกเธอสามารถเข้าใจ ซึมทราบ ถึงความที่มันเป็น สิ่งที่ไม่ต้องมีการลุถึงด้วยใจเธอเอง และเป็นผู้แน่ใจจริง ๆ ว่า ไม่มีอะไรเลยที่ใคร ๆ เคยลุถึง แล้วเธอจะเป็นผู้มีโพธิ-จิต ไปแล้วทันที บทที่ 77 ความเป็นของคู่ ก็เพราะตามความคิดของคนธรรมดาทั่วๆไปนั้น ย่อมเข้าใจว่าส่วนย่อยๆของขันธ์และธาตุทั้งหลายนั้นเป็นของที่แบ่งแยกออกได้เป็นสองอย่าง ซึ่งความคิดเหล่านี้ล้วนเกิดจากการยึดมั่นถือมั่นในขันธ์และธาตุทั้งหลายแล้วก่อรูปเกิดขึ้นมาเป็นจิตเป็นเราเป็นเขาเป็นสิ่งนั้นเป็นสิ่งนี้ขึ้นมาและแบ่งแยกการปรุงแต่งเหล่านี้ออกเป็นสองทาง คือภาวะความเป็นของคู่แห่งชนิดของการปรุงแต่ง เช่น ดี-ชั่ว ขาว-ดำ ร้อน-เย็น สัทธรรม-อสัทธรรม มิจฉาทิฏฐิ-สัมมาทิฏฐิ มากสุด-น้อยสุด มีอยู่-ไม่มีอยู่ แต่โดยแท้ที่จริง ขันธ์และธาตุถึงแม้จะเป็นส่วนย่อยๆเองก็ตาม “มันก็ล้วนไม่มี” เพราะโดยทุกสรรพสิ่งแท้จริงมันย่อมไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่แล้ว มันคือความว่างเปล่าอยู่อย่างนั้น มันไม่มีแม้กระทั้งขันธ์และธาตุ ธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นมันมิใช่ความเป็นของคู่อันเกิดจากการเข้าไปยึดขันธ์และธาตุแล้วสามารถแบ่งแยกออกเป็นชนิดนั้นชนิดนี้ได้เลย ธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นมันก็ทำหน้าที่ของมันอยู่อย่างนั้น เป็นการทำหน้าที่แห่งความว่างเปล่า “โดยเด็ดขาด” เด็ดขาดซึ่งปราศจากภาวะความเป็นของคู่โดยสิ้นเชิง มันปราศจากภาวะความเป็นของคู่แม้กระทั้งชนิดที่ถูกแบ่งแยกแล้วซึ่งเรียกมันว่า “การบรรลุ-การไม่บรรลุ” “การหลุดพ้น-การไม่หลุดพ้น” ความดั้งเดิมแท้แห่งธรรมชาติ อันคือสภาวะไร้ใจนี้ จับก็ไม่ได้ ทิ้งก็ไม่ได้ บทที่ 78 “สมาธิ” แห่งเซน เมื่อกล่าวถึงสมาธิหรือกรรมฐาน นักศึกษาทางฝั่งโน้นซึ่งเป็นผู้ที่ยังไม่เข้าใจธรรมอย่างถ่องแท้ ย่อมต้องนึกถึงการนั่งขัดสมาธิเอาขาขึ้นมาทับซ้อนกันแล้วหลับตาลงมององค์ภาวนาตามแต่จริตที่ชอบ จนกระทั้งจิตหยุดนิ่งรวมกันเป็นหนึ่งซึ่งร่างกายและจิตก็นิ่งไม่ไหวติงจมดิ่งอยู่กับภาวะอันประณีตในอาการ ปีติ สุข และการรวมเป็นหนึ่งแห่งอารมณ์เอกัตคัตตา แต่ในทางเซนนั้น ธรรมอันแท้จริงที่นักศึกษาทางฝั่งโน้นจักจะต้องทำความเรียนรู้เข้าใจเพื่อตกผลึกตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับมันนั้น มันเป็นธรรมอันคือธรรมชาติซึ่งเป็นเนื้อหาอันมีลักษณะไม่ปรุงแต่งและไม่เข้าไปปฏิบัติเข้าไปกระทำ ซึ่งทางเซนถือว่าธรรมอันแท้จริงตามธรรมชาตินั้น มันคือหน้าตาแห่งความดั้งเดิมแท้ของมันที่มีลักษณะเป็นความว่างเปล่าไร้ตัวตน มันคือธรรมอันบริบูรณ์เปี่ยมไปด้วยสัจธรรมทุกแง่ทุกมุมตลอดโดยเนื้อหามันอยู่แล้ว เพราะฉะนั้นการปฏิบัติธรรมตามความหมายแห่งเซน มิใช่ต้องเป็นการลงมือกระทำเพราะเซนถือว่าการลงมือปฏิบัติในลักษณะดังกล่าวนี้ มันเกิดจากการริเริ่มซึ่งถือว่ามันคือความคิดซึ่งเป็นการปรุงแต่งชนิดหนึ่ง มันบดบังความเป็นธรรมชาติดั้งเดิมแท้ไปเสียสิ้น เพราะฉะนั้น “สมาธิ” ในทางเซน มันคือความหมายแห่ง “ความเป็นปรกติ” ในการที่ธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันทำหน้าที่แสดงเนื้อหาของมันอยู่อย่างนั้น “เป็นไปอย่างคงที่ ” โดยเป็นธรรมชาติแห่งการไม่ผันแปรเป็นอย่างอื่นอยู่แล้ว การนั่งกรรมฐานภาวนาในทางเซน จึงเป็นการนั่งที่ได้รับอิสรภาพอันเด็ดขาดจากการปรุงแต่งทั้งปวง เฉกเช่นเดียวกับการอยู่ในอริยบทอื่นๆ เช่น การเดิน การนอน การทำกิจกรรมต่างๆในชีวิตประจำวัน ก็ย่อมเป็นการเคลื่อนไหวในอริยบทต่างๆอย่างมีอิสรภาพอันเด็ดขาดจากการปรุงแต่งทั้งปวงเช่นกัน ธรรมชาติแห่งพุทธะ... คือการที่ไม่ต้องทำอะไรกับอะไร เพื่อประคองรักษาความเป็นพุทธะของตนเอาไว้ เพราะฉะนั้นพุทธะจึงเป็นผู้ที่ไม่เป็นแม้แต่ "พุทธะ" บทที่ 79 การรักษา “ความบริสุทธิ์” ในบรรยากาศแห่งการปฏิบัติธรรมกันอย่างหน้าดำคร่ำเครียด นักศึกษาทางฝั่งโน้นผู้ซึ่ง “ติดกับดัก” ในอวิชชาตัณหาอุปาทาน ก็กำลังสร้างจินตนาการขึ้นมาในระหว่างการเร่งรีบปฏิบัติด้วยการไขว่คว้าหาความบริสุทธิ์ในรูปแบบลักษณะต่างๆ เช่น การรักษาศีลให้บริสุทธิ์ การรักษาจิตให้บริสุทธิ์ ด้วยความเข้าใจผิดว่าการรักษาความบริสุทธิ์ตรงนั้นจะเป็นเหตุเป็นปัจจัยให้ได้มาซึ่งผลแห่งการปฏิบัติในทุกๆขั้นตอนและท้ายที่สุด การรักษาความบริสุทธิ์นี้จะเป็นเหตุเป็นปัจจัยทำให้มรรคผลนิพพานบังเกิดขึ้น ซึ่งในมุมมองแห่งเซนแล้วการรักษาความบริสุทธิ์ดังกล่าวนั้นแหละเป็นตัวกีดกั้นพระนิพพาน การรักษาความบริสุทธิ์นั่นเอง โดยตัวมันเองมันคือภาวะแห่งการบดบังเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ทางคณาจารย์เซนมองว่า การรักษาศีลให้บริสุทธิ์นั้นมันเป็นการปรุงแต่งขึ้นมาเป็นจิตประเภทที่ดีเท่านั้น เป็นการปรุงแต่งเพื่อเจริญกุศลกรรมรักษาความดีเป็นการตกแต่งคุณภาพจิตให้ดีขึ้นเท่านั้นเอง ซึ่ง “การรักษาความบริสุทธิ์” ของศีลมันเองก็คือการปรุงแต่งซึ่งเป็นสังขตธาตุอันคือธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่งซึ่งมันมีลักษณะเที่ยงแท้ไม่แน่นอน มีการเกิดขึ้นดับไป มันคือ “อัตตา”ตัวหนึ่ง มันเป็นอัตตาชนิดบริสุทธิ์ที่นักศึกษาทางฝั่งโน้นพากันเข้าไปบัญญัติชื่อโดยใส่คุณลักษณะผิดๆที่ชื่อความบริสุทธิ์ให้กับมัน แล้วคิดว่าความบริสุทธิ์ของมันจะเป็นเหตุให้ได้ตระหนักชัดในเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ซึ่งแท้จริงมันเป็นความเข้าใจผิดอย่างยิ่ง ก็เพราะโดยเนื้อหาแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้น มันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น มันปราศจากอัตตาบริสุทธิ์ที่เรียกว่า “ศีลบริสุทธิ์” ซึ่งเป็นลักษณะสังขตธาตุคือธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่งที่เกิดขึ้นดับไปโดยสิ้นเชิง และความเป็นจริงธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันก็มิใช่เป็น “การรักษาจิตให้บริสุทธิ์ ” การที่นักศึกษาฝั่งทางโน้นมีความหลงผิดเข้าใจว่า การที่เกิดการปรุงแต่งใดๆขึ้นมาเป็นจิตแล้วเราก็ไม่ควรเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในจิตชนิดนั้นๆ ควรปล่อยให้มันไม่เที่ยงดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติ แล้วนักศึกษาทางฝั่งโน้นก็พากันเข้าไปบัญญัติชื่อโดยใส่คุณลักษณะผิดๆที่ชื่อความบริสุทธิ์ให้กับมันโดยเรียกมันว่า “การรักษาจิตให้บริสุทธิ์” แล้วยังคิดอีกว่าความบริสุทธิ์ของจิตชนิดที่ไม่เข้าไปยึดมั่นถือมั่นมันจะเป็นเหตุให้ได้ตระหนักชัดในเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ซึ่งแท้จริงมันก็ยังเป็นความเข้าใจผิดอย่างยิ่งอีกเช่นเดิม ก็เพราะว่าโดยเนื้อหาแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น มันคือความว่างเปล่าอย่างนี้มานานแสนนานแล้วเป็นคุณสมบัติอันดั้งเดิมของมันอันหาจุดเริ่มต้นมิได้ด้วยซ้ำ เป็นคุณสมบัติของตัวมันเองตามธรรมชาติดั้งเดิมแท้โดยมิได้อิงหรือต้องอาศัยกับความเกิดขึ้นดับไปแห่งปรากฎการณ์ทางจิตต่างๆ อันจะถือว่าเป็นจิตบริสุทธิ์ ก็เพราะธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันคือเนื้อหาแห่งความเป็นธรรมดาตามธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้น หาใช่ความบริสุทธิ์ใดๆไม่ ธรรมชาติอันมีอยู่ก่อนแล้วที่เป็นความดั้งเดิมแท้ของมัน มันดำรงอยู่แบบนี้เสมอมา...และเรื่อยมา มันอยู่นอกเหนือภาวะความหลุดพ้นหรือความไม่หลุดพ้น เพราะฉะนั้นมันจึงมิใช่เกิดจากภาวะสลายอัตตา ให้ทิ้งวิธีการไปสู่มัน...แต่ให้เป็นเนื้อหาเดียวกับมันเลย และลืมเรื่องเป็นเนื้อหาเดียวกับมันไปซะด้วย บทที่ 80 จุดผลิกผัน แรกเริ่มเดิมที ข้าพเจ้าเป็นคนที่ไม่ได้สนใจธรรมะเลย มัวแต่ก้มหน้าก้มตาทำงาน เพียงเพื่อหวังจะได้มีเงินไว้ใช้จ่ายเยอะๆ เป็นคนที่ใช้ชีวิตอยู่บนความประมาท ไม่เคยได้ตระหนักชัดในการดำเนินชีวิต จนมาถึงวันหนึ่ง เป็นจุดพลิกผันของชีวิต ชีวิตนี้ไม่รู้จะหันหน้าไปพึ่งใคร มีความทุกข์เป็นอย่างมาก ทำให้ต้องหันหน้าเข้าพึ่งธรรมะ แรกๆเลย ก็เริ่มอ่านหนังสือธรรมะแบบทั่วไป ที่มีจำหน่ายในร้านสะดวกซื้อ ซื้อมา ก็อ่านยามที่ว่างจากงาน หวังเพียงเพื่อจะคลายความทุกข์ไปได้บ้าง แต่ก็ไม่ได้ช่วยอะไรเลย จนกระทั่งวันนึง นับว่าข้าพเจ้าโชคดีมาก ได้มีโอกาสมาศึกษาธรรมะ กับ พระอาจารย์ราเชนทร์ อานนฺโท ท่านเมตตาสอนข้าพเจ้า ผู้ซึ่งหลงเดินบนเส้นทางแห่งความมีความเป็น ความมีตัวตน ท่านได้สอนว่าแท้ที่จริงแล้วนั้น ทุกสรรพสิ่งบนโลกนี้ล้วนไม่ใช่ตัวใช่ตน มันเป็นเพียงมายาทั้งสิ้น เพียงแต่มนุษย์นี้ไปสมมติ บัญญัติเรียกขึ้นมา เมื่อมนุษย์เพียงดำริไปว่ายังมีสิ่งนั้น ยังมีสิ่งนี้ มันจึงเกิดขึ้นเป็นอัตตา(ความมีตัวตน) เกิดเป็นความหมายต่างๆนานา สิ่งเหล่านั้นจึงดำรงอยู่ตามสภาพ แล้วเสื่อมสลายไปในที่สุด จึงได้ เกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไป วนเวียนซ้ำๆอย่างไม่มีวันจบสิ้น แท้ที่จริงแล้วมิได้มีสิ่งใดเกิดขึ้นตั้งแต่แรกแล้ว มันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน ไม่มีอยู่ เป็นอย่างนั้นมานานแล้ว จากสิ่งต่างๆที่ท่านอาจารย์ได้สอนมา ทำให้ข้าพเจ้าได้ตระหนักชัดแล้วว่า ชีวิตก็แค่นี้ เงินทองจะมีมากมายไปทำไมก็ไม่รู้ ในเมื่อเราไม่รู้จักใช้เงินนั้นให้เกิดประโยชน์และคุ้มค่าที่สุด เพียงสิ่งของนอกกายที่ให้ความสุขได้แค่ชั่วครั้งชั่วคราว สักพักสิ่งเหล่านั้นก็มลายหายไป ผู้คนมากมายต่างก็ดิ้นรน แสวงหา เพื่อให้ได้มากับสิ่งที่ตนต้องการ จนลืมคิดไปว่า จริงแล้ว แค่ได้เกิดมาเป็นคน ได้ใช้ชีวิตเป็นปกติธรรมดา ก็วิเศษที่สุดแล้ว ใยต้องแสวงหาอีก ต่างกันกับสุขที่อยูู่ข้างใน สุขจากการที่ได้เป็นผู้ให้มากกว่าการเป็นผู้รับ อย่ามุ่งหวังกับเป้าหมายในชีวิตจนเกินไป เพราะเราไม่รู้ว่าเข้านอนแล้วจะได้ตื่นขึ้นมาหรือเปล่า เพราะฉะนั้นตอนที่มีลมหายใจอยู่ต้องใช้ชีวิตให้คุ้มค่า ไม่ไปมัวหลงระเริงอยู่กับสิ่งที่เป็นมายา เพราะสิ่งเหล่านั้น ตายไปแล้ว ก็เอาไปไม่ได้สักอย่าง ในการดำเนินชีวิต เราจะอาศัยความเป็นตัวตนของเราเข้าไปกำหนดสิ่งใดไม่ได้ เพราะทุกอย่างล้วนเป็นอนัตตา(ความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน) เป็นสภาพที่ว่างเปล่า จับต้องมิได้ ไม่อยู่ในอำนาจของสิ่งใด ไม่มีเจ้าของ สิ่งเหล่านี้จึงทำให้ข้าพเจ้า ใช้ชีวิตด้วยความไม่ประมาท มีความเป็นอยู่แบบพอเพียง ทำไปตามหน้าที่อันพึงกระทำ บทความนี้ เขียนโดย นส.พัชรินทร์ บุรินทร์กุล และ นาย กรัณย์ยศ ทูลธรรม (ลูกศิษย์) แม้หากว่าเธอ ได้รับ “วิธีการ” อะไรบางอย่างเล็ก ๆ น้อย ๆ มา มันก็จะเป็นแต่เพียงสิ่งที่สร้างขึ้นจากความคิด หามีอะไรเกี่ยวกับธรรมชาติเดิมแท้ ซึ่งมันบริสุทธิ์อยู่แล้วโดยตัวมันเอง บทที่ 81 ตามลำดับขั้นตอน เหตุที่ตถาคตตรัสถึงเรื่องกรรม ก็เพราะท่านตรัสสอนบรรดาสรรพสัตว์ทั้งหลายที่ไม่สามารถแยกแยะถูกผิดได้ ให้มีความสะดุ้งกลัวในการทำอกุศลกรรมชนิดต่างๆซึ่งนำมาซึ่งกรรมวิบาก เหตุที่ตถาคตตรัสถึงเรื่องการรักษาศีล เรื่องกรรมฐาน เรื่องการฝึกสติสัมปัชชัญญะ ก็เพราะท่านตรัสสอนบรรดาสรรพสัตว์ทั้งหลายที่จะสามารถอบรมจิตใจของตนเองได้แต่ไม่สามารถทำความเข้าใจถึง “ธรรมอันเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติ” ได้ ท่านตรัสสอนให้บรรดาสรรพสัตว์เหล่านี้มี หิริโอตตัปปะ คือ ความละอายเกรงกลัวต่อบาป และ มีขันติโสรัจจะ คือ มีความอดทนอดกลั้นที่จะแสดงออกทาง กาย วาจา ใจ เป็นที่เรียบร้อย ให้รู้จักความสงบของจิตโดยการเข้าไปเจริญรักษากุศลจิตอันคือการรักษาศีลต่างๆ และความสงบอันเกิดจากการฝึกทำกรรมฐานและฝึกสติสัมปัชชัญญะ ซึ่งมันเป็นพื้นฐานแห่งการเรียนรู้ธรรมอันมีสภาพไม่เที่ยง คือ ธรรมอันเกิดขึ้นดับไป เหตุที่ตถาคตตรัสถึงเรื่องธรรมอันเกิดขึ้นดับไป ก็เพราะท่านตรัสสอนบรรดาสรรพสัตว์ทั้งหลายที่มีรอบปัญญาพอที่จะเรียนรู้ทำความเข้าใจถึงธรรมอันมีสภาพไม่เที่ยงแท้แน่นอนที่มันเกิดขึ้นและดับไป แต่ก็ไม่มีปัญญามากพอที่จะทำความเข้าใจถึงสภาพธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ซึ่งคือความว่างเปล่าอันมิใช่ตัวมิใช่ตนอยู่อย่างนั้นโดยหามีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นและดับไปไม่ เหตุที่ตถาคตตรัสเรื่องธรรมอันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น ก็เพราะท่านตรัสสอนบรรดาสรรพสัตว์ทั้งหลายที่มีรอบปัญญาบารมีมากพอแล้วที่จะเรียนรู้ทำความเข้าใจถึงธรรมอันคือธรรมชาติที่แท้จริงซึ่งมันคือความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้น ซึ่งบรรดาสรรพสัตว์เหล่านี้มีปัญญารอบรู้ถ้วนทั่วใน “เหตุและผล” ถึงสิ่งที่ตถาคตตรัสถึงธรรมในระดับต่างๆว่า แท้จริงแล้วธรรมที่ตถาคตตรัสในส่วนของสังขตธาตุอันคือธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่ง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องกรรม ศีล กรรมฐาน การฝึกสติสัมปัชชัญญะ และ ธรรมอันเกิดขึ้นดับไป