จับลมบ่อยๆ
โดย พระอาจารย์มิตซูโอะ คเวสโก

วัดป่าสุนันทวนาราม
บ้านท่าเตียน ต.ไทรโยค อ.ไทรโยค จ.กาญจนบุรี


คำนำ

ท่านอาจารย์สอน “อานาปานสติ” แบบง่ายๆ เป็นธรรมชาติ อานาปานสติที่เป็นสมถะและวิปัสสนา สอนว่า การปฏิบัติต้องอาศัยทั้งสมถะและวิปัสสนา และสมถะและวิปัสสนาต้องพอเหมะพอดีกัน จึงจะได้ผลคือความสงบและปัญญาเพื่อพ้นทุกข์

อนึ่ง พระธรรมเทศนาของท่านอาจารย์ในวันที่ 17 กันยายน พ.ศ. 2537 มีเนื้อความตอนหนึ่งเกี่ยวเนื่องกับพระธรรมเทศนาในพรรษาปี 2535 น่าจะเป็นประโยชน์แก่ผู้ปฏิบัติ จึงได้ถอดเทปนำมาพิมพ์ไว้ด้วยกัน

ขอให้ท่านได้รับประโยชน์จากการอ่านและการปฏิบัติตามคำสอนของท่านอาจารย์เถิด


มูลนิธิมายา โคตมี
มีนาคม 2546

จับลมบ่อยๆ
พระธรรมเทศนาของพระอาจารย์ ในพรรษาปี 2535

...................................................................

การปฏิบัติภาวนาให้เราเริ่มต้นด้วยการสังวร
สำรวมระวัง ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ

พยายามไม่ให้เกิดความยินดียินร้าย พยายามรักษาความสงบของใจ โบราณาจารย์ท่านสอนอานาปานสติสำหรับทุกคน ทุกคนมีลมหายใจเข้าลมหายใจออกตลอดเวลา ท่านสอนอานาปานสติในอิริยาบถทั้ง 4 ยืนอานาปานสติเป็นอย่างไร เดินอานาปานสติเป็นอย่างไร นั่งอานาปานสติเป็นอย่างไร นอนอานาปานสติเป็นอย่างไร เราต้องปฏิบัติจนเข้าใจและทำได้ต่อเนื่องกัน จนเป็นนิสัยปกติธรรมดาของเรา

อานาปานสติหมายความว่าการมีสติระลึกรู้ลมหายใจเข้า ลมหายใจออก การระลึกรู้ลมหายใจเข้า ลมหายใจออกมี 2 ลักษณะ คล้ายกับคำว่า “กินข้าว” ที่เราเรียกว่ากินข้าว อาจหมายถึงการกินข้าวจริงๆ คือกินแต่ข้าวเปล่าๆ จริงๆ อย่างหนึ่ง หรือที่พูดกันทั่วไป “กินข้าว” หมายถึงการกินข้าวที่มีข้าวเป็นอาหารหลัก และมีกับข้าวที่มีรสชาติต่างๆ นานาด้วย เช่น แกง ผัก ผลไม้และของหวานต่างๆ นี่เป็นอีกอย่างหนึ่ง

อานาปานสติก็เหมือนกับกินข้าว อานาปานสติเพื่อสมถะกรรมฐาน ทำจิตทำใจให้สงบเปรียบเหมือนกับการกินข้าวเปล่าๆ ส่วนการกินข้าวกับกับข้าวด้วยนั้น คืออานาปานสติเพื่อวิปัสสนากรรมฐาน คือการระลึกรู้ลมหายใจเข้า ลมหายใจออกเป็นหลัก เป็นฐาน โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อไม่ให้จิตหลงอารมณ์ ให้จิตอยู่กับปัจจุบัน รู้อยู่เห็นอยู่ซึ่งอารมณ์ต่างๆ ที่ปรากฏอยู่ในปัจจุบันขณะ ไม่ให้ฟุ้งไปคิดอดีต คิดอนาคต

อานาปานสติเปรียบเทียบได้ว่าลูกกับแม่เดินในตลาด ที่มีคนเดินไปมามากมาย ลูกเป็นเด็กเล็กๆ สนใจดูโน่นดูนี่สารพัด แต่ลูกก็ต้องสนใจจับตาดูแม่บ่อยๆ จะเหลียวซ้ายเหลียวขวา ดูอะไรๆ ก็ดูไป แต่ก็ต้องสนใจเหลียวมาดูแม่บ่อยๆ ให้รู้ว่าแม่อยู่ที่ไหน ต้องมีสติหาตัวแม่ตลอดเวลา