ท่านตรัสไว้ก็เป็นเพียงเหตุและผลแห่ง “การบรรเทา” การเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในลักษณะต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นส่วนที่เข้าไปยึดมั่นถือมั่นในจิตอันเป็นอกุศล ก็ให้ละเพื่อเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในจิตที่เป็นกุศลแทน หรือ ให้ละการยึดมั่นถือมั่นในปรากฎการณ์ทางจิตทั้งปวงเพื่อให้เกิดความคลายกำหนัดในระดับแตกต่างกันไป แต่แท้ที่จริงธรรมต่างๆเหล่านี้โดยสภาพมันเองมันก็คือคุณลักษณะแห่งสังขตธาตุอันคือธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่งอยู่ดี ซึ่งเป็นธรรมที่ตถาคตทรงชี้ให้สลัดออกสลัดทิ้งเสีย และธรรมในส่วนของอสังขตธาตุ อันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้น มันคือ “ธรรมชาติอันแท้จริงข้อเดียวที่ปรากฎอยู่โดยเป็นที่สุดแห่งธรรมแล้ว” และสรรพสัตว์ผู้มีปัญญามากแบบรอบรู้ถ้วนทั่วพวกนี้ก็เลือกที่จะตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกับมัน โดยปฏิเสธที่จะเข้าไปปรุงแต่งสาละวนในการปฏิบัติธรรมอันคือสังขตธาตุในระดับต่างๆ ซึ่งเป็นความไม่เด็ดขาดในความว่างเปล่า เพราะฉะนั้นการที่เราจะตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับธรรม มันมิใช้เป็นการที่เราต้องลงมือปฏิบัติธรรมตั้งแต่ขั้นตอนแรก และมิใช่เป็นความจำเป็นที่เราต้องปฏิบัติธรรมให้เป็นไปตามลำดับขั้นตอน เพราะธรรมที่ตถาคตตรัสไว้นั้นมันก็เป็นเพียง “เหตุและผล” ในตัวมันเองสำหรับธรรมนั้นๆ การปฏิบัติธรรมตามความเข้าใจผิดว่ามันต้องเป็นไปตามลำดับขั้นตอน มันก็เป็นเพียงความรู้ที่ถูกต้องในส่วนหนึ่ง แต่ก็ถูกอวิชชาตัณหาอุปาทานครอบปิดบังไว้ในส่วนหนึ่ง เช่น การที่เราตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมอันเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดา ผลแห่งการปฏิบัติมันก็เป็นเพียงทำให้เราคลายกำหนัดในการที่เข้าไปยึดมั่นถือมั่นซึ่งเป็นพฤติกรรมแห่งการปรุงแต่งเป็นปรากฎการณ์ทางจิตต่างๆเกิดขึ้น มันเป็นเพียงความคลายกำหนัดแต่เพียงเท่านั้น แต่มันไม่ใช่ภาวะความเด็ดขาดแห่งความว่างเปล่าอันเป็นผลจากการที่สลัดออกซึ่งสังขตธาตุทั้งปวงที่เนื่องด้วยการปฏิบัติและผลแห่งการปฏิบัติทั้งหลาย ซึ่งภาวะอันเป็นความอิสระโดยเด็ดขาดนั้นมันคือ อสังขตธาตุ อันคือธรรมชาติอันใม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น ธรรมอันแท้จริง มันจึงไม่มีลำดับขั้นตอนให้ต้องเข้าไปปฏิบัติ การที่นักศึกษาฝั่งทางโน้นเข้าใจว่าการปฏิบัติธรรมต้องค่อยๆปฏิบัติไปตามลำดับขั้นตอนแล้วนิพพานจักจะเกิดขึ้น มันจึงเป็นอวิชชาความไม่รู้ชนิดหนึ่ง ถ้าท่านจะค้นหาเขา เขาก็จะหลบหลีกท่าน ถ้าท่านตามหาเขาอีก เขาก็ยิ่งหนีไกลออกไปอีก บทที่ 82 ภิกษุฮังฉิ ผู้ปฏิเสธอริยสัจจ์ ฮังฉิ เป็นภิกษุในนิกายเซนผู้ซึ่งมีความรอบรู้ในด้านปัญญา ท่านสามารถตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้ด้วยตนเองโดยไม่มีครูบาอาจารย์มาชี้แนะสอนท่าน และท่านฮังฉิได้ยินข่าวเล่าลือว่าคำสอนของสังฆปรินายก องค์ที่ 6 (เว่ยหล่าง) ได้ทำให้คนจำนวนมากมีความสว่างไสวในธรรม ท่านฮังฉิจึงได้รีบเดินทางมายังตำบลโซกายทันทีเพื่อมาทำความเคารพและสนทนาธรรมกับครูเว่ยหล่าง พระสังฆปริณายกถามว่า ก็ท่านกำลังปฏิบัติอยู่อย่างไรเล่า? ภิกษุ ฮังฉิ ตอบว่า แม้ธรรมคืออริยสัจทั้งหลาย ที่พระพุทธเจ้าทุกๆองค์สอนไว้ ข้าพเจ้าก็ไม่มีความจำเป็นอะไรที่จะต้องเข้าไปแตะต้องด้วย พระสังฆปริณายกถามต่อไปว่า แล้วก็เดี๋ยวนี้ท่านอยู่ใน "ชั้นแห่งคุณวิเศษ" ชั้นไหนเล่า? ภิกษุ ฮังฉิ ย้อนว่า จะมี "ชั้นคุณวิเศษ" อะไรที่ไหนเล่า ในเมื่อข้าพเจ้าปฏิเสธไม่เข้าเกี่ยวข้องด้วย แม้กับอริยสัจที่พระพุทธเจ้าทั้งหลายได้สอนไว้? การตอบโต้อย่างทันควันของภิกษุฮังฉิ ได้ทำให้พระสังฆปริณายกเกิดความนับถือ ถึงกับยกเธอขึ้นเป็นหัวหน้าคณะ สำหรับนักศึกษาทางฝั่งโน้นผู้ซึ่งยังไม่เข้าใจธรรมอย่างถ่องแท้และยังไม่สามารถซึมทราบในเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้ เมื่ออ่านบทความซึ่งเป็นข้อสนทนาระหว่างอาจารย์ทั้งสองข้างต้นจึงอาจเกิดความสงสัยและก็คงมีคำถามเกิดขึ้นมาอย่างทันทีทันใดว่า “ถ้าแม้กระทั้งธรรมอันคืออริยสัจจ์ 4 อันได้แก่ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค ก็ยังไม่เข้าไปแตะต้องด้วยแล้วจะบรรลุธรรมได้อย่างไรเล่า” แต่ความเป็นจริง ธรรมอันเกิดจากการโต้ตอบระหว่างสองคณาจารย์และเป็นธรรมที่คณาจารย์ทั้งสองยอมรับซึ่งกันและกันในความเห็นพ้องต้องกันในธรรมที่โต้ตอบ คือ ธรรมชาติดั้งเดิมนั้น มันไม่มีแม้กระทั้งอริยสัจจ์นั้น “เป็นความเห็นที่ถูกต้อง” ก็เพราะเหตุที่ว่า “การเข้าไปแตะต้อง” ด้วยอริยสัจจ์ แท้จริงมันคือการหยิบยกธรรมอันคืออริยสัจจ์ขึ้นมาพิจารณาว่ามันคืออะไร มันประกอบไปด้วยเนื้อหาธรรมซึ่งมีความหมายอย่างไร เมื่อยังไม่เข้าใจว่าอะไรคืออะไรซึ่งเท่ากับว่ามันคือความลังเลสงสัยอันเป็นเหตุให้หยิบยกธรรมนั้นขึ้นมาพิจารณา แต่ “การหยิบยกธรรมอันคืออริยสัจจ์ขึ้นมาพิจารณา”นั้น มันคือความเกิดขึ้นแห่งธรรมอันคืออริยสัจจ์ มันคือความแปรปรวนตั้งอยู่ได้ไม่นานแห่งธรรมอันคืออริยสัจจ์ และมันคือความดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติแห่งธรรมอันคืออริยสัจจ์ มันคือสังขตธาตุอันคือธรรมธาตุแห่งการเกิดขึ้นดับไปของธรรมอันคืออริยสัจจ์นั่นเอง มันเป็นเพียง “ซากอัตตาตัวตน” ที่ผลุบๆโผล่ๆในลักษณะการเกิดขึ้นดับไปแบบซ้ำๆซากๆอยู่อย่างนั้น มันผลุบๆโผล่ๆด้วยเหตุแห่งความไม่เข้าใจของเราเองที่ว่า “เรามีความจำเป็นจะต้องพิจารณาธรรมอันคืออริยสัจจ์นั้นอยู่ตลอดเวลาแล้วเราจะสามารถกลายเป็นเนื้อหาดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นได้” แต่ธรรมอันแท้จริงคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ซึ่งเป็นความเห็นที่พ้องกันระหว่างคณาจารย์ทั้งสองคือ เว่ยหล่างและฮังฉิ นั้น ท่านทั้งสองเห็นว่า เนื้อหาธรรมธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้น มันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนของมันอยู่อย่างนั้นด้วยความเป็นอิสระเด็ดขาดโดยปราศจากความเป็นอัตตาตัวตนที่จะเกิดขึ้นได้ มันปราศจากความเป็นอัตตาตัวตนแม้กระทั้ง ความเป็นอัตตาตัวตนที่ชื่อว่า “ธรรมอันคืออริยสัจจ์” ก็ขอให้นักศึกษาทางฝั่งโน้นทำความเข้าใจตามนี้ เมื่อครูเมตตาสอนเจ้า เพราะด้วยจิตวิญญาณแห่งความเป็นครูเช่นเรา เจ้าก็ต้องมีความเมตตาสอนคนอื่นด้วยเช่นกัน ให้ระลึกว่าครูสอนเจ้าเช่นไร เจ้าก็ต้องสอนคนอื่นเฉกเช่นเดียวกัน กับที่เจ้าได้รับความรู้และแนวทางจากครูคนนี้ บทที่ 83 ตัวตนไม่มีอยู่จริง ความเป็นจริงตัวตนไม่มีอยู่จริง ตามธรรมชาติมันคงมีแต่ความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนอยู่อย่างนั้น ธรรมชาติแห่งความว่างเปล่านี้มันดำรงเนื้อหาแห่งความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนตามความดั้งเดิมแท้ของมันอย่างนี้มานานแสนนานแล้วอันหาจุดเริ่มต้นไม่ได้และก็ไม่สามารถทำลายล้างมันลงไปได้ เหมือนกับที่ตถาคตเจ้าทรงตรัสธรรมไว้ว่า สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา คือ ธรรมทั้งหลายทั้งปวงอันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นมันย่อมไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่แล้วตามสภาพธรรมชาติของมันเอง ความเป็นจริงตัวตนไม่มีอยู่จริง แต่ที่เราคิดว่ามีอยู่จริง มันจึงเป็นการที่เราคิดว่ามีสิ่งๆหนึ่งคือความเป็นตัวตนเกิดขึ้น ตถาคตเจ้าจึงทรงตรัสธรรมว่า สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขา คือ การปรุงแต่งทั้งหลายทั้งปวงอันเกิดจากการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ทั้ง 5 จนก่อให้เกิดความเป็นตัวตนจนกลายเป็นสิ่งที่เราคิดว่ามันมีอยู่จริงนั้นมันคือ ทุกข์ และตถาคตเจ้าก็ยังทรงตรัสธรรมอีกว่า สพฺพ สงฺขารา อนิจฺจา คือ การปรุงแต่งทั้งหลายทั้งปวงอันเกิดจากการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ทั้ง 5 จนก่อให้เกิดความเป็นตัวตนจนกลายเป็นสิ่งที่เราคิดว่ามันมีอยู่จริงนั้นมันมีสภาพไม่เที่ยง เมื่อมันเกิดขึ้น มันย่อมมีความแปรปรวนตั้งอยู่ได้ไม่นาน และมันย่อมมีความสิ้นไปดับไปเป็นธรรมดา เพราะฉะนั้นในเมื่อความเป็นจริงตัวตนไม่มีอยู่จริง มันย่อมไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่แล้วตามธรรมชาติซึ่งเรียกมันว่า “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” มันจึงย่อมไม่เกี่ยวอะไรเลยกับความเข้าใจผิดของเราที่เข้าใจผิดว่า เราคิดว่าตัวตนมันมีอยู่จริง เมื่อเข้าใจผิดคิดว่าความเป็นตัวตนมันมีอยู่จริงพระพุทธองค์จึงทรงชี้ว่า ความมีตัวตนอันเกิดจากความเข้าใจผิดนั้นเมื่อมันเกิดขึ้นแล้วมันก็ย่อมดับไปเป็นธรรมดา เพราะฉะนั้นการปฏิบัติธรรมอันเนื่องด้วยการตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับความเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดานั้น มันจึงเป็นการปฏิบัติธรรมบนพื้นฐานแห่งความเข้าใจผิดของเราเองว่าความเป็นตัวตนมันมีอยู่จริง เพราะฉะนั้นต่อให้เราปฏิบัติธรรมบนพื้นฐานแห่งการตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติแห่งการเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดาอย่างเคร่งครัดและปฏิบัติอย่างนี้ไปเรื่อยๆเป็นเวลาอีกยาวนานตลอดชีวิตตราบจนลมหายใจสุดท้ายของเราก็ตาม มันก็เป็นได้แค่เพียงการปฏิบัติธรรมบนพื้นฐานแห่งความเข้าใจผิดของเราเองที่คิดว่าความเป็นตัวตนมันมีอยู่จริงและมันก็เกิดขึ้นดับไปมันเป็นได้เพียงเท่านี้จริงๆ อีกทั้งผลแห่งการปฏิบัติบนความเกิดขึ้นดับไปเช่นนี้มีผลเพียงแค่ทำให้เกิดความคลายกำหนัดเบาบางไปมากๆเท่านั้นจากการที่เราเข้าไปยึดมั่นถือมั่นจนก่อให้เกิดความเป็นตัวตนตามที่เราเข้าใจผิดว่ามันมีอยู่จริงนั่นเอง ด้วยเหตุผลข้างต้นนี้ ตถาคตเจ้าจึงให้สลัดออกซึ่งวิธีปฏิบัติและผลแห่งการปฏิบัติที่มาจากการดำเนินไปบนเส้นทางแห่งความเกิดขึ้นดับไปอันเกิดจากที่นักปฏิบัติทั้งหลายเข้าใจผิดคิดว่าความเป็นตัวตนนั้นมีอยู่จริง แล้วให้นักปฏิบัติทั้งหลายหันมาทำความเข้าใจถึงธรรมชาติอันคือเนื้อหาแห่งสัจธรรมความเป็นจริงว่า แท้จริงแล้ว “ความเป็นตัวตน” มันไม่มีอยู่จริง มันคือความว่างเปล่าอันไร้ความเป็นตัวตนของมันอยู่อย่างนั้น มันคือความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนซึ่งเป็นความสมบูรณ์ไปด้วยสัจจธรรมอันคือเนื้อหาแห่งความหลุดพ้นอยู่แล้ว เพราะฉะนั้นเพียงแต่นักปฏิบัติได้ละทิ้งอย่างสิ้นเชิงด้วยการสลัดออกซึ่งการปฏิบัติอันเนื่องด้วยวิถีธรรมชาติแห่งความเกิดดับที่เกิดจากความเข้าใจผิดของเราเองว่า “ความเป็นตัวตน” มันมีอยู่จริง และหันมาตระหนักชัดแล้วซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ซึ่งมันคือสัจจธรรมที่ “ความเป็นตัวตน” มันไม่มีอยู่จริง เพียงเท่านี้ นี่คือการปฏิบัติธรรมตามคำสอนแบบเซนที่เดินตามคำสอนแห่งตถาคตเจ้าทุกฝีก้าว ความเป็นจริงตัวตนไม่มีอยู่จริง แต่ที่คิดว่ามีอยู่และยังเข้าใจอีกว่าที่มีอยู่ก็เกิดขึ้นดับไปสิ่งเหล่านี้เป็นเรื่องที่ขัดต่อธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ทุกสิ่งโดยตัวมันเองล้วนว่างเปล่า บทที่ 84 “โพธิสัตว์ศาสตร์” แห่งพุทธโคดม เมื่อย้อนเวลาไปในอดีตอันไกลโพ้น ได้มีดวงจิตดวงหนึ่งลงมาเกิดในโลกมนุษย์และได้หมั่นประกอบกุศลกรรมในลักษณะโพธิสัตว์เรื่อยมา ดวงจิตดวงนี้มีลักษณะธาตุแห่ง “ปัญญา” ชอบพิจารณาสิ่งต่างๆชอบวิเคราะห์แยกแยะถึงลักษณะเหตุและปัจจัยในที่มาและที่ไป เป็นธรรมธาตุที่ประกอบไปด้วยลักษณะความชอบแห่งเหตุและผล โพธิสัตว์ดวงนี้เป็นผู้มีปัญญาบารมีมีแนวทางและหลักเกณฑ์ในการดำรงค์ชีวิตโดยมุ่งหมายเอาความดีเป็นที่ตั้ง เป็นผู้ที่มีความระมัดระวังหมั่นประกอบแต่บุญกุศลและพยายามงดเว้นกระทำความชั่วจนเป็นอุปลักษณะนิสัยทุกภพทุกชาติไป จนกระทั้งในชาติหนึ่งที่ท่านได้ลงมาจุติบนโลกมนุษย์ใบนี้อีกครั้งในฐานะสุเมธดาบส เพราะเหตุปัจจัยในอดีตชาติที่สะสมกุศลกรรมมานานนับเป็นกัปป์ ด้วยเหตุผลแห่งกุศลกรรมนั้นจึงเป็นเหตุเป็นปัจจัยให้ “มีสิ่งนี้จึงมีสิ่งนี้” เกิดขึ้นตั้งแต่อดีตชาติอันไกลโพ้นจนมาถึงชาติปัจจุบันแห่งสุเมธดาบส และด้วยแรงกุศลที่ทำมาพร้อมเพรียงอย่างมากนั้นจึงมีแรงส่งผลให้ก่อรูปความมีความเป็นขึ้นมาในอนาคตด้วยอาศัยเหตุปัจจัย “เพราะมีสิ่งนี้จึงมีสิ่งนี้” อีกเช่นกัน และก็ในชาติสุเมธดาบสเช่นกันกรรมดีของท่านพาให้ท่านได้พบพระพุทธเจ้าที่ชื่อ “ทีปังกร” สุเมธดาบสได้ถูกพระพุทธเจ้าทีปังกรพยากรณ์ว่า กรรมดีอันคือกุศลกรรมในอดีตชาติของท่านที่ผ่านมานับไม่ถ้วนนั้นได้ส่งผลเป็นเหตุเป็นปัจจัยในอนาคตกาลนับเนื่องแต่นี้ไปอีก 4 อสงไขยแสนมหากัปป์ท่านสุเมธดาบสท่านจักจะได้เป็นพระพุทธเจ้าที่ชื่อว่า “พุทธโคดม” “สุเมธดาบส”จักจะได้เป็นพระพุทธเจ้านามว่า “พุทธโคดม” นั้น หาใช่เกิดจากการที่พระพุทธเจ้าทีปังกรได้ตรัสพยากรณ์ว่าจะได้เป็นไม่ แต่มันเป็นเรื่องของกุศลกรรมที่เคยประกอบขึ้นตั้งแต่อดีตชาติอันไกลโพ้นและกรรมดีดังกล่าวนั้นได้เป็นแรงบุญมหาศาลส่งผลเป็นเหตุเป็นปัจจัยในความมีสิ่งนี้จึงมีสิ่งนี้เป็นแรงส่งผ่านมายังชาติปัจจุบันแห่งสุเมธดาบสและเป็นแรงต่อเนื่องไปอีก 4 อสงไขยแสนมหากัปป์ในอนาคตกาลและเหตุปัจจัยในการมีสิ่งนี้จึงมีสิ่งนี้ก็จะทำให้สุเมธดาบสจักจะได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้านามว่า “พุทธโคดม” อย่างแน่นอน และเพราะด้วยลักษณะธรรมธาตุแห่งดวงจิตของสุเมธดาบสในอดีตชาติที่สะสมแต่กุศลกรรมมานั้นเป็นลักษณะ “ปัญญาบารมี” ลักษณะธรรมธาตุเช่นนี้มีคุณลักษณะพิเศษคือ เป็นธรรมธาตุที่ชอบพิจารณาวิเคราะห์แยกแยะ จึงมีลักษณะแห่งการใคร่ครวญและเลือกเฟ้น อีกทั้งเมื่อดวงจิตนี้ประกอบไปด้วยธรรมธาตุแห่งปัญญาซึ่งเป็นลักษณะแห่งมหาบัณฑิต จึงทำให้ดวงจิตดวงนี้เลือกประกอบแต่ความดีเท่านั้นและเลือกเฟ้นในการที่ใช้ความพยายามอย่างยิ่งยวดที่จะละเว้นทำความชั่วประการต่างๆ ด้วยเหตุผลแห่งการเลือกใช้ “ปัญญา” เป็นคุณธรรมนำหน้าในการดำเนินชีวิตในแต่ละภพในแต่ละชาติจึงส่งผลให้ดวงจิตธรรมธาตุนี้ใช้เวลาประกอบกุศลกรรมไม่นานเพียงแค่ 4 อสงไขยแสนมหากัปป์นับเนื่องแต่ชาติสุเมธดาบส ก็จักได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้านาม “พุทธโคดม” อย่างแน่นอน ก็โดยปกติทั่วไปลักษณะดวงจิตที่มีเหตุปัจจัยจักจะได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้ามีลักษณะอยู่ 3 ประเภท ประเภทแรกใช้เวลาประกอบกุศลกรรมน้อยที่สุดคือ 4 อสงไขยแสนมหากัป คือ ลักษณะปัญญาธิกะบารมี ประเภทสองใช้เวลาประกอบกุศลกรรมมากขึ้นมาอีกคือ 8 อสงไขยแสนมหากัปป์ คือ ลักษณะศรัทธาธิกะบารมี ประเภทที่สามใช้เวลาประกอบกุศลกรรมนานที่สุด คือ 16 อสงไขยแสนมหากัป คือ ลักษณะวิริยะธิกะบารมี เพราะฉะนั้น การที่สุเมธดาบสมหาบัณฑิตเลือกใช้ “ปัญญา”เป็นคุณธรรมหลักในการดำเนินชีวิตอย่างมีคุณภาพและเนื่องจากธาตุแห่ง “ปัญญา” นั้น ช่วยเลือกเฟ้นให้ท่านแยกแยะและเลือกที่จะมุ่งกระทำคุณงามความดี จึงเป็นเหตุผลที่ทำให้ท่านใช้เวลาน้อยมากในการบำเพ็ญบารมีในฐานะ “บรมหาโพธิสัตว์”เพื่อจักจะได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าในอนาค จึงถือว่าท่านมีศิลปะแห่ง “โพธิสัตว์ศาสตร์” ทำให้ท่านได้ใช้เวลาน้อยที่สุดในการบำเพ็ญบารมีเพื่อตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า เพียงแค่ 4 อสงไขยแสนมหากัปป์เพียงเท่านั้น นี่คือ “โพธิสัตว์ศาสตร์แห่งพระพุทธโคดม” เพราะเส้นทาง "อมตะธรรม" มันไร้มิติแห่งกาลเวลา ศิษย์เอ๋ย..ครูจะพาเจ้าไปโดยมิได้อาทรร้อนใจ ความเป็นครูของเจ้ามิได้สูญหายไปไหน ก็เพราะเจ้านั่นแหละคือ..... จิตวิญญาณแห่งความเป็นครูผู้ให้อยู่ตลอดเวลา บทที่ 85 ความมีอยู่และความไม่มีอยู่ ความมีอยู่ คือความหมายแห่งฐานะการดำรงอยู่ของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง เป็นสิ่งยืนยันว่า “มี” สิ่งนั้นอยู่ ซึ่งหมายถึง “การเกิดขึ้น” ของสิ่งๆนั้น ความไม่มีอยู่ คือความหมายแห่งฐานะการสิ้นสุดของสิ่งๆหนึ่งที่มันเคย “มีอยู่” เป็นสิ่งยืนยันว่า “ไม่มี” สิ่งนั้นอยู่ ซึ่งหมายถึงการดับไปสิ้นไปของสิ่งๆนั้น สิ่งที่หมายถึง “ความไม่มีอยู่” มันมิใช่หมายถึงการทำลายล้างโดยแท้จริง ( ซึ่งมันมิได้หมายถึง ความไม่มีสิ่งใดเลยซึ่งมันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าของมันอยู่อย่างนั้น ) แต่มันเป็นการยืนยันว่าเคยมีสิ่งๆหนึ่งอยู่และมันก็มีสภาพแห่งความแปรปรวนแล้วดับไปเป็นธรรมดา จึงเรียกมันว่า “ความไม่มีอยู่” สิ่งที่หมายถึง “ความมีอยู่” มันก็มิได้หมายถึงความมีอยู่อย่างแท้จริง ( ซึ่งมันมิได้หมายถึง ความมีอยู่ตามธรรมชาติอย่างแท้จริงของความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น ) แต่มันเป็นการยืนยันว่าสิ่งที่มีอยู่นั้นมันย่อมตกอยู่ในสภาพแห่งความแปรปรวนดับไปเป็นธรรมดา มันจึงเป็น “ความมีอยู่” แบบไม่ถาวรไม่คงที่ซึ่งมีลักษณะแปรผันของสิ่งๆหนึ่งเพียงเท่านั้น เพราะฉะนั้น ความมีอยู่หรือความไม่มีอยู่ จึงเป็นภาวะแห่งการยืนยันในความมีอยู่หรือความเกิดขึ้นของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง และเป็นภาวะแห่งการยืนยันในความไม่มีอยู่หรือความดับไปของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง มันจึงเป็นเพียงการยืนยันภาวะแห่งการเกิดดับของสิ่งๆหนึ่ง มันเป็นการยืนยันแค่เพียงความหมายนี้ แต่เนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้ซึ่งมันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนของมันอยู่อย่างนั้น มันคือสภาพแห่งความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น โดยเนื้อหาแล้ว มันย่อมไม่มีการมาหรือการไป มันย่อมเป็นสิ่งไม่รับและไม่ปฏิเสธ มันย่อมเป็นสิ่งที่ไม่คงอยู่และไม่จากไป มันย่อมไม่มีการเกิดหรือการดับ เพราะฉะนั้นเมื่อมันปราศจากความมีความเป็นซึ่งมีคุณสมบัติแห่งการเกิดขึ้นดับไป ธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันจึงไม่ตกอยู่ภายใต้ “ความมีอยู่หรือความไม่มีอยู่” เพราะฉะนั้น “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” มันจึงมิใช่สิ่งที่ยืนยัน “ความมีอยู่” ของความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนซึ่งคือเนื้อหาของมัน แต่ความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนมันก็ทำหน้าที่แสดงเนื้อหาของมันเองตามธรรมชาติอยู่แล้ว อันหมายถึงความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น และมันจึงมิใช่สิ่งที่ยืนยัน “ความไม่มีอยู่” ของสิ่งใดสิ่งหนึ่งนอกจากความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน เพราะความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนมันเป็นธรรมชาติของมันอยู่อย่างนั้น มันมิได้เกิดจากการที่ “ต้องอาศัย” สิ่งใดสิ่งหนึ่งที่เกิดขึ้นแล้วสิ่งนั้นไม่มีอยู่ดับไปแล้วธรรมชาติดั้งเดิมแท้ถึงจะเกิดขึ้นได้ ซึ่งหมายถึงความเป็นธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันมิได้เป็นสิ่งยืนยันว่าพึ่งมีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นแล้วไม่มีอยู่ดับไปจนกลายเป็นความดับสนิทไม่มีเหลือ มันหลอมอะไรกับอะไรเล่า...บ้าแน่ๆ ในหัวเธอคงมีแต่สิ่งนี้สิ่งนั้นเต็มไปหมด มันถึงต้องถูกหลอมเอามาเป็นพุทธะในความคิดเธอน่ะ ธรรมชาติแห่งพุทธะมันเป็นสภาพของมันเองมาแต่แรกเริ่ม มิใช่ถูกใครสร้างขึ้นมาและมันก็มิใช่เกิดขึ้นจากฝีมือใคร ที่ต้องไปหลอมอะไรต่อมิอะไรแล้วพุทธะมันถึงจะเกิดขึ้น บทที่ 86 จิตเดิมแท้,จิตหนึ่ง “จิต” คือ ปรากฎการณ์ชนิดต่างๆซึ่งเป็นการแสดงออกในหลากหลายรูปแบบอันคือคุณลักษณะแห่งการปรุงแต่งที่อวิชชาความไม่รู้พาเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ทั้ง 5 จนก่อให้เกิดเป็นจิตเกิดขึ้น ซึ่งมันคือภาวะแห่งสังขตธาตุอันคือธรรมธาตุซึ่งมีคุณลักษณะแห่ง การเกิดขึ้น มีความแปรปรวนตั้งอยู่ได้ไม่นาน และมีความดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติ นี่คือความหมายของคำว่า “จิต” แต่สำหรับนักศึกษาทางฝั่งโน้นผู้ซึ่งเคยอ่านคำสอนแบบเซนจากตำราคณาจารย์ทางเซนผู้มีชื่อเสียงในยุคนี้ ไม่ว่าจะเป็น “สูตรของเว่ยหล่าง” และ “คำสอนของฮวงโป” ต้องเจอคำบางคำเหล่านี้เช่น จิตเดิมแท้ (Essence of Mind) และ จิตหนึ่ง (ONE MIND) ซึ่งเป็นคำหลักที่ผู้แปลหนังสือสองเล่มนี้ใช้เขียนแทนภาวะธรรมซึ่งปรากฎอยู่ในหนังสือหลายๆที่ แล้วนักศึกษาทางฝั่งโน้นผู้ซึ่งเป็นผู้อ่านอาจเกิดความเข้าใจผิดว่า แท้จริงภาวะแห่งความเป็นอิสระโดยเด็ดขาดที่มันคือสภาพความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น แท้จริงมันคือ “จิต” ซึ่งเรียกมันว่าจิตเดิมแท้หรือจิตหนึ่ง ซึ่งชวนให้นักศึกษาทางฝั่งโน้นเข้าใจไปว่าสามารถจับกุมจับฉวยภาวะมันได้เพราะว่ามันคือ จิต และมันก็มีสัณฐานมีรูปร่างลักษณะขึ้นมาพอที่จะยืนยันถึงสภาพแห่งความหลุดพ้นได้ด้วยเหตุที่เข้าใจว่ามันคือ จิต อีกเช่นเดียวกัน และนี่ก็คือความผิดพลาดอย่างมหันตร์ที่นักศึกษาทางฝั่งโน้นไปเข้าใจผิดในความหมายแห่งอักษรตัวหนังสือของคำว่า “จิต”แต่อย่างเดียว โดยที่ไม่ทำความเข้าใจในความหมายแห่งเนื้อหาธรรมอันแท้จริงของ จิตเดิมแท้และจิตหนึ่งให้อย่างกระจ่างชัดเสียก่อน ก็เพราะว่า “จิตเดิมแท้” ในหนังสือ สูตรของเว่ยหล่าง นั้นหมายถึง มันเป็นของบริสุทธิ์อย่างบริสุทธิ์แท้จริง มันเป็นอิสระไม่อยู่ภายใต้อำนาจ ความต้องเป็นอยู่ หรือภายใต้ความดับสูญ อย่างอิสระแท้จริง มันเป็นสิ่งที่มีความสมบูรณ์อยู่ในตัวมันเอง อย่างสมบูรณ์แท้จริง มันเป็นสิ่งที่อยู่นอกเหนือความเปลี่ยนแปลง อย่างนอกเหนือแท้จริง มันคือสภาพความเป็นเช่นนั้นอยู่อย่างนั้น ก็เพราะว่า “จิตหนึ่ง” ในหนังสือ คำสอนของฮวงโป นั้นหมายถึง มันซึ่งเป็นที่ปราศจากการตั้งต้นนี้ เป็นสิ่งที่ไม่ได้เกิดขึ้น และไม่อาจจะถูกทำลายได้เลย มันไม่ใช่ของมีสีเขียวหรือสีเหลือง และไม่มีทั้งรูป ไม่มีทั้งการปรากฏ มันไม่ถูกนับรวมอยู่ในบรรดาสิ่งทั้งที่มีการตั้งอยู่ และไม่มีการตั้งอยู่ มันไม่อาจจะถูกลงความเห็นว่า เป็นของใหม่หรือของเก่า มันไม่ใช่ของยาว ของสั้น ของใหญ่ ของเล็ก ทั้งนี้เพราะมันอยู่เหนือขอบเขต เหนือการวัด เหนือการตั้งชื่อ เหนือการทิ้งร่องรอยไว้ และเหนือการเปรียบเทียบทั้งหมดทั้งสิ้น ก็เพราะโดยความหมายแห่งเนื้อหาของคำว่า จิตเดิมแท้และจิตหนึ่ง ความหมายของคำทั้งสองคำนี้มันหมายถึง ความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนของมันเองอยู่อย่างนั้น มันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนของมันอยู่เช่นนั้นเองอันหาจุดเริ่มต้นมิได้ ซึ่งมันปราศจากภาวะธรรมอันเกิดขึ้นและดับไปที่มันเป็นคุณลักษณะแห่งปรากฎการณ์ทางจิตต่างๆที่ถูกปรุงแต่งขึ้น เพราะฉะนั้นจิตเดิมแท้ ในหนังสือสูตรของเว่ยหล่าง และจิตหนึ่ง ในหนังสือคำสอนของฮวงโป มันก็คือความหมายเดียวกันกับคำว่า “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” ที่ปรากฎอยู่ในหนังสือ “ใจต่อใจในการฝึกตน” ที่ผู้เขียนได้ดำริเขียนขึ้นนั่นเอง มันมิใช่ “จิต” ตามที่นักศึกษาทางฝั่งโน้นหลายๆคนเข้าใจผิด ก็ขอให้พวกเธอทั้งหลายทำความเข้าใจให้ถูกต้องตามนี้ เมื่อคุณแสวงหา คุณไม่อาจพบมัน บทที่ 87 “ตถาคต” ตรัสถึงธรรมชาติ พระตถาคตเจ้าทรงตรัสถึง “ธรรมชาติ” ซึ่งปรากฎมาในพระไตรปิฎกแห่ง ตติยนิพพานสูตร ว่า “ธรรมชาติ” นั้นคือคุณลักษณะของมันเอง โดยตัวมันเอง โดยสภาพมันเอง ซึ่งมันเป็นของมันเองอยู่อย่างนั้นโดยมิได้เกิดจากใครทำหรือเข้าไปบังคับให้มันเกิดลักษณะนั้นขึ้น “ธรรมชาติ” แบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทคือ ธรรมชาติแห่งสังขตธาตุ และ ธรรมชาติแห่งอสังขตธาตุ ตถาคตเจ้าทรงตรัสไว้ว่า “ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมชาติไม่เกิดแล้ว ไม่เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำไม่ได้แล้ว ปรุงแต่งไม่ได้ แล้ว มีอยู่ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ถ้าปัจจัยกระทำไม่ได้แล้ว เกิดแล้ว ไม่เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำไม่ได้แล้ว ปรุงแต่งไม่ได้แล้ว จักไม่ได้มีแล้วไซร้ การสลัดออกซึ่งธรรมชาติที่เกิดแล้ว เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำแล้ว ปรุงแต่งแล้ว จะไม่พึงปรากฏในโลกนี้เลย” “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะธรรมชาติอันไม่เกิดแล้ว ไม่เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำไม่ได้แล้วปรุงแต่งไม่ได้แล้ว มีอยู่ ฉะนั้น การสลัดออกซึ่งธรรมชาติที่เกิดแล้ว เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำแล้วปรุงแต่งแล้วจึงปรากฏ ” ธรรมชาติแห่งสังขตธาตุ ก็คือสิ่งที่ตถาคตเจ้าได้ตรัสว่า “ธรรมชาติที่เกิดแล้ว เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำแล้ว ปรุงแต่งแล้ว” อันหมายถึง สิ่งๆหนึ่งที่เกิดขึ้นอันเกิดจากมีอวิชชาเป็น “ปัจจัยกระทำแล้ว” ซึ่งทำให้เกิดการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในขันธ์ทั้ง 5 จนก่อให้เกิดตัณหาอุปาทานอันทำให้ “การปรุงแต่งปรากฎ” เกิดขึ้น มันจึง “เป็นแล้ว”ซึ่งอัตตาตัวตน สิ่งที่เกิดขึ้นนั้นมันมีลักษณะธรรมชาติของมันคือ เมื่อมันเกิดขึ้นแล้ว มันย่อมเป็นธรรมชาติแห่งการตั้งอยู่ได้ไม่นานมีความแปรปรวน และมันย่อมเป็นธรรมชาติที่มันต้องดับไปสิ้นไปเป็นธรรมดา ซึ่งความดับไปสิ้นไปเป็นธรรมดาอันคือคุณลักษณะแห่งธรรมชาติในสิ่งที่เกิดขึ้นนั้น พระตถาคตเจ้าได้หยิบยกเรื่องธรรมชาติแห่งสังขตธาตุนี้นำไปสอนชี้แนะแก่เหล่าอริยสาวกทั้งหลายในสมัยพุทธกาลเป็นบทเรียนแรกทุกครั้งไป ท่านทรงชี้แนะว่าหนทางอันหลุดพ้นซึ่งคืออริยมรรคมีองค์แปดนั้น แท้จริงมันก็คือมรรคหรือหนทางที่มีลักษณะแห่ง “ธรรมชาติแห่งการสิ้นไปดับไปเป็นธรรมดา” ตถาคตเจ้าทรงชี้หนทางธรรมชาติแห่งสังขตธาตุด้วยการตรัสว่า ขันธ์ทั้ง 5 มีความสิ้นไปเสื่อมไปดับไปเป็นธรรมดา เพราะฉะนั้นนักศึกษาทางฝั่งโน้นทั้งหลายหากมีความศรัทธาประสงค์ที่จะหลุดพ้น นักศึกษาทั้งหลายจึงควรทำความเข้าใจถึงความหมายแห่ง “ธรรมชาติ” เป็น “ลำดับแรก” และควรทำความเข้าใจถึงความหมายแห่งธรรมชาติของขันธ์ทั้ง 5 ที่มันล้วนดับไปสิ้นไปเป็นธรรมดา เป็น “ลำดับที่สอง” ธรรมชาติแห่งอสังขตธาตุ ก็คือสิ่งที่ตถาคตเจ้าได้ตรัสว่า “ธรรมชาติไม่เกิดแล้ว ไม่เป็นแล้ว อันปัจจัยกระทำไม่ได้แล้ว ปรุงแต่งไม่ได้แล้ว” อันหมายถึงธรรมชาติแห่งความเป็นอิสระโดยเด็ดขาดซึ่งเป็นเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าไร้อัตตาตัวตนอยู่อย่างนั้น ซึ่งมันปราศจากปัจจัยอันคืออวิชชาความไม่รู้พาเข้าไปยึดมั่นถือมั่น มันจึงไม่เป็นแล้วซึ่งอัตตาตัวตน มันจึงเป็นสภาพธรรมชาติแห่งการปรุงแต่งไม่ได้แล้ว ตถาคตเจ้าทรงตรัสชี้ว่า เพราะ “ความมี” ธรรมชาติแห่งอสังขตมัน “มีอยู่” ท่านจึงทรงชี้แนะให้สลัดออกซึ่งธรรมชาติแห่งสังขตธาตุอันคือธรรมธาตุแห่งการปรุงแต่งซึ่งมีคุณลักษณะที่เกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดา เพราะฉะนั้นนักศึกษาฝั่งทางโน้นทั้งหลายจึงควรทำความเข้าใจถึงความหมายแห่งการ “สลัดออก” ในการดำเนินไปในธรรมชาติแห่งสังขตธาตุอันคือการเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดา ซึ่งนักศึกษาทั้งหลายกำลังสาละวนปฏิบัติตามมันอยู่ เป็นการทำความเข้าใจ “ลำดับที่สาม” และนักศึกษาทางฝั่งโน้นทั้งหลายก็ควรทำความเข้าใจถึงการ “มีอยู่” อยู่แล้วซึ่งธรรมชาติแห่งอสังขตธาตุอันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าโดยหาจุดเริ่มต้นไม่ได้และก็ไม่สามารถทำลายล้างมันลงไปได้ เพราะความว่างเปล่านั้นมันคือคุณสมบัติ “ดั้งเดิมแท้” ของมันเองอยู่แล้ว มิใช่เกิดจากการที่ใครจะมาสามารถแสวงหาทำมันให้เกิดขึ้นมาได้ตามความต้องการของตน มันจึงเป็น “ธรรมชาติดั้งเดิมแท้” อันคือสภาพความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น และมันก็มิใช่เกิดจากการอาศัยเหตุจาก “การสลัดออก” ซึ่งธรรมชาติแห่งสังขตธาตุแล้วถึงจะเป็นผลทำให้เนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันปรากฎขึ้น นักศึกษาทั้งหลายควรทำความเข้าใจตรงนี้ เป็น “ลำดับสุดท้ายที่สี่” ถ้าเมื่อเธอเป็นผู้สมบูรณ์ ด้วยสัจจะพื้นฐานในทุก ๆ กรณีอยู่แล้ว เธอก็ไม่ควรพยายามจะเพิ่มเติมอะไร ให้แก่สิ่งซึ่งสมบูรณ์อยู่แล้วนั้น ด้วยการบำเพ็ญวัตรปฏิบัติต่าง ๆ ซึ่งไร้ความหมายเหล่านั้น...มิใช่หรือ บทที่ 88 พุทธะเป็นตัวเป็นตน หากพวกเธอไม่เข้าใจและไม่สามารถซึมทราบในธรรมชาติแห่งพุทธะนั้นได้ ก็ด้วยความรู้ที่พวกเธอศึกษามาจากคัมภีร์ต่างๆและด้วยความมุ่งหวังที่พวกเธออยากจะหลุดพ้นจนตัวสั่น ก็ด้วยแรงจูงใจที่ถูกบีบอัดไปด้วยความรู้ต่างๆเหล่านี้ก็จะทำให้พวกเธอรีบกระโจนลงสู่สนามแห่งการประลองปัญญาอันทื่อๆของพวกเธอที่เรียกมันว่าหนทางอันบริสุทธิ์ที่เกิดจากการปฏิบัติด้วยความพากเพียรวิริยะอุตสาหะ และสิ่งๆหนึ่งซึ่งพวกเธอผลิตมันออกมาอยู่ตลอดเวลาในขณะที่เธอเร่งรีบขวนขวายในการปฏิบัติ คือ ภาพแห่งความเป็นพุทธะที่พวกเธอมุ่งหวัง มันเป็นสิ่งมุ่งหวังว่าเมื่อพวกเธอลงมือลงแรงไปเท่าไร ผลแห่งการที่เธอได้ลงแรงไปมันก็น่าจะให้ผลตามที่คาดหวังไว้ และพวกเธอก็ยังฉายภาพต่อออกมาเป็นฉากๆอีกว่า พวกเธอควรจะต้องเร่งปฏิบัติไปอีก มุ่งความเพียรพยายามไปอีกให้มากกว่านี้แล้วผลที่อาจจะได้รับในกาลข้างหน้าอาจจะทำให้พวกเธอกลายเป็นพวกๆหนึ่งซึ่งมันมีอยู่น้อยบนโลกใบนี้และเรียกพวกนั้นว่า “อรหันต์” ใช่ พวกเธออาจจะได้เป็นอรหันต์ ก็ขอให้ไปตามทางของพวกเธอเถอะ แต่เราไม่ไป ไม่ไปแน่ๆ เพราะอะไร ก็เพราะว่าพุทธะในวิถีแห่งการปฏิบัติของพวกเธอบนหนทางบริสุทธิ์ที่พวกเธอกำลังจ้ำเดินอยู่นั้น มันเป็นพุทธะที่กลายเป็นตัวเป็นตนขึ้นมาทุกๆขณะที่เธอกำลังทำความเพียรและมุ่งหวังให้พุทธะชนิดนี้ในมโนภาพที่อยู่ในหัวพวกเธอ (อันคือความคิดซึ่งเป็นผลผลิตจากเส้นสมองอันอักเสบของพวกเธอเอง) มันเกิดขึ้น มันจะเกิดขึ้นทุกครั้งที่เธอตั้งใจภาวนาและมันจะเกิดขึ้นทุกครั้งที่เธอมุ่งหวังผลแห่งการภาวนา มันเป็นเพียงจิตที่แสวงหาจิต พวกเธอเดินต่อไปเถอะบนหนทางบริสุทธิ์ที่ฉาบไร้ไปด้วยพุทธะที่กลายเป็นตัวเป็นตนขึ้นมาอยู่ทุกขณะ เธอไป แต่เราไม่ไป ลูกศิษย์ทั้งหลาย จงเดินตามเราทุกฝีก้าว ไปตาม "ร่องพุทธะ" และเป็นครูสอนเซน ต่อจากเรา บทที่ 89 ดอกบัวแห่งพุทธะเซน (Zen lotus) "สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับ ณ ภูเขาคิชฌกูฏค่ำนั้น ท้าวมหาพรหมได้เสด็จมาเข้าเฝ้าถวายดอกบัวเป็นพุทธบูชาแล้วจึงกราบทูลอาราธนา ให้ทรงแสดงธรรมพระตถาคตจึงทรงยกพระหัตถ์ขวาอันบรรจงหยิบดอกบัวชูขึ้นท่ามกลางสันนิบาตนั้น โดยมิได้ตรัสแต่ประการใด ในขณะนั้นปวงมนุษย์ทั้งหลายต่างไม่เข้าใจในความหมาย มีเพียงพระมหากัสสปะผู้เดียวเท่านั้น ที่ทัศนาองค์พระบรมครูด้วยดวงตาอันเปล่งประกายจำรัส พร้อมกับรอยยิ้มละไม ครั้นแล้วพระโลกนาถเจ้า จึงตรัสขึ้นในท่ามกลางที่ประชุมว่า " ตถาคตมีธรรมจักษุอันถูกตรงนิพพาน ตถาคตเป็นผู้มีญาณทัศนะอันรู้จบพร้อมในธรรม ตถาคตเป็นผู้มีดวงจิตอันหลุดพ้นแล้ว ตถาคตเป็นผู้ธำรงสัจจะอันบริสุทธิ์ไม่เคลือบคลุม สิ่งใดอันตถาคตเป็น...ธรรมใดอันตถาคตรู้ สิ่งนั้น ธรรมนั้น....ตถาคตได้ถ่ายทอด ให้แก่มหากัสสปะโดยครบถ้วนบริบูรณ์แล้ว " ก็ในครานั้น นอกจากท้าวมหาพรหมแล้วก็ยังมีหมู่ทวยเทพทั้งหลายอันหาประมาณมิได้ก็ได้มาเข้าเฝ้าพระพุทธองค์ และด้วยอนาคตังสญาณแห่งความเป็นเทวาทั้งหลายทำให้เป็นที่รับรู้ในหมู่ทวยเทพว่า ธรรมของพระพุทธองค์อันคือดอกบัวที่ท่านทรงยกชูขึ้นนั้นจะได้เผยแพร่ไปเป็นที่ยอมรับแก่หมู่ชนในลักษณะการบรรลุธรรมเข้านิพพานด้วยการอธิบายและชี้หนทางขึ้นฝั่งนิพพานกันแบบง่ายๆ ไม่ยุ่งยากซับซ้อน และการสอนธรรมแบบนี้จะมีต้นเหตุมาจากสายวงกรรมแห่งพระมหากัสสปะ แล้วในกาลต่อมาก็มหากัสสปะนั่นเองได้นำเอาวิธีการสอนธรรมแบบง่ายๆแต่กลับมีความเข้าใจในธรรมอันลึกซึ้งไปเผยแพร่ในประเทศจีน ทั้งนี้มหากัสสปะได้เป็นบุคคลผู้ปิดทองหลังพระโดยเมื่อท่านได้ละขันธ์ 5เข้านิพพานไปแล้ว ท่านเองก็มิได้ทิ้งพระพุทธศาสนาไปแต่อย่างใด เมื่อท่านเป็นวิสุทธิเทพท่านก็ยังตามมาช่วยเก็บงานในการเผยแพ่ธรรมในลักษณะบรรลุธรรมง่ายๆนั้น ด้วยการลงมาช่วยสอนภิกษุในรุ่นต่างๆให้เข้านิพพานและสืบทอดคำสอนธรรมในลักษณะเช่นนี้สืบต่อเป็นช่วงๆ ไป จนกระทั้งคำสอนนี้ได้ถูกปรมาจารย์ ตั๊กม๊อ ซือโจ๊ว หรือ ท่านโพธิธรรม เป็นพระอรหันต์จากอินเดียได้นำเข้าไปเผยแพร่ในจีน (โดยมีมหากัสสปะอยู่เบื้องหลัง) ท่านตั๊กม้อ ถือว่าเป็นดอกบัวกลีบแรก และเมื่อคำพยากรณ์ของฝ่ายเทวาที่รู้เส้นทางกรรมวิสัยได้พยากรณ์ไว้ล่วงหน้าว่า “ เมื่อดอกบัวครบห้ากลีบเมื่อไร คำสอนในสายมหากัสสปะนี้จะเป็นที่แพร่หลายยอมรับไปทั่วโลกใบนี้ ” ก็จนกระทั้งมีโพธิสัตว์ดวงหนึ่งแห่งสวรรค์ได้ลงมาจุติบนโลกมนุษย์เพื่อทำหน้าที่เป็นผู้เผยแพร่ แล้ววันนั้นเองดอกบัวก็ครบห้ากลีบตามคำพยากรณ์ โพธิสัตว์ดวงนี้มีชื่อว่า ท่านฮุ่ย เหนิง (ครูเว่ยหล่าง) ท่านเป็นผู้รับธรรมสืบทอดคำสอน “ จากจิตสู่จิต ” และคำสอนของท่านก็เป็นที่แพร่หลายโด่งดังมาจนถึงทุกวันนี้ ทางจีนเองเรียกคำสอนแบบ “ จิตสู่จิต ” ว่า “ ธยาณะ หรือ ฌาน ” เรียกสำนักท่านว่า “สำนักฝ่ายใต้” เชื่อว่า การปฏิบัตินั้นต้องปฏิบัติอย่างรวดเร็วเพราะการตรัสรู้ธรรมนั้นต้องอาศัยการ รู้อย่างฉับพลัน หลังจากนั้นก็มีการสืบทอดธรรมะต่อไปยังลูกศิษย์รุ่นหลังที่มีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับก็คือ ครูบาฮวงโป ต่อมาไม่นานลัทธิธยาณะหรือฌานที่ได้ถือการปฏิบัติกันอย่างกว้างขวางและเผยแผ่ไปสู่ ประเทศญี่ปุ่นเมื่อปี ๑๑๙๐ ถูกเรียกขนานใหม่ว่า เชน หรือ “เซน” แบ่งออกไปได้อีก ๒ นิกายหลัก คือ 1.โซโต 2.รินไซ รินไซเซน ปรมาจารย์ของเซนสายนี้คือท่าน หลินจิ อี้เสวียน มรณะภาพประมาณปี ค.ศ. 867 ท่านเป็นศิษย์ของปรมาจารย์ หวงปอ ซีอวิ้น เซนสายนี้รุ่งเรืองทั้งในและนอกประเทศจีน ในญี่ปุ่น ท่านเมียวอัน เออิไซ เป็นผู้นำเข้าไปเผยแผ่ ในญี่ปุ่น ในราวปีค.ศ. 1191 คำสอนหนึ่งของปรมาจารย์ท่านนี้ที่สร้างความตระหนกให้กับผู้ได้ยินได้ฟังเป็นครั้งแรกคือคำสอน ที่บอกให้ฆ่าทุกสิ่งที่ขวางหน้า หากดูเผินๆดูจะเป็นคำสอนที่ไม่สมเหตุผลอย่างยิ่ง แต่ในวิถีแห่งเซนนั้น ไม่อาจแปลคำพูดคำสอนตรงตามตัวหนังสือได้ คำสอนเซนหนึ่งๆอาจใช้ได้กับบางคนและในบางสถานการณ์เท่านั้น ตอนที่ท่านหลินจิสอนคำสอนนี้ ท่านมุ่งจะแก้ความยึดมั่นถือมั่นที่มีอยู่ในตัวศิษย์ผู้หนึ่งซึ่งมีภูมิธรรม ลึกซึ้งแล้ว แต่ยังยึดมั่นถือมั่นในตัวตนขั้นสุดท้ายอยู่ ท่านจึงสอนคำสอนนี้ไป เพื่อช่วยปลดศิษย์ให้หลุดพ้นจากพันธนาการ คำสอนหลักประการหนึ่งของสายหลินจิ หรือ รินไซนี้ คือ การสอนให้มองหาธรรมชาติที่แท้ของตน “ เมื่อไร้ใจ ย่อมบรรลุ ” “ จิตเดิมแท้คือพุทธะ ” “ ธรรมชาติที่แท้ของคนคือจิต จิตเดิมแท้คือพุทธะ พุทธะคือธรรม” นิกายเซนในเมืองไทยนะเหรอ มีอยู่ทั่วไปตามวัดวาอารามต่างๆ อยู่ทั่วทุกหนแห่ง ตามขุนเขา ท้องทะเล แม่น้ำลำธาร ท้องฟ้า ก้อนเมฆ สายลม แสงแดด ก็คำสอนเซนมันขึ้นตรงต่อธรรมชาติ ที่ล้วนเป็นหนึ่งเดียวในเนื้อหาเดียวกัน บทที่ 90 อิสรภาพ ตา-รูป หู-เสียง จมูก-กลิ่น ลิ้น-รสชาติ ผิวกาย-สัมผัส ใจ-อารมณ์ มีทุกอย่าง แต่เป็นอิสรภาพเหนือทุกอย่าง อะระหัง สัมมา สัมพุทโธ ภะคะวา พระผู้มีพระภาคเจ้าเป็นพระอรหันต์ ดับเพลิงกิเลสเพลิงทุกข์สิ้นเชิง ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง พุทธัง ภะคะวันตัง อะภิวาเทมิ ข้าพเจ้านมัสการพระผู้มีพระภาคเจ้า ผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน สวากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม พระธรรมเป็นธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว ธัมมัง นะมัสสามิ ข้าพเจ้านมัสการพระธรรม สุปะฏิปันโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ พระสงฆ์สาวกของพระผู้มีพระภาคเจ้าปฏิบัติดีแล้ว สังฆัง นะมามิ ข้าพเจ้านอบน้อมพระสงฆ์ บทความนี้ เขียนโดย พระธีระศักดิ์ กุสลจิตโต (ลูกศิษย์) ธรรมชาติแห่งความเป็นพุทธะดั้งเดิมของเรานั้น โดยความจริงอันสูงสุดแล้วเป็นสิ่งที่ไม่มีความหมาย แห่งความเป็นตัวตนแม้แต่สักปรมาณูเดียว สิ่ง นี้ เป็น ความว่าง, เป็นสิ่งที่มีอยู่ในที่ทุกแห่งสงบเงียบ และไม่มีอะไรเจือปน มันเป็นศานติสุขที่รุ่งเรืองและเร้นลับ จงเข้าไปสู่สิ่งนี้ให้ลึกซึ้งโดยการลืมตาต่อมันด้วยตัวเองเถิด บทที่ 91 นิพพานแห่งการคาดเดา ก็ด้วยความเข้าใจว่า หากเราปฏิบัติธรรมไปด้วยความตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติอันเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดานั้น อีกทั้งเรามีความมุ่งมั่นที่จะปฏิบัติธรรมเช่นนี้ไปเรื่อยๆและหากการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในการปรุงแต่งของเราเบาบางน้อยลงไปเพราะความตั้งใจปฏิบัติธรรมเช่นนี้สักวันหนึ่งนิพพานจักจะปรากฎขึ้นแก่เรา ความคิดเช่นนี้คือความผิดพลาดประการหนึ่งที่เกิดขึ้นแก่วงการนักปฏิบัติทั้งหลาย และที่ผิดพลาดยิ่งไปกว่านั้นก็คือนักปฏิบัติธรรมทั้งหลายเหล่านี้ไปจับฉวยเอาภาวะความหยุดนิ่งซึ่งเป็นผลแห่งการที่ได้ตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับ “ความเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดาตามสภาพธรรมชาติ” ซึ่งมันคือผลแห่งการปฏิบัติธรรมมาอย่างยาวนานของนักปฏิบัติเอง และยังคาดเดาเอาเองว่าความหยุดนิ่งในลักษณะนี้มันคือความหยุดปรุงแต่งได้แล้ว ซึ่งมันเป็นการคาดเดาที่ “ขาดเหตุผล” ว่าทำไมมันจึงเป็นภาวะเด็ดขาดจากการไม่ปรุงแต่งได้ทั้งปวง ได้แต่อนุมานคาดเดาเอาเองว่า นี่คือการหยุดปรุงแต่งได้แล้ว นี่คือภาวะแห่งพระนิพพานแล้ว การเข้าใจด้วยการคาดเดาจากภาวะความหยุดนิ่งนั้น มันไม่ใช่นิพพานอันแท้จริง แต่มันคือ “นิพพานแห่งการคาดเดา” ก็ด้วยการที่ตถาคตเจ้าได้ตรัสไว้ว่า อสังขตธาตุ อันคือธรรมธาตุแห่งความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนไม่มีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นดับไปได้นั้น มันคือความว่างเปล่าที่สมบูรณ์ไปด้วยสัจธรรมที่มันบริบูรณ์ถ้วนทั่วอยู่แล้ว มันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนแบบถ้วนทั่วอยู่แล้วตามสภาพธรรมชาติของมัน ตถาคตเจ้าจึงทรงตรัสธรรมไว้ว่า สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา อันคือ ธรรม “ทั้งหลายทั้งปวง” มันย่อมไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่แล้ว คือธรรมทั้งหลายมันไม่ใช่สภาพ “อัตตาตัวตน” อันมีคุณลักษณะแห่งการเกิดดับ แต่ธรรมทั้งหลายมันคือคุณลักษณะอันว่างเปล่าไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนแบบถ้วนทั่วอยู่แล้วตามธรรมชาติของมันเองอยู่อย่างนั้น