อ้อ เห็นแม่อยู่ดีแล้วจะหันไปดูอะไรๆ นิดหน่อยก็ได้ ลูกต้องสนใจจับตาดูแม่ ระลึกถึงแม่บ่อยๆ จนแน่ใจว่าเราอยู่ใกล้ๆ แม่ ไม่หลงทาง ในการเจริญอานาปานสติ ลมหายใจคือแม่ สติก็คือลูกเล็กๆ นี่แหละ สติต้องกลับมาจับลมหายใจบ่อยๆ อย่าทิ้งนาน กลับมาดูลมหายใจบ่อยๆ สมมติว่าถ้าสติไม่ทิ้งลมหายใจนานเกิน 5 วินาที จิตก็ไม่มีโอกาสหลงในอารมณ์ยินดียินร้าย

การเดินอานาปานสติท่านสอนให้เดินตามธรรมชาติธรรมดา เดินสบายๆ แต่ให้มีอาการสำรวมหรือเดินช้านิดๆ เดินให้เรียบร้อย พอดีพองาม มีสติระลึกรู้ทุกลมหายใจเข้าลมหายใจออก พร้อมกับรู้อยู่ว่าเรากำลังเดิน หายใจเข้าก็รู้อยู่ว่าเรากำลังเดิน หายใจออกก็รู้อยู่ว่าเรากำลังเดิน เดินต้นทางก็รู้ เดินถึงกลางทางก็รู้ เดินถึงปลายทางก็รู้ ขวาก้าวก็รู้ ซ้ายก้าวก็รู้ รู้ทุกก้าว

ถ้ามีหินหรือตอไม้ เราก็ไม่เตะ มีงูเราก็ไม่เหยียบ รู้ทุกอย่างเป็นปกติธรรมดา ไม่ต้องเพ่งที่จุดใดจุดหนึ่งของการเดิน ให้ระลึกถึงลมหายใจเป็นหลัก นอกจากนั้นอะไรมาสัมผัสกับใจก็รับรู้ตามปกติธรรมดา เราอาจจะคิดดีบ้าง คิดชั่วบ้าง คิดเรื่องอดีตบ้าง คิดเรื่องอนาคตบ้าง คิดแล้วก็ดับไปๆ นิวรณ์อะไรๆ เกิดแล้วก็ดับไปๆ เห็นอะไร ได้ยินอะไร หรือว่ารู้สึกนึกคิดอะไรๆ อะไรจะเกิดก็รู้

ความพยายามของเราคือจับลมบ่อยๆ ยิ่งจับได้มากเท่าไรก็ยิ่งสงบมากเท่านั้น การติดอารมณ์ไม่มี จิตใจของเราก็ไม่มีโอกาสหลงเพราะสติของเราจับลมหายใจเข้า ลมหายใจออกสม่ำเสมอและมั่นคงปลอดภัยอยู่อย่างนั้น ถือเอาลมหายใจเข้าลมหายใจออกเป็นที่อยู่ของเรา อยู่กับลมหายใจเข้าลมหายใจออกตลอดเวลา

ลมเข้าลมออกคล้ายกับเป็นหน้าต่างของจิตใจ เห็นลมก็เห็นจิต เห็นจิตก็เห็นลม การเจริญอานาปานสติจึงเป็นการฝึกหัดระลึกรู้ลมหายใจเข้าลมหายใจออกจนต่อเนื่องกัน จนในที่สุดให้สติอยู่กับจิตตลอดกาลตลอดเวลาเป็นปกติ มีการสำรวมระวังรักษาใจเป็นนิจ ไม่ให้เกิดยินดียินร้าย


(มีต่อ 1)

การนั่งอานาปานสติทำอย่างไร

การนั่งสมาธินี้สำคัญ นั่งให้ตรง ดำรงสติเฉพาะหน้า มีสติระลึกรู้อยู่แต่ลมหายใจเข้าลมหายใจออกเท่านั้น อย่าใส่ใจกับอะไรทั้งนั้น ลมหายใจเข้าลมหายใจออกเป็นเรื่องสำคัญที่สุดในโลกขณะนี้เดี๋ยวนี้สำหรับเรา อย่างอื่นในโลกไม่สำคัญ

หน้าที่ของเราในขณะนี้มีแค่นี้ พยายามจ้องดูความรู้สึกที่ลมหายใจเข้าลมหายใจออก สติเหมือนคนเฝ้าประตู ลมคือคนที่เข้า-ออกประตู คนเฝ้าประตูก็เฝ้าอยู่ที่เดียว ไม่ต้องตามคนเข้าคนออก แต่รู้อยู่เห็นอยู่ว่าคนเข้าคนออก ตั้งสติระลึกรู้อยู่ที่เดียว จ้องอยู่อย่างนั้น อยู่ที่ลมหายใจเข้าลมหายใจออก ต่อไปจิตก็จะสงบ ลมก็จะละเอียดเข้าๆ น้อมเข้าไปๆ จิตเบา กายเบา จิตจะค่อยๆ รวมเป็นอารมณ์เดียว ตั้งมั่นเป็นสมาธิ นั่นก็เป็นการนั่งอานาปานสติที่เราทำกันและเข้าใจกันทั่วๆ ไป