เพราะฉะนั้นการที่เราได้ไต่มรรคาดำเนินไปในทางปฏิบัติซึ่งเห็นว่ายังมีอัตตาตัวตนเกิดขึ้นและอัตตาตัวตนนั้นดับไปเป็นธรรมดา มันจึงมิใช่ความหมายแห่งธรรมอันว่าด้วย “สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา” ด้วยเหตุผลนี้คณาจารย์ทางเซนจึงเพียงสอนให้นักศึกษาทางฝั่งโน้นทั้งหลาย “สลัดออก” ซึ่งสังขตธาตุที่เป็นเนื้อหาอันเนื่องด้วยการปฏิบัติที่ยังเห็นว่ามีอัตตาตัวตนเกิดขึ้นและดับไป และเพียงสอนให้นักศึกษาทั้งหลาย “ลืมตาตื่นขึ้น” เพื่อหันมาทำความเข้าใจในธรรมชาติที่แท้จริงซึ่งมันคือความว่างเปล่าที่บริบูรณ์อยู่แล้วโดยสภาพมันเอง ซึ่งมันคือความว่างเปล่าโดยเด็ดขาดอันเป็นธรรมชาติของมันเองไร้ซึ่งการเกิดดับ มันเป็นธรรมชาติที่ไม่มีใครสามารถทำมันให้เกิดขึ้นมาได้ด้วยการปฏิบัติอย่างเอาเป็นเอาตายบนมรรคาแห่งการเกิดดับ และมันเป็นธรรมชาติซึ่งมันเป็นเนื้อหาอันดั้งเดิมอย่างนี้มานานแสนนานอันหาจุดเริ่มต้นไม้ได้ ความดั้งเดิมแท้อันคือธรรมชาติของมัน “ที่มีอยู่ก่อนแล้ว” จึงมิใช่เป็นการเข้าไปปฏิบัติแล้วเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันจึงจะปรากฎให้เห็น ก็ด้วย “ความรู้” ที่ว่าเพียงแค่ “สลัดออก” ซึ่งวิธีการปฏิบัติที่เนื่องด้วยความหมายแห่งสังขตธาตุทั้งปวงและแค่เพียงตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้แต่เพียงเท่านั้น ความรู้นี้เองมันก็คือ “วิชชา” ความรู้แจ้งทั้งปวงซึ่งถือว่าเป็น “เหตุผล” ยืนยันว่า สิ่งที่เราตระหนักชัดละซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันคือภาวะเด็ดขาดในความว่างเปล่าปราศจากการปรุงแต่งทั้งปวงได้ นี่คือ นิพพานอันแท้จริง เมื่อชาวโลกได้ฟังคำกล่าวว่า พระพุทธเจ้าทั้งหลายย่อมทรงถ่ายทอดพุทธะธรรม เขาก็พากันเหมาเอาด้วยความเข้าใจผิดว่า มีอะไรบางสิ่งซึ่งจะต้องลุถึงหรือเห็นแจ้ง เพราะเหตุนั้น เขาจึงใช้ จิต เพื่อการแสวงหา ธรรม บทที่ 92 ไม่มีอันดับลดหลั่น ในรูปแบบแห่งกรรมวิสัยที่เป็นการเวียนว่ายตายเกิดในลักษณะเป็นกลุ่มกรรมนั้น มันเป็นเพียงเส้นทางที่ต้องคอยประคองรักษาจิตของตนให้อยู่ในคุณงามความดีเท่าที่แต่ละดวงจิตจะสามารถไขว่คว้าหาทำประกอบขึ้นมาได้ เพราะฉะนั้นแต่ละดวงจิตจึงได้ประกอบคุณงามความดีมาไม่เท่ากัน มันจึงเกิดความรู้สึกถึงความแตกต่างในเส้นทางที่แต่ละดวงจิตได้บำเพ็ญบุญบารมีมา ความแตกต่างนั้นมันจึงก่อให้เกิดความรู้สึกถึงความมีอันดับลดหลั่นในการสะสมบุญกันอย่างที่รับรู้ได้และรู้สึกถึงความไม่เท่ากันแห่งบุญบารมีที่มุ่งสร้างสะสมกันไปตามเหตุตามปัจจัยของแต่ละดวงจิต บางดวงจิตก็มุ่งหวังที่จะตรัสรู้เป็นพุทธะเพื่อโปรดบรรดาสรรพสัตว์ในภายภาคหน้า เราเรียกดวงจิตที่มุ่งมั่นทำกุศลกรรมชนิดนี้เพื่อเอาบุญบารมีตรงนี้ไปโปรดบรรดาสรรพสัตว์สามัญในภายภาคหน้าตามที่ดวงจิตนั้นมุ่งหวังว่า “โพธิสัตว์” บางดวงจิตก็มุ่งหวังเป็นเพียงแค่อริยะสาวกที่คอยรับธรรมจากการตรัสรู้แห่งมหาพุทธะ แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นความแตกต่างอันทำให้มีอันดับลดหลั่นก็ล้วนแต่เป็นเพียงเหตุและปัจจัยในลักษณะธรรมธาตุแห่งดวงจิตนั้นเท่านั้นเองที่ทำให้ต้องไปเวียนว่ายตายเกิดและก่อกรรมอันมีประเภทต่างๆซึ่งเป็นไปในลักษณะอันเป็นคุณสมบัติแห่งธรรมธาตุของดวงจิตนั้น และจนกว่าดวงจิตนั้นจะมีเหตุปัจจัยให้ได้ก้าวข้ามอวิชชาตัณหาอุปาทานเป็นพุทธะและได้ทำหน้าที่ของตนที่ได้มุ่งหวังกระทำกรรมมาเป็นเส้นทางที่เรียกว่าการสร้างสมบารมีแห่งพุทธะ ก็ในเมื่อพูดถึงเหตุและปัจจัย มันก็คงเป็นจริงอีกเช่นกันที่หลายๆดวงจิตที่เคยมุ่งบำเพ็ญภาวนามา แล้วเส้นทางกรรมของพวกท่านทั้งหลายอันคือบุญกุศลในอดีตชาติของพวกท่านได้ชักนำให้ท่านได้เจอะเจอแหล่งข้อมูลอันจะทำให้ท่านได้ศึกษาเรื่องธรรมชาติแห่งพุทธะ นี่คือเหตุและปัจจัยอันแท้จริงเช่นกันที่มันจะทำให้ท่านได้ศึกษาทำความเข้าใจเพื่อที่จะได้รู้จักหน้าตาธรรมชาติแห่งพุทธะและเพื่อที่จะได้ ตระหนักชัดและซึมทราบเนื้อหาเดียวกันกับมัน เมื่อมันเป็นเหตุให้ท่านได้ศึกษาธรรมชาติแห่งพุทธะก็ขอให้ท่านสลัดทิ้งซึ่งความคิดอิดๆออดๆที่อยากจะบำเพ็ญบารมีสะสมบุญไปอีกเรื่อยๆโดยท่านเข้าใจผิดไปเองว่าท่านยังมีบุญน้อยอยู่บารมียังไม่มากพอที่จะขึ้นฝั่งนิพพานในชาตินี้ได้ เมื่อท่านสามารถสลัดทิ้งซึ่งความคิดที่จะต้องสั่งสมบุญบารมีให้มันมากพอ ให้มันมีขนาดของบุญมากขึ้นเสียก่อน ซึ่งเปรียบเสมือน “ ความมีอันดับลดหลั่นแห่งขนาดที่ต้องสะสมบุญ ” ในใจท่านเหล่านี้ทิ้งไปเสีย และเมื่อหากท่านหันหน้ามาทำความเข้าใจในความหมายของธรรมชาติแห่งพุทธะอันเกิดจากเหตุและปัจจัยของท่านเองชักจูงให้เข้ามาศึกษา เมื่อท่านศึกษาแล้วหากเกิดความเข้าใจในเนื้อหาธรรมชาติแห่งพุทธะ ก็ขอให้ท่านมีความเข้าใจอีกว่าในเนื้อหาของธรรมชาติแห่งพุทธะนั้นมันคือความเสมอภาคกันไปด้วยความว่างเปล่าอยู่อย่างนั้นโดยไม่มีความมีคุณค่าหรือความด้อยคุณค่าแห่งการวัดด้วยขนาดแห่งการสะสมของบุญซึ่งมันคืออัตตาตัวตนเข้ามาแทรกอันจะก่อให้เกิดความรู้สึกถึงการมีอันดับลดหลั่นได้เลย ใครผู้ใดที่ได้ประกอบสะสมบุญมาน้อยหรือใครผู้ใดที่ได้ประกอบบุญกุศลมาแบบมากมายมหาศาล บุคคลเหล่านี้ถึงแม้ว่าบุญจะไม่เท่ากันแต่ถ้าหากบุคคลเหล่านี้ต่างก็ได้มีเหตุและปัจจัยได้ชักจูงเข้ามาศึกษาและเกิดความเข้าใจสามารถซึมทราบความเป็นธรรมชาติแห่งพุทธะนั้นได้ ก็ถือว่าบุคคลเหล่านี้มีความเสมอภาคกันด้วยการที่จะได้ตระหนักชัดและสามารถซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติแห่งพุทธะอันคือความเสมอภาคกันด้วยเนื้อหาแห่งความว่างเปล่าอยู่อย่างนั้นโดยไม่มีอันดับลดหลั่นแตกต่างในความหมายแห่งความมีคุณค่าในความมีตัวมีตนอีกต่อไป จิต ไม่ใช่สิ่งซึ่งอาจนำไป ใช้แสดงหาสิ่งอื่น นอกจาก จิต มันเป็นเพียงแค่ จิต แสวงหา จิต บทที่ 93 ความกลมกลืน ธรรมแห่งสัมมาทิฏฐิทั้งหลายทั้งปวงที่เข้าไปเกาะไปยึดนั้น ก็เพื่อเป็นไปในการพิจารณาวิเคราะห์แยกแยะถึงปัญหาและวิธีแก้ไขปัญหาแต่เพียงเท่านั้น ประโยชน์มันมีอยู่แค่นี้ แต่การสลัดทิ้งธรรมแห่งสัมมาทิฏฐิทั้งหลายปวงที่เคยหยิบยกขึ้นมาพิจารณาถึงปัญหาและวิธีแก้ไขปัญหา ก็เพื่อเป็นไปในการเข้าถึงความจริงอันคือสัจธรรมแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ซึ่งเป็นความเข้าถึงความเป็นจริงด้วยการตระหนักชัดว่า โดยธรรมชาติที่แท้จริงมันคือความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนของมันอยู่อย่างนั้น มันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าที่มันไม่ได้เกี่ยวข้องอะไรกับภาวะทุกข์ ภาวะเหตุแห่งทุกข์ ภาวะความดับไปแห่งทุกข์ ภาวะธรรมอันคือหนทางอันออกจากทุกข์ อันคือธรรมแห่งสัมมาทิฏฐิทั้งหลายทั้งปวง มันไม่ได้เกี่ยวข้องอะไรเลยแม้แต่เพียงนิดเดียวกับธรรมเหล่านี้ มันคือความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนที่มันมีแค่เพียงการทำหน้าที่ของมันตามธรรมชาติแบบนี้เสมอมา มันเพียงทำหน้าที่ของมันแต่เพียงเท่านี้ เมื่อได้ตระหนักชัดในความหมายของมันเช่นนี้แล้วก็เพียงแค่ซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับมันแบบกลมกลืน เป็นความกลมกลืนที่ไม่เคยมีแม้กระทั้ง “การสลัดทิ้งธรรมแห่งสัมมาทิฏฐิทั้งหลายทั้งปวง” มาก่อน ซึ่งมันหมายถึงความไม่มีธรรมชนิดใดๆให้ต้องสลัดทิ้ง เป็นความกลมกลืนที่ไม่เคยมีแม้กระทั้ง “การเข้าถึงความเป็นจริงอันคือสัจจธรรมแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้” มาก่อน ซึ่งมันหมายถึงความไม่มีความเป็นจริงอะไรให้เข้าถึง เป็นความกลมกลืนที่ไม่เคยมีแม้กระทั้ง “การได้ตระหนักชัดว่าโดยธรรมชาติที่แท้จริงมันคือความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนของมันอยู่อย่างนั้น” มาก่อน ซึ่งมันหมายถึงความไม่เคยมีอะไรให้ได้ตระหนักชัด เป็นความกลมกลืนที่ไม่เคยมีแม้กระทั้ง “นี่คือการที่ได้ซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้” มาก่อน ซึ่งมันหมายถึงความไม่มีสิ่งใดที่จะต้องซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับมัน เป็นความกลมกลืนที่ไม่เคยมีแม้กระทั้ง “นี่คือความกลมกลืน” มาก่อน ซึ่งมันหมายถึงความไม่มีสิ่งใดที่ต้องเข้าไปเป็นเนื้อหาเดียวกับมันแบบกลมกลืน ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ มันเพียงแค่ทำหน้าที่ของมันซึ่งคือความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนของมันอยู่อย่างนั้นแต่เพียงเท่านั้น ธรรมชาติที่เป็นความรู้แจ้งทางฝ่ายจิตนี้ เป็นสิ่งที่ไม่มีการเริ่มต้น เป็นของเก่าเท่าความว่าง ไม่อยู่ใต้อำนาจของการเกิดหรือการทำลาย ไม่ตั้งอยู่ หรือไม่ได้ตั้งอยู่ บทที่ 94 มังกรเซน เซน คือ วิถีแห่งสัจธรรมความเป็นจริงตามธรรมชาติ เซนจึงมิใช่การเรียนรู้เผื่อฝึกฝนให้ภาวะมันเกิดและมิใช่การดำเนินไปในเส้นทางแห่งการรู้แจ้ง เพราะเซนคือความดั้งเดิมแท้แห่งเนื้อหาซึ่งมันคือปรากฎการณ์ตามธรรมชาติ ธรรมชาติมันคือความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้นมันจึงมิใช่ภาวะที่จะเข้าไปฝึกฝนได้ และเซนก็มิใช่พุทธะภาวะที่จะถูกใครมาทำให้มันปรากฎขึ้นมาแล้วเรียกสิ่งนี้ว่าการ “รู้แจ้ง” ได้ เพราะเซนคือความกลมกลืนเป็นหนึ่งเดียวแห่งทุกสรรพสิ่งในหมื่นแปดโลกธาตุ มันเป็นความกลมกลืนในเนื้อหาเดียวกันแห่งธรรมธาตุอันคือความว่างเปล่าไร้ตัวตนอยู่อย่างนั้น มันจึงมิใช่เป็นภาวะว่างเปล่าที่ต้องตกอยู่ในฐานะรองรับการ “รู้แจ้ง”เพื่อใคร ดังนั้นวิถีแห่งเซน คือ ความเป็นเนื้อหาที่เราและสรรพสัตว์ทั้งหลายซึ่งล้วนเป็นหนึ่งเดียวต่างก็เผยความเป็นธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่มีอยู่ในตัวในตนของเรานั้นให้เผยตัวออกมาในเนื้อหาแห่งความเป็นหนึ่งเดียวกันนั้นแบบไม่มีความแปลกแยก นี่คือเซน แต่ผู้ที่ไม่เคยศึกษาเซนหรือผู้ที่เคยศึกษามาแต่เข้าไม่ถึงเซน และอีกทั้งผู้ที่ศึกษาธรรมในฝั่งเถรวาทผู้ซึ่งไม่เข้าใจในพระสูตรอันสูงสุดอันชื่อว่า “ตติยนิพพานสูตร” บุคคลเหล่านี้ก็อาจกล่าวหาเซนว่าเป็นคำสอนที่เลื่อนลอยเพราะมิได้อิงอยู่กับหลักเกณฑ์ใดๆ แต่สำหรับผู้เขียนในฐานะ “ครูสอนเซน” ซึ่งเป็นครูปลายแถวผู้ไม่มีชื่อเสียงไม่ได้อยู่ในฐานะครูสอนเซนระดับ “มังกร” ซึ่งใช้เปรียบเทียบครูสอนเซนที่มีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับและกล่าวขานในแต่ละยุคที่ผ่านมา บุคคลเหล่านี้ถูกยกย่องอยู่ในฐานะ “มังกรเซน” ซึ่งถือว่าเป็นคณาจารย์ผู้ปราดเปรื่องเป็นที่ยอมรับกว้างขวางในการคุ้ยเขี่ยธรรมให้กับบรรดาลูกศิษย์ทั้งหลายตั้งแต่ยุคเซนรุ่งเรืองที่ผ่านมาในอดีตทั้งในจีนและญี่ปุ่น “ครูสอนเซน” ซึ่งยืนอยู่ปลายแถวหรืออาจจะไม่มีแถวให้ยืนอย่างผู้เขียนเองกลับมองว่าคำสอนเซนที่สืบทอดคำสอนผ่านทาง “มังกรเซน” มาแต่ละรุ่นๆนั้น คำสอนเซนทั้งหลายก็ล้วนเป็นคำสอนที่หลุดออกมาจากพระโอษฐ์แห่งตถาคตเจ้านั่นเอง พระพุทธองค์นั้นทรงเป็นบุคคลแรกที่สอนเซนแล้วสืบทอดวิธีคำสอนเซนด้วยวิธีใจต่อใจไร้ซึ่งคัมภีร์อักษรใดๆให้แก่ “มังกรเซน” ซึ่งเป็นครูสอนเซนรุ่นแรกที่ชื่อพระมหากัสสัปปะ พระตถาคตเจ้านั่นเองที่ทรงตรัสสอน “ธรรมะแบบเซน” ว่า ธรรมชาติอันคือความว่างเปล่าไร้ตัวตนอันหาจุดเริ่มต้นไม่ได้และไม่มีวันจะสูญสิ้นสลายไปซึ่งมันคือความดั้งเดิมแท้ที่ปรากฎเนื้อหาอันคือธรรมชาติแห่งความไม่เกิดดับอยู่เช่นนี้ตลอดเวลา ซึ่งตถาคตเจ้าได้ตรัสธรรมอันคือความเป็นธรรมชาติดั้งเดิมแท้ไว้ใน “ตติยนิพพานสูตร” ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมชาติอันไม่เกิดแล้วไม่เป็นแล้วอันปัจจัยกระทำไม่ได้แล้วปรุงแต่งไม่ได้แล้ว มีอยู่ ก็ธรรมชาติอันไม่เกิดแล้วไม่เป็นแล้วอันปัจจัยกระทำไม่ได้แล้วปรุงแต่งไม่ได้แล้วมันก็คือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนซึ่งคือความไม่เกิดดับ มันคือเนื้อหาที่เป็นปรากฎการณ์ธรรมชาติอยู่อย่างนั้นมานานแสนนานแล้ว มันเป็นปรากฎการณ์ธรรมชาติแบบนี้เรื่อยมาและตลอดไปอันเป็นความหมายแห่งการไม่มีจุดเริ่มต้นและไม่มีจุดจบซึ่งเป็นสภาพแห่งความดั้งเดิมแท้อันเป็นคุณลักษณะของมันอย่างนี้อยู่แล้ว พระตถาคตเจ้าจึงตรัสว่าธรรมชาติในลักษณะที่มันเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้นมัน “มีอยู่”ท่านจึงทรงให้ละทิ้งมายาแห่งความมีตัวตนและสภาพอันเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดาแห่งมายานั้น ท่านทรงตรัสว่าแท้จริง “ความเป็นจริงมันมีอยู่ปรากฎอยู่แต่ธรรมชาติอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน (ธรรมชาติแห่งความไม่เกิดแล้วไม่เป็นแล้วอันปัจจัยกระทำไม่ได้แล้วปรุงแต่งไม่ได้แล้ว) อยู่อย่างนั้น” ท่านตรัสว่ามันคือ ตถตา อันคือสภาพความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น ท่านตรัสว่ามันคือ สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา อันคือธรรมทั้งหลายทั้งปวงย่อมคือเนื้อหาแห่งความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น เพราะฉะนั้นคำสอนเซนจึงไม่ใช่พุทธะที่แหวกแนว แต่คำสอนเซนกลับเป็นคำสอนอันสูงสุดทางพระพุทธศาสนาซึ่งชี้ถึงความเป็นธรรมดาสามัญแห่งธรรมชาติซึ่งอยู่นอกเหนือภาวะความหลุดพ้นหรือความไม่หลุดพ้น เป็นธรรมอันคือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่ตถาคตเจ้าเป็นผู้ตรัสไว้ ด้วยเหตุผลดังกล่าวนี้พระพุทธองค์ก็คือผู้ให้กำเนิดเซนซึ่งถือว่าเป็นครูใหญ่ที่สอนเซนให้แก่มนุษย์และเทวาในยุคที่ตถาคตเจ้าลงมาประกาศธรรมประกาศศาสนาในโลกมนุษย์ที่ผ่านมา ท่านจึงเปรียบเสมือน “บรมครูแห่งมังกรเซน” ผู้ซึ่งเป็น “เอกมหาบุรุษ”ผู้มีชื่อเสียงเอกอุเกริกก้องเกรียงไกลไปทั่วจักวาลในห้วงเวลาแห่งกัปป์นี้ สิ่งทั้งสองนี้ ไม่แตกต่างจากกันและกันเลย ในระหว่างสามัญสัตว์ทั้งปวง กับพระพุทธเจ้าทั้งหลาย หรือระหว่างสังสารวัฏ กับนิพพาน หรือระหว่างโมหะ กับ โพธิ เมื่อใดรูปบัญญัติเหล่านี้ถูกเพิกถอนไปแล้วทั้งหมดทั้งสิ้น นั่นแหละ คือ พุทธะ บทที่ 95 มิได้หายไปไหน ถึงแม้ว่าพวกเธอซึ่งเป็นนักศึกษาฝั่งทางโน้นกำลังถูกอวิชชาปิดบังหนทางที่จะซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติแห่งพุทธะ ด้วยการที่พวกเธอง่วนสาละวนอยู่ในการปฏิบัติด้วยความพากเพียรอันแสนสาหัส หรือถึงแม้ว่าพวกเธอกำลังประสบอยู่กับภาวะใดภาวะหนึ่งซึ่งมันคือผลแห่งการปฏิบัติตามที่พวกเธอเข้าใจที่อาจทำให้พวกเองร้องอุทานออกมาว่า นี่คือการลุถึงความหลุดพ้น นี่คือการรู้แจ้งมันทำให้พวกเธอขึ้นถึงฝั่งพระนิพพาน แต่พวกเธอจะเชื่อหรือไม่ว่าต่อให้พวกเธอเคลื่อนไหวไปในหนทางแห่งความพยายามที่จะรู้แจ้งสักเพียงใด หรือพวกเธออาจจะรู้แจ้งตามความเข้าใจของพวกเธอซึ่งมันเป็นผลมาจากความเพียรพยายามต่างๆนั้น มันก็มิได้มีความเกี่ยวพันใดๆเลยกับธรรมชาติแห่งพุทธะ ธรรมชาติมันก็คือธรรมชาติที่มันดำรงเนื้อหาความว่างเปล่าแบบนี้เสมอเรื่อยมา ปรากฎการณ์ที่มันเป็นแบบนี้มาตลอดตามธรรมชาตินั้นมันเป็นปรากฎการณ์ตามสภาพของมันเองมิใช่เกิดขึ้นจากการเพียรพยายามของใคร เมื่อพวกเธอได้ละความพยายามซึ่งมันเป็นเพียงความคิดในโลกส่วนตัวของเธอเองเหล่านี้ทิ้งไปเสียซึ่งมันเป็นการแสวงหาในสิ่งที่มันเป็นไปไม่ได้ และเพียงพวกเธอได้ลืมตาตื่นต่อสภาพความเป็นจริงตามธรรมชาติซึ่งมันดำรงอยู่แบบนี้มานานแสนนานมิได้หายไปใหนเลย มันจึงทำให้พวกเธอตระหนักได้ว่าการที่พวกเธอจะดิ้นรนพยายามทำให้มันปรากฎขึ้น มันจึงเป็นการเข้าใจผิดต่อสภาพธรรมชาติแห่งพุทธะของพวกเธอเอง เมื่อมันมิได้หายไปใหนและพวกเธอก็เป็นส่วนหนึ่งแห่งมันมาโดยตลอด แล้วพวกเธอจะใช้ความพยายามเพื่อดิ้นรนหนีมันไปทำไมอีก ยิ่งดิ้นรนพยายามก็ยิ่งห่างไกลจากธรรมชาติแห่งพุทธะไปทุกทีๆ ถึงแม้เธอได้ก้าวไปจนถึงความเป็นพุทธะ โดยผ่านทางภูมิทั้งสิบแห่งความก้าวหน้าของพระโพธิสัตว์ ทีละขั้นๆ ไปตามลำดับ จนกระทั่งวาระสุดท้าย และเธอได้ลุถึงความรู้แจ้งเต็มที่โดยแว็บเดียวซึ่งความเป็นพุทธะ ซึ่งที่แท้ก็ได้มีอยู่ในตัวเธอเองแล้วตลอดเวลานั่นเอง การปฏิบัติก้าวหน้าตามลำดับดังกล่าวแล้วทั้งหมดของเธอนั้น ก็หาได้เป็นการเพิ่มอะไรให้แก่สิ่งสิ่งนี้ไม่เลยแม้แต่หน่อยเดียว บทที่ 96 การปฏิบัติที่แท้จริง ภาพลักษณ์แห่งการปฏิบัติในยุคนี้ คือการที่จะต้องนั่งสมาธิเป็นเวลานานๆ ฝึกเดินจงกรมทั้งวัน ต้องกินน้อย ต้องนอนน้อย ต้องพูดน้อย และอีกหลากหลายอุบายที่นักปฏิบัติทั้งหลายงัดกลยุทธ์ขึ้นมาเพื่อเป็นแนวทางให้ตนเองเดินไปบนเส้นทางที่คิดว่าเป็นการปฏิบัติที่แท้จริงและนำมาซี่งผลแห่งการปฏิบัติที่แท้จริง แต่ในความเป็นจริงนั้น ธรรมที่ตถาคตเจ้าได้ตรัสไว้นั้นมันมีลักษณะหลากหลาย ธรรมที่ท่านทรงตรัสไว้แต่ละอย่างก็ประกอบไปด้วยเหตุและผลของธรรมที่ท่านตรัสไว้แต่ละอย่างนั่นเอง แต่การปฏิบัติธรรมอันแท้จริง มันมิใช่เป็นการปฏิบัติที่ต้องประกอบไปด้วยลีลาท่าทาง มันมิใช่เป็นการปฏิบัติที่ต้องประกอบไปด้วยอุบายอันต่างๆ และการที่เราหยิบยกธรรมอันคือความเป็นจริงขึ้นมาพิจารณาเพื่อที่จะได้ตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกันกับมัน มันก็มิใช่เป็นแค่การนั่งคิดคาดคิดคาดคะเน และการปฏิบัติธรรมมันก็มิได้ขึ้นอยู่กับระยะเวลาว่ามันต้องใช้เวลาอย่างยาวนานเท่าโน้นเท่านี้มันถึงขึ้นชื่อได้ว่านี่คือ “การปฏิบัติ ” แต่สิ่งที่เราได้ตระหนักชัดในความหมายที่แท้จริงในทุกๆขณะว่ามีสิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นและสิ่งนั้นมันดับไปเป็นธรรมดาตามความเข้าใจผิดของเราว่าตัวตนมันมีอยู่จริง และการที่เราได้ซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับความดับไปเป็นธรรมดาอยู่ทุกๆขณะเช่นกันนั้น ถือได้ว่าเป็นการปฏิบัติธรรมที่แท้จริงในระดับหนึ่งแล้วตามความหมายแห่งตถาคตเจ้า แต่สิ่งที่เราได้ตระหนักชัดในความหมายที่แท้จริงว่า “ควรละทิ้งโดยสิ้นเชิงด้วยการสลัดออกซึ่งการปฏิบัติและผลแห่งการปฏิบัติอันเนื่องด้วยการตระหนักชัดและเป็นเนื้อหาเดียวกันกับความเกิดขึ้นและดับไปเป็นธรรมดาบนพื้นฐานแห่งความเข้าใจผิดของเราเองว่าตัวตนมันมีอยู่จริง” นั้น และได้กลายเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนกับธรรมชาติดั้งเดิมแท้อันคือเนื้อหาแห่งความที่ตัวตนไม่มีอยู่จริง ซึ่งมันมีแต่ความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนอยู่อย่างนั้นตามธรรมชาติแห่งความดั้งเดิมแท้ของมันอันหาจุดเริ่มต้นมิได้และไม่มีการเสื่อมสิ้นสลายไป ซึ่งมันมีแต่สภาพความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น ก็ถือได้ว่าเป็นการปฏิบัติธรรมที่แท้จริงแล้วตามความหมายแห่งตถาคตเจ้า เพราะเซนนั้นคือทุกขณะแห่งการเคลื่อนไหวของชีวิต การชงชาเพื่อการชงชา มันคือธรรมชาติแห่งพุทธะในการชงชา บทที่ 97 บทโศลกแห่งเมฆบ้า ก่อนปฏิบัติธรรม เห็นภูเขา เป็นภูเขา เห็นแม่น้ำ เป็นแม่น้ำ เมื่อเริ่มปฏิบัติธรรม เห็นภูเขา ไม่ใช่ภูเขา แม่น้ำ ไม่ใช่แม่น้ำ หลังจากปฏิบัติธรรม ก็เห็นภูเขา เป็นภูเขา เห็นแม่น้ำ เป็นแม่น้ำ เมื่อค้นหาเหตุเราก็จะเจอผล ทุกข์ ก็เป็นผลที่เกิดมาจากเหตุ และ ในเหตุและผลเหล่านั้น ก็มีความดับอยู่ในตัวของมันเองอยู่แล้ว ที่เราเรียกว่าความดับทุกข์ และในความดับทุกข์นี่เอง คือหนทางแห่งการออกจากความทุกข์ หากพูดหยุดไว้แต่เพียงเท่านี้ ก็จะทำให้ผู้อ่านเข้าใจเอาเองว่า หากมีหนทางแห่งความดับทุกข์ ก็ต้องมีการปฏิบัติเพื่อการออกจากทุกข์ แล้วทุกคนที่ปรารถนาจะออกจากทุกข์ ก็เร่งปฎิบัติ ปฎิบัติตามหนทางที่ว่านั้น แล้วอีกไม่นานก็จะถึงจุดหมายปลายทาง หากทุกคนผู้ที่ปราถนาจะออกจากทุกข์มีความคิดเห็นเช่นนี้เสียแล้วรับรองได้ ว่า จุดหมายปลายทางที่ว่านั้นก็ยังอยู่อีกไกล และเชื่อว่าผู้นั้นก็ยังไม่เห็นหนทางอะไรเลย ยังไม่ได้เสวยรสแห่งพระธรรมที่พระผู้มีภาคเจ้าตรัสไว้ว่า เย ธมฺมา เหตุปฺปภวา เตสํ เหตุ ตถาคโต เตสญฺ จ โย นิโรโธ จ ความว่า ธรรมเหล่าใดเกิดแต่เหตุ พระตถาคตตรัสเหตุแห่งธรรมเหล่านั้น และเหตุแห่งความดับแห่งธรรมเหล่านั้น สิ่งทั้งหลายทั้งปวงมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งทั้งหลายเหล่านั้นก็ย่อมมีความดับไปเป็นธรรมดา หากว่าเราเข้าใจความธรรมดาที่ว่านี้เสียแล้ว ก็ไม่จำเป็นจะต้องมีคำอธิบายอื่นอีกต่อไปแล้ว นี่ยังเป็นเพียงการว่าด้วยเรื่อง เมื่อยังเห็นว่ามี และสิ่งที่เห็นว่ามีนั้น มันดับไปเป็นธรรมดาแต่เพียงเท่านั้น แต่ความเข้าใจที่แท้จริง นั้นมันเป็นความเข้าใจที่จบในธรรม ไม่ต้องอาศัยการปรุงแต่งจาก สังขาร ธาตุขันธ์ แต่อย่างใดเลย เป็นความเข้าใจที่เรียบง่าย ทุกคนเข้าถึงได้ ไม่วิเศษเลิศเลอแต่อย่างเลย แต่ความเรียบง่ายที่ว่านี้แหละคือความวิเศษ ประเสริฐ เพราะนั่น คือ ความพ้นจากทุกข์ ถึงแม้เราไม่ปรารถนา แต่สิ่งนี้ก็มีก็เป็นอยู่เช่นนั้น แต่เป็นเพราะว่าเราหลงเข้าไปยึดทุกข์และสุข หลงหมกมุ่นอยู่กับการปฎิบัติ หลงอยู่กับวิธีที่เราสร้างขึ้นมา หลงเข้าใจว่าเราเป็นสิ่งหนึ่งแยกจากธรรมชาติ แต่นั่นก็เป็นความหลงผิดที่มีที่เป็นอยู่เองแล้วในธรรมชาติ ไม่เป็นความผิดของใครเลย ด้วยว่าเราก็ตกอยู่ในสภาพเดียวกันทั้งหมดทั้งสิ้น แต่นี่ก็ล้วนแล้วแต่เป็นกระบวนการของธรรมชาติทั้งสิ้น เหมือนที่กล่าวไว้ข้างต้นว่า ก่อนที่เราจะเริ่มปฎิบัติธรรม เราเห็นภูเขาเป็นภูเขา เห็นแม่น้ำเป็นแม่น้ำ เห็นธรรมชาติเป็นธรรมชาติ หากแต่ว่าเรายังขาดความเข้าใจ ทำให้เราหลงเข้าไปปฎิบัติ และ เมื่อเราหลงเข้าไปปฏิบัติแล้ว ภูเขาก็ไม่เป็นภูเขา แม่น้ำก็ไม่เป็นแม่น้ำ เมื่อเราเห็นตามความเป็นจริง เมื่อนั้นเราก็จะเห็นภูเขาเป็นภูเขา เห็นแม่น้ำเป็นแม่น้ำ ธรรมชาติก็กลับเป็นธรรมชาติ เมฆขาวพราวฟ้าบ้าคลั่ง ละล่องลอยระรื่นไหลไอระเหย ละล่องลิ้วพลิ้วแรงลมมาชมเชย หยาดฝนเอยคือหยาดฟ้าน่าชื่นชม บทโศลกแห่งเมฆบ้า บทความนี้ เขียนโดย พระธีรโชติ ญาณรํสี (ลูกศิษย์) เซน คือ ธรรมชาติแห่งความพลิ้วไหวอันไร้ตัวตน บทที่ 98 มายา มนุษย์ สิ่งมีชีวิตหนึ่งเดียวในโลก(มายา)นี้ ที่อยู่เป็นกลุ่มสังคม สังคมที่มีแต่ความยุ่งเหยิง วุ่นวาย เป็นไปตามกระแสวัตถุนิยม ลุ่มหลงทางความคิดและวัตถุสิ่งของที่สร้างขึ้น เพื่อตอบสนองความคิดและอารมณ์ตนเอง กอบโกยประโยชน์จากสังคมเพื่อสนองตัณหาของตน โดยลืมไปว่า วิถีชีวิตมนุษย์ดั้งเดิมแท้นั้นเป็นเช่นไร ทำทุกทางเพื่อให้ได้มาซึ่งสิ่งที่ที่ตนต้องการ โดยไม่รู้เลยว่าสิ่งเหล่านี้เป็นเพียงมายากลลวงจิตใจ ให้ลุ่มหลงตกต่ำทางความคิด ความคิดที่ให้ได้มาซึ่งความสุข ความสุขที่หลอกลวง ความสุขทางกายไม่ได้อยู่งถาวร ความทุกข์ทางกายก็ไม่ได้อยู่คงทนถาวรเช่นกัน แล้วจักเอาอะไรในโลกแห่งมายาแห่งนี้ ปุถุชนมักมองว่า วัดเป็นที่บำบัดทุกข์หรือเพื่อหาความสุขทางจิตใจ แต่แท้จริงแล้วทุกข์หรือสุขที่เข้าใจกันนั้น เป็นสิ่งที่จิตใจของคนเหล่านั้นสร้างขึ้นมาเองทั้งนั้น จักให้ผู้อื่นช่วยได้อย่างไรเล่า เมื่อตัวเองยังหลอกตัวเองให้ติดอยู่ ในที่ขุมขังแห่งโลกมายาเหล่านี้ หากมองดูให้ดีแล้วปุถุชน ก็คือเหล่าแมลงเม่าที่บินเข้ากองเพลิงแห่งมายา โดยไม่รู้จักวิถีชีวิตที่เรียบง่ายพอเพียง พอเพียงทั้งกายใจ ดั่งที่กล่าวมาข้างต้นนี้ เกิดจากจิตใจที่ตกต่ำ เมื่อจิตใจที่ตกต่ำก็จะแสดงออกมาทางกาย พร้อมที่จะทำกายให้ตกต่ำสร้างแต่วิบากกรรม จนไม่รู้จบ บทความนี้ เขียนโดย ภาณุวัตร พรมน้อย (ลูกศิษย์) สมมติว่าพวกเธอเพชรพลอยจำนวนนับไม่ถ้วน ไปประดับเข้าที่ความว่าง จงคิดดูเถิดว่า ... มันจะติดอยู่ที่นั่นได้อย่างไร ? บทที่ 99 ทุกสรรพสิ่งล้วนเป็นหนึ่งเดียว ก็ด้วยความเป็นธรรมชาติมันคือความว่างเปล่าที่แสดงเนื้อหาของมันอยู่อย่างนี้มานานแสนนานมากแล้ว มันดำรงความเป็นธรรมชาติแบบนี้เสมอมา และ ณ เดี๋ยวนี้ มันก็ยังเป็นเช่นนี้ไม่เคยเปลี่ยนแปลงจนกระทั้งกาลอวสานตราบชั่วนิจนิรันดร์ มันเป็นความดั้งเดิมแท้ที่ไม่อาจย้อนเวลาไปหาจุดกำเนิดเริ่มต้นของมันได้เลยเพราะมันไม่ปรากฏและอีกทั้ง ณ ปัจจุบัณขณะและในอนาคตกาลก็ไม่สามารถมีสิ่งใดๆที่จะทำให้มันเสื่อมสิ้นสูญสลายเปลี่ยนแปลงไปได้อีกเลยเช่นกัน เพราะฉะนั้นมันจึงเป็นความจริงที่กล่าวได้ว่าทุกสรรพสิ่งล้วนเป็นหนึ่งเดียวในธรรมชาติแห่งความว่างเปล่านั้นเมื่อมนุษย์ล้วนเกิดมาพร้อมกับธรรมชาติแห่งพุทธะและในฐานะของความเป็นมนุษย์นั่นเองแหละก็คือความเป็นหน้าตาของธรรมชาติแห่งพุทธะที่ปรากฎอยู่ในความเป็นสิ่งเดียวแบบกลมกลืนของทุกสรรพสิ่ง มันจึงไม่อาจกล่าวได้ว่าคนเราย่อมมีหนทางไปสู่สัจธรรมได้เลยแม้แต่เพียงนิดเดียว เพราะ “ความมีหนทางไปสู่” นั้นเท่ากับว่าคนเราเองย่อมยังมีระยะห่างจากธรรมชาติที่แท้จริงอยู่ มิได้ล้วนเป็นหนึ่งเดียวของทุกสรรพสิ่งที่กลมกลืนกันอยู่อย่างแนบแน่นในเนื้อหาเดียวกันแห่งธรรมชาติดั้งเดิมแท้ แต่แท้ที่จริงคนเรานี่แหละคือการเผยตัวออกมาของธรรมชาติแห่งพุทธะต่างหาก เมื่อทุกสรรพสิ่งล้วนเป็นหนึ่งเดียวอันคือธรรมชาติแห่งพุทธะ จึงเป็นไปไม่ได้เลยที่จะก่อให้เกิดใครสักคนแล้วบังอาจกระทำตัวแปลกแยกออกมาจากความกลมกลืนแห่งธรรมชาตินั้นแล้วมายืนตะโกนร้องบอกว่านี่คือ “ฉัน” และนี่ก็คือธรรมชาติดั้งเดิมแท้ที่มันปรากฎขึ้นซึ่ง “ฉัน” ได้ค้นพบมันด้วยการแสวงหาอย่างเหน็ดเหนื่อยซึ่งเกิดจากการปฏิบัติธรรมด้วยน้ำพักน้ำแรงของฉันเอง มันจึงเป็นเรื่องที่ขัดแย้งต่อธรรมชาติแห่งความเป็นหนึ่งโดยสิ้นเชิงที่จะมีคนบ้าสักคนมาเที่ยวพูดว่า ความเป็นเนื้อหาเดียวกันต่อทุกสรรพสิ่งอันคือธรรมชาติแห่งพุทธะนั้นมันเกิดขึ้นมาได้เพราะความฝึกฝนซึ่งเกิดจากความตั้งใจอันเด็ดเดี่ยวด้วยความอดทนแห่งความพากเพียรพยายามที่มันจะพาเราเดินไปตามมรรคาแห่งการปฏิบัติดีปฏิบัติชอบและยิ่งมากไปกว่านั้นคือสิ่งที่ได้พลั้งเผลอตกไปสู่หลุมลึกโดยไม่รู้ตัวแห่ง “มายาข้อวัตรปฏิบัติ ” บนหลักการไม่รู้อีกกี่ต่อหลักการด้วยความครุ่นคิดและกระทำว่าเราจักจะเดินไปบนเส้นทางธรรมชาตินี้ด้วยความระมัดระวังมิให้สิ่งใดสิ่งหนึ่งเกิดขึ้นดับไปและมันต้องว่างของมันไปโดยตลอดด้วยความที่เราจะหมั่นตรวจตราดูมันอย่างสม่ำเสมอในย่างก้าวของเราทุกๆฝีก้าว ก็ในเมื่อทุกสรรพสิ่งล้วนเป็นหนึ่งเดียวเช่นนี้มานานมากแล้วมันเป็นความว่างเปล่าแบบอิสระโดยเด็ดขาดอยู่แล้ว มันคือสภาพความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น มันจึงย่อมไม่มีใครไปทำอะไรเพื่อให้ความเป็นพุทธะอย่างมันเกิดขึ้นมาได้อีก ธรรมชาติแห่งพุทธะมันก็ทำหน้าที่อันคือปรากฎการณ์ตามธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าอยู่แล้ว ถ้าฉันปราศจากทุกๆลู่ทาง แห่งคิดปรุงแต่งโดยสิ้นเชิงแล้ว ธรรมทั้งปวง จะมีประโยชน์อะไรแก่ฉัน บทที่ 100 ตถตา ธรรมชาติแห่งพุทธะที่คำสอนเซนกล่าวถึงนี้มันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่าอันไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอยู่อย่างนั้น ซึ่งหมายถึงสภาพความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น ธรรมชาติแห่งเซนที่กล่าวมานี้มันคือเนื้อหาที่แสดงปรากฎการณ์ความเป็นธรรมชาติของมันอยู่อย่างนั้นและมันเป็นธรรมชาติที่มีความเป็นอิสระแบบเด็ดขาดโดยตัวมันเอง ธรรมชาติแห่งเซนมันเป็นเรื่องปกติธรรมดาแห่งความเป็นสามัญซึ่งมันมีสภาพของมันเองอยู่อย่างนั้น มันจึงมิใช่ภาวะธรรมที่ซึ่งเกิดจากการเข้าไปจัดแจงภาวะธรรมใดภาวะธรรมหนึ่งแล้วการเข้าไปจัดแจงนั้นมันเป็นเหตุเป็นปัจจัยให้ธรรมชาตินี้ปรากฎขึ้น ธรรมชาตินี้มันจึงมิใช่เป็นสิ่งที่พึ่งปรากฎขี้นเพื่อยืนยันให้กับฐานะทางธรรมใดๆ รวมทั้งก็มิได้เป็นสิ่งยืนยันฐานะตัวมันเองด้วย เพราะฉะนั้นในคำสอนเซนจึงหลีกเลี่ยงที่จะกล่าวว่าธรรมชาติแห่งพุทธะนั้นคือสภาวะธรรมอันคือตัวแทนในฐานะเป็นความหลุดพ้นหรือนิพพาน ในความเข้าใจของครูสอนเซนทั้งหลายนิพพานหรือความหลุดพ้นนั้นมันมีความหมายเปรียบเสมือนเป็นภาวะธรรมซึ่งผ่านกระบวนการเข้าไปจัดแจงภาวะการปรุงแต่งโดยเกิดความรู้แจ้งซึ่งเป็นเหตุให้การปรุงแต่งนั้นถึงความดับสนิทไม่มีเหลือซึ่งเป็นภาวะที่เกิดขึ้นโดยได้ตระหนักชัดและซึมทราบกลายเป็นเนื้อหาเดียวกับมันซึ่งเรียกมันว่า “ภาวะหลุดพ้นหรือนิพพาน” แต่ธรรมชาติแห่งพุทธะมันมิใช่ภาวะนิพพานซึ่งเป็นภาวะแห่งความดับสนิทไม่มีเหลือ แต่มันคือธรรมชาติแห่งความว่างเปล่ามันไม่มีความเกิดดับอยู่อย่างนั้นอยู่แล้ว และมันก็มิใช่พึ่ง “ไม่เกิดดับ” ซึ่งคือความหมายแห่งภาวะธรรมที่พึ่งจะดับสนิทไปไม่มีเหลือ แต่ความไม่เกิดดับอันคือความว่างเปล่าอยู่อย่างนั้นมันกลับเป็นธรรมชาติอันดั้งเดิมแท้ที่ปรากฎเนื้อหามันอย่างนี้มานานแสนนานแล้วซึ่งหาจุดเริ่มต้นมิได้และก็ไม่มีวันที่จะมีจุดจบด้วยการถูกทำลายให้สูญสลายหายไป ธรรมชาติแห่งพุทธะนี้มันจึงไม่เกี่ยงข้องอะไรกับภาวะความหลุดพ้นหรือนิพพานเลย มันคือธรรมชาติที่อยู่นอกเหนือภาวะแห่งความหลุดพ้นหรือนิพพาน ตถาคตเจ้าเรียกธรรมชาติแห่งพุทธะนี้ว่า ตถตา หรือ สภาพธรรมชาติอันคือความเป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้น การนั่งวิปัสสนาของเซ็น ไม่มีอะไรที่จะต้องทำเกี่ยวกับการรักษาศีล การปฏิบัติสมาธิ การเข้าถึงปัญญา บทที่ 101 สลายอัตตา? ก็เพราะมันเป็นความเข้าใจผิดในยุคนี้จริงๆ ที่ความเข้าใจผิดชนิดนี้มันถูกสืบทอดมาจากคณาจารย์รุ่นก่อนๆที่ไม่แตกฉานและไม่สามารถซึมทราบถึงธรรมชาติดั้งเดิมแท้ได้ แล้วบังอาจนำเอาคำสอนผิดๆมาสอนลูกศิษย์ตนและก็สืบทอดคำสอนชนิดนี้มาหลายต่อหลายรุ่นแล้ว ก็มันเป็นเรื่องเข้าใจผิดที่ว่าการปฏิบัติธรรมที่แท้จริงซึ่งคือการตระหนักชัดและซึมทราบในเนื้อหาธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้นถูกคณาจารย์ในยุคนี้ต่างก็สอนลูกศิษย์ว่า ให้เอาอัตตาตัวตนทั้งหมดของเรามาตั้งไว้แล้วก็ค่อยๆสลายอัตตาไปด้วยความไม่เข้าไปยึดมั่นถือมั่น เมื่อมันเกิดขึ้นก็ปล่อยให้มันดับไปเป็นธรรมดาโดยการปฏิบัติธรรมนี้ถือว่าไม่มีความเป็นเรามันมีแต่ผู้รู้หรือสัมมาสติและคอยใช้สติหมั่นเฝ้าสังเกตุมันด้วยความระมัดระวังให้ดี เมื่อมันเกิดขึ้นก็อย่าเข้าไปยึดมั่นถือมั่นให้กลายเป็นตัวเป็นตนขึ้นมา และก็ยังสอนสำทับกันไปต่ออีกว่าการเฝ้าระวังด้วยสัมมาสติเช่นนี้ไปเรื่อยๆเดี๋ยวนิพพานมันหรือธรรมชาติดั้งเดิมแท้มันก็จะเกิดขึ้นเองขอให้เราจงหมั่นทำความเพียรไปเถิดแล้วจักจะเกิดผล แต่ในความเป็นจริงของธรรมชาติดั้งเดิมแท้นั้น มันคือความว่างเปล่าอันไร้ตัวตนมาแต่แรกเริ่มเดิมทีอันคือความดั้งเดิมแท้ของมัน มันเป็นปรากฎการณ์ธรรมชาติที่เป็นเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้นตลอดเรื่อยมาไม่สามารถหาจุดเริ่มต้นของมันได้ และก็ไม่มีวันสิ้นสุดสลายหายไป มันคือคุณลักษณะที่เป็นเช่นนี้มานานแสนนานแล้ว มันคงที่ถาวรมาโดยตลอดไม่เคยเปลี่ยนแปลง เพราะฉะนั้นเมื่อมันเป็นโดยสภาพมันเองตามธรรมชาติอยู่แล้ว มันจึงมิได้เกิดขึ้นจากฝีมือในการภาวนาปฏิบัติของใคร มันจึงมิได้เกิดขึ้นจากการที่ได้ทำลายอะไรลงไป มันจึงมิได้เกิดขึ้นเพราะใครไปสลายอัตตาอะไรให้หมดไปแล้วอนัตตาคือความไม่มีตัวตนเช่นมันจึงจะปรากฎขึ้นมา แต่ความเป็นจริงโดยสภาพธรรมชาติแห่งพุทธะมันคืออนัตตาความไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตนอย่างนี้มานานแสนนานแล้ว มันเป็นอนัตตาโดยสภาพของมันเองเขาจึงเรียกมันว่า ธรรมชาติแห่งพุทธะ,ธรรมชาติดั้งเดิมแท้ ก็เมื่อเป็นเช่นนี้แล้ว การปฏิบัติธรรมทั้งหมดทั้งระบบทุกๆสายแห่งทุกๆคณาจารย์ที่มุ่งหวังปฏิบัติเพื่อให้พระนิพพานเพื่อให้ธรรมชาติแห่งพุทธะมันเกิดด้วยการเข้าไปสลายอัตตาจนกว่าจะหมดไปจึงเป็นการเข้าใจผิดในความหมายของธรรมชาติแห่งอนัตตา ก็เพราะความเป็นจริงแห่งธรรมชาติตั้งแต่แรกเริ่มเดิมทีมันก็ไม่เคยมีมาก่อนมันเป็นสภาพอนัตตามาตั้งแต่แรกเริ่มในความดั้งเดิมของมัน แม้กระทั้งปัจจุบันมันก็ยังคงแสดงเนื้อหาอันคือปรากฎการณ์ตามธรรมชาติแห่งความไม่เคยมีอยู่อย่างนั้น และมันก็ยังคงแสดงเนื้อหาแบบนี้ไปเรื่อยๆ มันจึงเป็นความเข้าใจผิดตั้งแต่แรกที่เข้าใจว่า “มี” เมื่อเข้าใจว่ามีมันจึงเกิดภาวะเกิดขึ้นดับไปเป็นธรรมดาและก็เข้าไปคิดว่าตรงนี้คือการสลายอัตตาเพื่อความเป็นอนัตตา แต่แท้ที่จริงแล้วมันเป็นเพียงความคลายกำหนัดจากพฤติกรรมการเข้าไปยึดมั่นถือมั่นตามอนุสัยแห่งการชอบเข้าไปยึดตั้งแต่เก่าก่อน มันมีเพียงเท่านี้ เท่าที่พวกคุณเรียกมันว่าการปฏิบัติ แต่การปฏิบัติและผลแห่งการปฏิบัติเหล่านี้ตามมรรคมีองค์แปดมันก็ยังไม่ใช่ความหมายของธรรมชาติแห่งอนัตตาแต่อย่างใด ต่อให้พวกคุณซึ่งเป็นนักปฏิบัติทั้งหลายเฝ้าเพียรพยายามตื่นรู้สว่างโพลงเต็มที่เท่าที่คุณคิดว่ามันคือความเพียรหนักที่สุดในชีวิตของพวกคุณบนเส้นทางปฏิบัติด้วยการเฝ้าระวังสังเกตุความมีอยู่หรือความไม่มีอยู่ที่มันจักจะเกิดขึ้นหรือไม่เกิดขึ้น มันก็เป็นความเพียรซึ่งเป็นความสังเกตุบนพื้นฐานความคิดของคุณว่ามันมีอยู่หรือมันน่าจะมีอยู่ และต่อให้คุณมั่นใจในตัวคุณเองว่ามันน่าจะเหลืออีกเพียงส่วนน้อยนิดเท่าผงธุลีดินที่ต้องคอยเฝ้าระวังและมันน่าจะเกือบนิพพานแล้ว ก็ในเมื่อความเป็นจริงมัน “ไม่เคยมี” แล้วคุณมาเฝ้าสังเกตุความเกิดดับแบบนี้โดยคิดว่ามันน่าจะมีและก็เรียกมันอย่างภาคภูมิใจว่านี่คือการปฏิบัติ ด้วยอุบายและวิธีแบบนี้ก็ไม่ได้ช่วยให้คุณตระหนักชัดและซึมทราบในเนื้อหาธรรมชาติแห่งอนัตตาซึ่งมันเป็นสภาพความไม่มีตัวไม่มีตนเช่นนั้นของมันเองอยู่อย่างนั้นแบบนี้มานานแสนนานแล้ว มันเป็นสภาพตามธรรมชาติมันเองโดยที่ไม่ได้อาศัยหรือเกิดขึ้นจากการปฏิบัติของนัก ปะ-ติ-บัด สลายอัตตาคนใหนเลย คนธรรมดาสามัญมองดูแต่สิ่งแวดล้อมรอบตัวเขา พร้อมกันนั้นพวกผู้ปฏิบัติฝ่าย ทาง ทางนี้ ก็มองดูไปยัง จิต แต่ ธรรม ที่แท้จริงนั้น คือ ไม่ใส่ใจมันเลยทั้งสองอย่าง บทที่ 102 ไม่มีการบรรลุ หากท่านเป็นผู้หนึ่งที่เคยได้รับฟังเรื่องราวของความเป็นอิสระในธรรมชาติแห่งพุทธะ แล้วท่านเกิดศรัทธะที่จะหนีจากความทุกข์ยากไม่อยากเวียนว่ายตายเกิดต่อไป และมันก็คงเป็นความผิดพลาดที่ท่านได้มีโอกาสฟังเรื่องราวต่างๆเหล่านั้น โดยท่านกลับไม่เข้าใจในเนื้อหาในความหมายที่แท้จริงแห่งมัน แล้วท่านเกิดไปนั่งตีความเอาเองว่าท่านต้องลงมือทำอะไรสักอย่างหนึ่งและอีกหลายๆอย่างเพื่อให้ความเป็นอิสระแห่งพุทธะมันเกิดขึ้น ด้วยการจินตนาการขึ้นมาว่าท่านจะต้อง “เดินหนีจาก” จากจุดที่ท่านยืนอยู่ไปสู่จุดๆนั้นซึ่งมันเป็นปากประตูที่ท่านจะต้องก้าวข้ามกองทุกข์ทั้งปวงของท่านไปสู่ดินแดนแห่งอิสระเสรี และการก้าวข้ามปากประตูเข้าไปนั้นท่านได้เรียกมันว่า “การบรรลุ” ก็จะขอบอกท่านตรงนี้ไว้เลยว่า ท่านจะต้องเดินบนเส้นทางที่คิดว่าจะทำให้ท่านบรรลุอะไรสักอย่างนี้ไปเรื่อยๆและจะไม่มีวันได้เจอปากประตูแห่งอิสระภาพนั้นอย่างแน่นอนในชีวิตท่าน ก็เพราะธรรมชาติแห่งพุทธะที่เป็นความอิสระนั้น มันเป็นความอิสระโดยเนื้อหามันเองอยู่แล้ว ความคิดที่ท่านจะต้องลุถึงมันกลับกลายเป็นอุปสรรคใหญ่หลวงที่จะมาปิดบังมิให้ท่านตระหนักชัดในพุทธะนั้นได้ เพราะความว่างมันคือธรรมชาติแห่งพุทธะเป็นความอิสระที่บริบูรณ์อยู่แล้ว มันเป็นความอิสระโดยตัวมันเองซึ่งนอกเหนือความหลุดพ้นหรือความไม่หลุดพ้นอันเป็นส่วนที่เธอจะไข่วคว้ามาในฐานะแห่งการบรรลุ และเมื่อพวกเธอยังคงเห็นความแตกต่างระหว่างจุดมืดมัวที่เธอคิดว่าเธอกำลังยืนอยู่และปากประตูแห่งการลุถึงความรู้แจ้งอันคือความอิสระเป็นภาวะที่แยกจากกัน และเธอต้องทำภาวะอันคือหนทางที่อยู่ปลายทางให้เกิดขึ้น เธอก็จะตกไปสู่ข้อวัตรปฏิบัติอะไรสักอย่างหนึ่งที่มันจะช่วยให้เธอไปถึงจุดหมายปลายทางได้ตามอย่างที่ใจเธอต้องการ ก็เพราะว่าความเป็นอิสระตามธรรมชาตินั้นมันเป็นธรรมชาติของมันเองมันมิใช่ภาวะธรรมอย่างใดอย่างหนึ่งเลย มันจึงมิได้เป็นอะไรๆเพื่อให้เธอต้องได้ลุถึงมัน เมื่อพวกเธอเข้าใจซึมทราบด้วยใจของพวกเธอเองถึงความที่มันเป็นอิสระโดยคุณลักษณะของมันเองซึ่งมันเป็นสิ่งที่ไม่ต้องการให้ใครมาลุถึง เธอก็เป็นอิสระไปแล้วทันทีโดยเป็นเนื้อหาเดียวกันแบบกลมกลืนกับความเป็นอิสระตามธรรมชาติแบบไม่ต้องออกแรงพยายามลุถึงสิ่งที่เป็นไปไม่ได้เลย ก็นั่นแหละ อิสระแล้ว จะต้องลงมือปฏิบัติเพื่อให้เกิดความรู้สึกว่าตัวเองยังขาดความอิสระอยู่ทำไม ฝีมือมันไม่เลว แต่เสียงระนาดมันลำพอง บาดหูข้าเหลือเกิน เซนโหมโรง บทที่ 103 ปณิธาน ปลาบปลื้มใจ ที่เห็นลูกศิษย์ทุกคน เหยียบหัวเรือก้าวขึ้นฝั่งได้อย่างปลอดภัย “ พวกเขาเก่งนะ เก่งมากๆ ” “ คนเหล่านี้มีบุญบารมีมากๆ ” นั่นคือความรำพึงในใจ ของครูสอนเซนคนนี้ รำพึงทุกครั้ง ที่ลูกศิษย์ทุกคนทำได้สำเร็จ และ ยังห่วงอีกหลายๆคน ทั้งคนที่ใกล้ชิด ทั้งคนที่ผ่านมาแล้วก็ผ่านไป ที่ยังมีความประมาทในชีวิตของตนอยู่ เป็นงานที่ต้องช่วยกันตามเก็บ แบบ ห้ามถอดใจ ห้ามท้อแท้และห้ามเหนื่อย คนที่ผ่านแล้ว ก็ควรศึกษาเพิ่มเติมในเรื่อง “ ศิลปะในการบอกธรรม ” คนที่ไม่ผ่าน ก็ควรศึกษาเพิ่มเติม เพื่อมุ่งสู่ความที่จะได้ตระหนักชัดและซึมทราบ กลายเป็นเนื้อหาเดียวกัน กับธรรมชาติดั้งเดิมแท้ เราลงมาเกิดชาตินี้ เพื่อทำหน้าที่ และเราก็ทำหน้าที่ได้ดีที่สุดเพียงเท่านี้แล้ว อยากให้ลูกศิษย์ทุกคนดำเนินรอยตามเรา ทุกย่างก้าว ย่างก้าวแห่งความเป็นครูสอนเซน ที่ต้องขนอีกหลายดวงจิตขึ้นฝั่ง อย่าทิ้งหน้าที่ของตัวเอง หน้าที่ที่ต้องช่วยเหลือคนอื่น “ ตลอดไป ” คลื่นอารมณ์โถมจิตใจ ร่างดิ่งลงจมลึกเบื้องมหานที หมดกำลังจะฝืนแหวกว่ายเต็มที ฝ่ากระแสความเหยียดหยามซ้ำเติม ข้ามมหานทีแห่งใจ ไกลเพียงไหนยังไม่รู้ทิศทาง ข้ามความทุกข์ระทมอ่อนไหวที่ประดัง กำลังใจแหละความหวังที่ต้องการ บทที่ 104 ข้ามสีทันดร ยอมรับว่าชีวิตที่ผ่านมาในอดีต มันเป็นสิ่งที่ย่ำแย่ในความรู้สึกที่เคยคิดคำนึงถึงมัน เส้นทางกรรมในอดีตที่ก่อตัวเป็นกรรมวิบากเกิดขึ้นมันรุมเร้าทำให้เจอแต่ความทุกข์ระทมมองหาความหวังของชีวิตในวันข้างหน้าแทบไม่เจอ สิ่งที่ต้องแบกรับมันคือเส้นทางแห่งความผิดหวังที่ชีวิตหนึ่งของข้าพเจ้านี้ต้องชดใช้ สิ่งที่เคยวาดหวังว่าจะดำรงชีวิตเยี่ยงผู้คนทั่วไปมีความสุขตามที่ใจเราพอที่จะปรารถนาได้บ้าง มันกลับกลายเป็นความพลาดพลั้งทำให้ชีวิตต้องล้มลุกคลุกคลานมานับครั้งไม่ถ้วน ก็ครั้งยามได้เสพสุขสมหวังสิ่งดีๆที่เกิดขึ้นในชีวิตเรามันก็เป็นเพียงได้แค่ความภาคภูมิใจชั่วครั้งชั่วคราว แต่เมื่อยามที่เกิดผิดหวังขึ้นมาความทุกข์ที่ถาโถมเข้ามาแต่ละครั้งนั้นมันเหมือนเราต้องชดใช้มันแบบปางตายเอาชีวิตแทบไม่รอดทุกครั้งไป กรรมที่ไม่เคยคิดว่าจะต้องประสบพบเจอกลับเป็นสิ่งที่มาเหนี่ยวรั้งให้ชีวิตเราต้องวิ่งเข้าไปหาเหมือนมันเป็นนายซึ่งมีเราเป็นทาสผู้ที่ต้องคอยรับใช้ชดใช้มันทุกภพทุกชาติไป กรรมวิบากที่ต้องผจญกับมันทุกครั้งในชีวิตที่ผ่านมาเหมือนมาปลุกเร้าให้อารมณ์ความรู้สึกเป็นคลื่นที่ถาถมเข้ามาซัดจิตใจให้โลดแล่นทะยานไปในวิถีตกต่ำตามเนื้อหาแห่งมัน ชีวิตๆหนึ่งที่เคยมีแต่ความทรนงตนกลับต้องถูกกรรมวิสัยเหล่านี้กดหัวให้ต้องก้มยอมรับสภาพแห่งมันที่เลวร้าย บางครั้งถึงกลับท้อแท้อยากจะฆ่าตัวตายเพราะชีวิตเหมือนไม่มีหนทางที่จะไป ความผิดหวังเหล่านี้เหมือนมาดึงให้เราต้องทิ้งร่างดิ่งลงจมลึกสู่ก้นบึ้งในเบื้องมหานทีแห่งความมืดของหัวใจอันแตกสลายนั้น และมันก็เป็นรอยแผลอยู่ในใจของเราอยู่อย่างนี้ในห้วงที่ลึกที่สุดที่เราไม่อยากจะรู้สึกถึงมันอีกเลย บางครั้งมันเกิดความกลัวและท้อแท้เมื่อเจอกับอุปสรรคที่เข้ามาขวางชีวิต มันก็ทำให้เราสิ้นหวังและหมดกำลังใจที่จะฝืนแหวกว่ายไปในห้วงมหานทีแห่งความทุกข์ยากนี้ และเมื่อทุกสิ่งถูกกำหนดให้เราเป็นคนไม่ดีแทบจะหาคุณค่ามิได้ ยามเมื่อเราต้องกลายเป็นสภาพเดียวกันกับกรรมวิบากอันทุเรศทุรังที่ถาโถมเข้ามาใส่และต้องชดใช้ให้มันนั้น มันแทบหมดกำลังใจที่จะต้านฝืนฝ่ากระแสความเหยียดหยามซ้ำเติมนั้นออกมาได้ เมื่อมันหนักอึ้งและอ่อนล้า กำลังใจที่พอจะรวบรวมได้ในเฮือกสุดท้ายก็ทำให้ต้องพยายามดิ้นรนตะเกียกตะกายผุดดำแหวกว่ายขึ้นมาสู่ผืนท้องนทีแห่งใจที่ยังพอจะสู้ไหว เมื่อต้องพาชีวิตตนเองเข้ามาสู่ร่มเงาแห่งผ้ากาสาวพัตรก็ได้แต่บอกกับตัวเองว่าต่อไปนี้จะขอเร่งรีบแหวกว่ายข้ามมหานทีแห่งใจที่มีแต่ความทุกข์ระทมนี้ข้ามพ้นไปให้จงได้ หนทางที่ต้องไปนั้นแม้จะไกลแสนไกลเพียงใดก็ตามถึงแม้จะไม่รู้ทิศทางแห่งมัน ก็ในเมื่อใจที่มันตั้งความปรารถนาไว้ด้วยความอยากจะพ้นจากกองทุกข์ทั้งปวงในชาตินี้ มันกลับเป็นกำลังใจอันยิ่งใหญ่ให้กับตัวเองเพื่อค้นหาหนทางอันแท้จริงที่จะทำให้พ้นจากชีวิตที่ล้มเหลวซึ่งมันจะพกพาความระทมทุกข์แห่งใจนั้นไปเวียนว่ายตายเกิดอีกแบบไม่รู้จบรู้สิ้น วันนั้นวันที่เราตั้งความหวังไว้ว่า “เราจักจะข้ามห้วงสีทันดรแห่งความทุกข์ยากแห่งใจนี้ไปให้ได้” นั้น ความหวังที่ตั้งใจไว้ในวันนั้น มันทำให้มีวันนี้เกิดขึ้น มันเป็นชีวิตใหม่ที่สมบูรณ์ของข้าพเจ้า มันเป็นวันที่ข้าพเจ้าได้ตระหนักชัดและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกันกับธรรมชาติแห่งพุทธะซึ่งมันเป็นความสุขอันนิรันดร์ที่ข้าพเจ้าได้เจอะเจอและได้ลิ้มลองรสชาติแห่งมันตราบมาจนถึงทุกวันนี้ ข้าพเจ้าซึ่งเป็นผู้ผ่านความทุกข์โศกนั้นมาได้ จึงได้เขียนบทความนี้ขึ้นเพื่อให้เป็นกำลังใจแก่ทุกชีวิตที่มีเลือดแห่งความเป็นนักสู้ที่จะแหวกว่ายมหานทีแห่งใจที่ทุกข์ยากของท่านเพื่อว่ายขึ้นฝั่งพระนิพพาน ข้าพเจ้าขอเป็นกำลังใจให้แก่ผู้ที่กำลังประสบปัญหาแห่งชีวิต และผู้ที่ต้องการความหวังที่จะมุ่งมั่นปฏิบัติธรรมเพื่อพ้นจากความทุกข์แห่งใจทั้งปวง และขอเป็นกำลังใจให้อีกครั้งแก่ใจอันแตกสลายของพวกท่านที่หมดหวังเพื่อ “ข้ามสีทันดร” แห่งความทุกข์ยากนี้ให้สำเร็จสมหวังสมดั่งที่ใจท่านปรารถนา ครู ก็ต้องเข้าถึงจิตวิญญาณแห่งความเป็นครูผู้ให้ เป็นครูผู้ที่เข้าใจอย่างถ่องแท้ในการดำเนินวิถีชีวิตที่เรียบง่าย บนเส้นทางธรรมชาติแห่งพุทธะ เมื่อตนเองเป็นตนแบบให้แก่ตนเองได้ ก็สามารถนำแบบแผนการดำรงชีวิตนี้ นำไปสอนลูกศิษย์ให้เข้าใจถึงวิถีชีวิตมนุษย์ที่แท้จริง แล้วเมื่อสักวันหนึ่งที่ลูกศิษย์เขายืนอยู่ได้ด้วยตนเอง โดยไม่ต้องมีครูเช่นเราคอยประคับประคองอีกต่อไป นั่นแหละคือความดีใจของคนที่เป็นครูผู้ให้เสมอมา บทที่ 105 ครูกับศิษย์ ก็ด้วยความที่ดิ้นรนกระเสือกกระสนมาเอง ฝ่ากระแสความมืดมิดแห่งใจที่มืดมนของข้าพเจ้า ด้วยความพยายามหาหนทางที่มันพอจะมีแสงสว่างอยู่บ้าง ความมุ่งมั่นด้วยความทะยานอยากที่จะหลุดพ้น มันทำให้ข้าพเจ้าเป็นนักแสวงหาตัวยง เส้นทางที่ข้าพเจ้าคิดว่ามันใช่ มันกลับทำให้ข้าพเจ้าต้องหลงเดินไป ตามทางแห่งมันซึ่งเรียกว่า “หนทางแห่งการปฏิบัติ” ต่อมาเมื่อข้าพเจ้าได้ตระหนักชัดและซึมทราบ แห่งเนื้อหาของธรรมชาติแห่งพุทธะแล้ว มันจึงทำให้ข้าพเจ้ารู้ว่า การที่ได้ละจากอารมณ์ดิบๆแห่งปุถุชนของข้าพเจ้าเอง ไปสู่หนทางปฏิบัติซึ่งเต็มไปด้วยหลักเกณฑ์ต่างๆนั้น มันกลับกลายเป็น “กับดักแห่งปัญญา” ที่ทำให้ข้าพเจ้า ต้องตกไปสู่หลุมลึกแห่งการปรุงแต่งเกี่ยวกับวิธีปฏิบัติ ข้าพเจ้าต้องติดกับดักในปัญญานั้นอยู่เกือบ 10 ปี ต้องขอขอบคุณหนังสือสองเล่มนั้นกับอีกหนึ่งพระสูตร ที่ได้เข้ามาจุดประกายสัจธรรมความเป็นจริง ให้เกิดขึ้นแก่ใจข้าพเจ้า “ปฏิวัติยุคสมัยด้วยฟางเส้นเดียว” ที่เขียนโดย ดร.ฟูกูโอกะ หนังสือเล่มนี้ทำให้ข้าพเจ้ารู้จักคำว่า “ธรรมชาติ” ทำให้ข้าพเจ้ารู้จักปรับกระบวนวิธีปฏิบัติทั้งหลาย ที่ติดกับดักมันอยู่ด้วยการเอาความเป็น “ข้าพเจ้า” เข้าไปทำ หันมาสู่การปฏิบัติที่เป็นไปตาม “ภาวะแห่งธรรมอันคือธรรมชาติ” “สูตรของเว่ยหล่าง” ที่ถูกแปลออกมาด้วยความเมตตากรุณาปราณี ของ หลวงพ่อพุทธทาส หนังสือเล่มนี้ทำให้ข้าพเจ้ารู้จักหน้าตาธรรมะที่แท้จริง เป็นหนังสือธรรมะเล่มเดียวที่เอาติดตัวไปด้วยเสมอๆ ยามจะต้องออกไปเดินธุดงค์อยู่หลายปี ไม่เคยทิ้งมันไว้ให้ห่างตัว ข้าพเจ้าซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกับธรรมชาติแห่งพุทธะได้ ก็เพราะความรู้จากคำสอนแห่งเซน ในหนังสือเล่มนี้ด้วยความแท้จริง “ตติยนิพพานสูตร” เป็นสูตรหนึ่งในพระไตรปิฎก ที่บังเอิญกงล้อแห่งโชคชะตาได้พลิกชีวิตข้าพเจ้า ให้ได้ไปเปิดเจอในหนังสือพระไตรปิฎกเล่มหนึ่ง พระสูตรนี้เป็นการยืนยันว่า ธรรมะแบบเซน เป็นธรรมะที่ถูกต้อง และคำสอนเซนเป็นคำสอนสูงสุดที่พระพุทธองค์ได้ตรัสไว้ และที่จะอดกล่าวถึงไม่ได้เลย คืออาจารย์ของข้าพเจ้าเอง ที่ท่านได้ช่วยชี้ทางสว่างให้ ซึ่งเปรียบเสมือนท่านเป็น “มือแห่งสวรรค์” ที่ได้หยิบยื่นความบริบูรณ์แห่งชีวิตให้แก่ข้าพเจ้า ท่านชื่อ “หลวงพ่อโพธิ์ศรีสุริยะ” แห่งวัดร่มโพธิธรรม ต.หนองหิน อ.หนองหิน จ.เลย ข้าพเจ้าขอกราบแทบเท้าท่านอีกครั้งหนึ่งไว้ใน ณ ที่นี้ พระคุณที่ท่านได้ช่วยชีวิตข้าพเจ้าไว้ ให้รอดจากความทุกข์ทั้งปวงได้ ข้าพเจ้าจักจะไม่มีวันลืมเลือนในบุณคุณของท่าน เมื่อข้าพเจ้าได้เริ่มใช้ชีวิตด้วยความสุขสงบ และได้เริ่มทำงานทางด้านพุทธศาสตร์อย่างจริงจัง ก็มีความบังเอิญได้เจอบทความ “ครูกับศิษย์ นิกายเซนสายรินไซ ; ใจต่อใจในการฝึกตน” ซึ่งเป็นคำสอนแห่งเซนสายรินไซในญี่ปุ่น บทความนี้เป็นเรื่องราวของครูโซโก โรชิ ซึ่งท่านเป็นครูสอนเซน ในไดชูอิน แห่งวัดเรียวอันจิ เมืองเกียวโต เมื่อได้อ่านบทความธรรมะแห่งนิกายเซนชิ้นนี้แล้ว มันทำให้ข้าพเจ้าชอบและศรัทธาครู โซโก โรชิ เป็นอย่างมาก ข้าพเจ้าถือว่าท่านเป็น “ครูผู้วางแนวทาง” ให้กับข้าพเจ้า ในการที่ข้าพเจ้าได้ดำเนินการสอนธรรม ให้แก่ลูกศิษย์ของข้าพเจ้าเอง ความไกล้ชิดระหว่างครูเช่นข้าพเจ้ากับศิษย์ทั้งหลาย ที่เส้นทางกรรมแห่งความดี ได้พาลูกศิษย์มาพบกับครูสอนเซนเช่นข้าพเจ้า ความไกล้ชิดนั้นนำมาสู่การถ่ายทอดธรรมะ ที่เป็นธรรมชาติอันว่างเปล่าไร้ตัวตน ซึ่งมันมิได้อิงอยู่กับอักษรในตำราใดๆ การถ่ายทอดธรรมะ ทางวิถีแห่งการรู้แจ้งในลักษณะนี้ ข้าพเจ้าล้วนได้มาจาก ครูโซโก โรชิ และด้วยกรรมวิบากของข้าพเจ้า ที่ติดตัวมาไม่รู้แต่ชาติปางใหน เมื่อได้กระทำไปด้วยความบีบคั้นในเส้นทางพุทธะ ข้าพเจ้ารู้สึกขอบคุณและจักจะรำลึกเสมอ ถึงอาจารย์นิรนามผู้วางแนวทางให้ข้าพเจ้า เดินไปตามร่องพุทธะ และทำให้ข้าพเจ้ารู้จักหน้าตาพุทธะที่แท้จริง ที่ประจักษ์แก่ใจข้าพเจ้าแล้ว ความเมตตาและปรารถนาดี ของอาจารย์นิรนามหลายๆอาจารย์ จักจะเป็นคุณที่ทำให้ข้าพเจ้าได้ทำงานทางด้านสอนลูกศิษย์ ได้อย่างมีคุณภาพ และเป็นไปตามแนวทางพุทธะ ที่พระพุทธองค์มุ่งหวัง และท้ายที่สุด ด้วยความเหนื่อยยากนี้ กว่าที่ข้าพเจ้าจะได้ตระหนักชัดและซึมทราบ เป็นเนื้อหาเดียวกับพุทธะได้นั้น มันเหมือนเลือดตาแทบกระเด็นและใช้ความอดทนอย่างสูง กว่าที่จะกระเสือกกระสนมาอยู่ตรงนี้ได้ ก็เพราะด้วยความยากลำบากอย่างยิ่ง กว่าจะทำให้ข้าพเจ้าได้เข้าใจและซึมทราบ ธรรมชาติแห่งพุทธะได้อย่างแท้จริง ข้าพเจ้าจึงอยากบอกลูกศิษย์ของข้าพเจ้าทุกคนไว้ในที่นี้ว่า ธรรมะทุกๆคำพูดที่ครูสอนเซนอย่างเรา ได้สอนลูกศิษย์อย่างพวกเจ้าไปนั้น มันมีคุณค่าอย่างยิ่งนะลูก กว่าอาจารย์จะได้ธรรมะเหล่านี้มาสอนพวกเจ้า ก็ขอให้พวกเจ้านึกถึงความยากลำบากนั้นๆ พวกเจ้าจะได้ตระหนักถึงคุณค่าของธรรมะที่ได้เรียนรู้จากเรา อาจารย์ก็ได้แต่เพียงหวังว่า พวกเจ้าจะได้นำสิ่งที่พวกเจ้าได้ซึมทราบในธรรมนั้น ไปสอนคนอื่น ในฐานะที่พวกเจ้าจะได้เป็นครูสอนเซน ตามแบบอย่างเช่นอาจารย์เคยสอนพวกเจ้าไป อาจารย์หวังว่าคำสอนในธรรมเหล่านี้ และแนวทางที่อาจารย์ได้เมตตาสอนพวกเจ้า พวกเจ้าจักจะได้นำไปใช้สอนคนอื่น เพื่อก่อให้เกิดประโยชน์อันแท้จริงในภายภาคหน้า นั่นแหละคือชีวิตที่สมบูรณ์ของลูกศิษย์อย่างพวกเจ้าทั้งหลาย ที่อาจารย์เช่นเราได้แอบภาคภูมิใจอยู่เสมอ มนุษย์แต่ละคน มีศักยภาพอย่างเต็มเปี่ยม สำหรับการดำรงชีวิต ที่เป็นอิสระและสมบูรณ์ บทที่ 106 ชีวิตที่อิสระสมบูรณ์ กาลเวลาได้เดินผ่านไปอย่างไม่เคยหยุดนิ่ง มันได้กลืนกินทุกสรรพสิ่งแม้กระทั้งตัวมันเอง ก็ในชั่วอึดใจหนึ่ง ณ ห้วงเวลานี้ มาบัดนี้กาลเวลามันได้ผันผ่านเข้าสู่กลียุคแล้ว โลกใบนี้ไม่เคยมีสันติสุขเกิดขึ้นมาก่อน มันถูกอัดแน่นไปด้วยทิฐิความเห็นต่างๆ มาตั้งแต่ยุคต้นกัปป์นี้แล้ว ครั้งตั้งแต่พรหมลงมากินง้วนดิน ซึ่งเป็นต้นตระกูลเผ่าพันธุ์ของมนุษย์ในยุคนี้ มนุษย์ในยุคที่ผ่านๆมาได้แต่รู้จักความทุกข์ แต่ไม่รู้จักวิธีอันจะเป็นความรู้ให้ออกจากทุกข์ได้ เพราะฉะนั้นมนุษย์ในยุคที่ผ่านๆมาจึงทำได้เพียงแต่ เลือกที่จะประกอบคุณงามความดีแต่เพียงเท่านั้น และก็ต้องจำยอมตกอยู่ในสังสารวัฏฏ์ แห่งการเวียนว่ายตายเกิดแบบโงหัวไม่ขึ้น มนุษย์ในยุคที่ผ่านๆมาจึงมีศักยภาพในการดำรงชีวิต ได้แต่เพียงเท่านี้ เป็นการดำรงชีวิตที่ยังขาดอิสระแห่งใจ เพราะใจยังถูกบีบคั้นไปด้วย อวิชชา ตัณหา อุปาทาน แต่แล้วเมื่อบรมมหาโพธิสัตว์สันดุสิต ได้ลงมาตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้านาม “พุทธโคดม” ท่านได้ออกมาประกาศธรรมอันคือธรรมชาติ ท่านมาชี้หนทางเพื่อไปสู่สัจธรรมความเป็นจริง อันคือธรรมชาติแห่งพุทธะ มันจึงเป็นห้วงเวลาที่มนุษย์ในยุคนี้บางส่วนซึ่งเป็นผู้มีปัญญา จะได้ทดสอบความสามารถของตนเอง ในฐานะผู้ที่เกิดมาเป็นมนุษย์ ซึ่งเป็นผู้มีศักยภาพในการดำรงชีวิต ได้อย่างสมบูรณ์แบบหรือไม่ หากท่านเป็นมนุษย์คนหนึ่งผู้ซึ่งเคยสร้างเหตุและปัจจัย มาอย่างพร้อมเพรียงเพื่อมาพบธรรมอันแท้จริง ในยุคพุทธโคดมแห่งภัททกัปป์นี้ หากท่านเพียงแต่ทำความเข้าใจว่า ธรรมอันแท้จริงก็คือธรรมชาติอันยิ่งใหญ่ ที่มันดำรงเนื้อหาของมันอยู่แบบนี้ตลอดเรื่อยมา ก็เพียงแต่ท่านลืมตาตื่นและซึมทราบเป็นเนื้อหาเดียวกับมัน และนั่น ก็คือเส้นทางแห่งความเป็นอิสระ ที่จะทำให้ท่านเป็นหนึ่งเดียวแบบกลมกลืนกับธรรมชาติ มันเปรียบเสมือนว่าท่านได้ทำหน้าที่ แห่งความเป็นมนุษย์ได้อย่างสมบูรณ์แบบแล้ว มันจึงเป็นบททดสอบได้ว่า มนุษย์ในแต่ละยุคที่ผ่านมา เมื่อผ่านช่วงเวลาอันมืดมนที่เต็มไปด้วยอสัทธรรม แล้วเมื่อมนุษย์ผู้หนึ่งผู้ซึ่งเชื่อว่าตนเองก็มีศักยภาพ แห่งความเป็นมนุษย์ได้อย่างแท้จริง และเมื่อมนุษย์ผู้นั้นได้ลงมาทำหน้าที่ ตามศักยภาพอันมีอยู่เต็มเปี่ยมแห่งตน และได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า เราเองเมื่ออยู่ในฐานะเป็นมนุษย์ผู้หนี่ง ซึ่งเคยคบหามหาบัณฑิตอย่างท่านมา อย่างน้อยก็เคยเคารพนับถือท่านมาในชาติใดชาติหนึ่ง เมื่อท่านได้มาตรัสรู้และประกาศธรรมอันคือธรรมชาติแห่งพุทธะ เมื่อเราได้มาเกิดในห้วงเวลาแห่งศาสนาท่าน และได้เรียนรู้ธรรมอันคือธรรมชาตินั้น หากเรามีศักยภาพเพียงพอในฐานะที่ จะเป็นมนุษย์ได้อย่างสมบูรณ์แบบ เราก็จะสามารถตระหนักชัดและซึมทราบ กลายเป็นเนื้อหาเดียวกับธรรมอันคือธรรมชาตินั้นได้ อย่างไม่ยากเย็นนัก นี่คือ ชีวิตที่อิสระสมบูรณ์ และนี่คือความเป็นมนุษย์ที่แท้จริง จบบริบูรณ์ คำอนุญาต หนังสือธรรมะ “ใจต่อใจในการฝึกตน” (The core of Zen) ถูกพิมพ์ขึ้นเพื่อมีวัตถุประสงค์ เผยแพร่ธรรมะ เพื่อให้ธรรมเป็นทาน หากผู้ใดมีเจตนา จะเอาธรรมะในหนังสือเล่มนี้ไปพิมพ์ต่อ เพื่อมีเจตนาจะเผยแพร่ธรรม และพิมพิ์แจกฟรี ผู้เขียนอนุญาตในทุกกรณี แต่ห้ามดัดแปลง แก้ไข เพิ่มเติม เนื้อหาธรรมะ ในทุกส่วนของหนังสือเล่มนี้ ขออนุโมทนาบุญ สำหรับผู้ที่สนใจ จะนำ หนังสือธรรมะ “ใจต่อใจในการฝึกตน” (The core of Zen) ไปพิมพ์แจกจ่ายฟรี เพื่อให้ธรรมเป็นทาน สมดังเจตนาของผู้เขียน ผู้เขียน พระราเชนทร์ อานนฺโท รายชื่อเจ้าภาพร่วมพิมพ์หนังสือ

---

เจ้าของ:	เมฆ โซะระคุโมะ [ 07 พ.ค. 2013, 19:12 ]
หัวข้อกระทู้:	Re: หนังสือ "ใจต่อใจในการฝึกตน" นิกายเซน
เปิดสั่งจองด่วน..หนังสือเซนที่สมบูรณ์แบบที่สุดในเมืองไทย " หนังสือใจต่อใจในการฝึกตน " (The core of Zen) มีความหนา 525 หน้า พิมพ์กระดาษอย่างดี มีจำนวนจำกัด ติดต่อได้ที่ คุณเมฆ เบอร์โทร 0895942191 จะจัดส่งให้ทันที ราคารวมค่าส่งแล้ว เล่มละ 300 บาทเท่านั้น แถม mp3 1 แผ่น โอนเงิน ชื่อบัญชี RACHEN SIMASUNTHORN ธ.กรงเทพ สาขากระบี่ บัญชีสะสมทรัพย์ เลขที่บัญชี 280-0-90613-9 ไฟล์แนป: 922821_363708957072460_809480055_n.jpg [ 30.82 KiB | เปิดดู 2740 ครั้ง ]

---

หน้า 4 จากทั้งหมด 4	เขตเวลา GMT + 7 ชั่วโมง
Powered by phpBB © 2000, 2002, 2005, 2007 phpBB Group http://www.phpbb.com/