ขณะที่จิตสงบเต็มที่และไม่รับอารมณ์ภายนอก ปัญญาไม่เกิด

ปัญญาจะเกิดได้เมื่อจิตตั้งมั่นเป็นสมาธิดีอยู่ และรับรู้อารมณ์อยู่ ช่วงนี้ปัญญาจะเกิดได้ ผู้ปฏิบัติบางคนเข้าสมาธิได้และเมื่อเข้าสมาธิจิตก็สงบ แต่เมื่อออกจากสมาธิแล้วจิตไม่สงบเลย ยังคงฟุ้งซ่าน โกรธเหมือนเดิม ไม่มีปัญญาที่จะระงับกิเลสตัณหาของตัวเองได้เลย ไม่มีความสามารถพัฒนาตัวเองเลยก็มี แต่เขาตั้งใจแล้วก็ทำใจนิ่งสงบเป็นสมาธิได้

ฉะนั้น เพื่อที่จะให้เกิดปัญญา สำคัญอยู่ตรงขณะที่กำลังจะออกจากสมาธิ เมื่อจิตสงบนิ่ง เป็นสมาธิ จิตก็จะค่อยๆ เคลื่อนออกมารับรู้อารมณ์ต่างๆ ช่วงนี้สำคัญ

การเข้าสมาธิคล้ายกับการที่เรานั่งรถไปกราบเยี่ยมพระเจ้าอาวาสที่วัด วัดใหญ่ขนาดไหนก็ตาม พอเข้าวัดปุ๊บเดียวก็ถึงหน้ากุฏิเจ้าอาวาส ไม่ได้เห็นอะไร ยิ่งถ้าไปกลางคืนก็ยิ่งไม่เห็นอะไรเลย เมื่อเราพบ กราบมนัสการสนทนาพูดคุยกับท่านแล้วก็รีบขึ้นรถออกจากวัดเลย เข้าวัดแบบนี้กี่ครั้งๆ เราก็รู้จักแต่เจ้าอาวาส ไม่ค่อยรู้จักวัดเลย

ถ้าจะให้รู้จักวัด ต้องใจเย็นๆ ให้เวลาเดินเที่ยว ไปดูที่ศาลาบ้าง เข้าไปที่โบสถ์ นั่งสมาธิบ้าง วันพระก็ไปถวายอาหาร รับศีลฟังธรรม รับศีล 8 ภาวนา นั่งสมาธิ เดินจงกรม ทำวัตรสวดมนต์เช้าเย็น มีงานก็ไปช่วยงาน สร้างกุฏิ สร้างวิหาร ช่วยงานวัดสารพัดอย่างได้ จึงเรียกได้ว่าเรารู้จักวัดและเป็นลูกศิษย์วัด

เมื่อเราเข้าสมาธิได้ก็เหมือนกัน ขณะที่จิตค่อยๆ ถอยออกจากสมาธิ ให้มีสติและสัมปชัญญะ มีความรู้สึกตัวทั่วพร้อม สังเกตดูรอบด้าน การสังเกตนี้เป็นปัจจัยสำคัญเพื่อให้เกิดปัญญา ให้ตั้งใจสังเกตศึกษานามรูปนี่แหละ ค่อยๆ สังเกตดูเวทนาเกิด ความนึกคิดปรุงแต่งเป็นสังขารเกิด สัญญาเกิด ได้ยินเสียง ได้รับรู้เวทนาทางกาย อะไรต่ออะไรนี่แหละ ก็จะเกิดความรู้ เกิดปัญญา เห็นนามรูป เห็นรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ชัดเจน

สำหรับคนจำนวนไม่น้อยในสมัยนี้ที่มีภาระกิจมาก

หากจะคอยเจริญสมถะให้สมบูรณ์สงบเต็มที่ นั่งสมาธิเป็นฌาณก่อนแล้วจึงเจริญวิปัสสนา อาจจะไม่มีโอกาสเลยก็ได้ ถ้าเช่นนั้น เมื่อเจริญอานาปานสติจนจิตสงบพอสมควร มีกำลังพอสมควรแล้วก็เจริญวิปัสสนาควบคู่ไปเลย ก็ได้ผลเหมือนกัน แต่ที่สำคัญอย่างน้อยจิตต้องสงบพอสมควร คือ จิตไม่ฟุ้งซ่าน จิตสงบ จิตอยู่เป็นสมาธิอ่อนๆ

เมื่อจิตมีกำลังพอสมควรแล้วก็กำหนดพิจารณากาย เวทนา จิต ธรรม หรือพิจารณา รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณได้ ผู้ที่ปฏิบัติตามวิธีนี้ต้องพยายามทำจิตให้สงบควบคู่กัน และสลับกันไปกับการเจริญวิปัสสนา วิธีนี้อาจจะเหมาะสำหรับคนทั่วๆ ไป และก็จะทำให้เกิดปัญญา เกิดความรู้ในตัวเอง และรู้เห็นตามความเป็นจริงเหมือนกัน


(มีต่อ 2)

การเจริญวิปัสสนาคือการกำหนด สังเกต ดู ศึกษา
ค้นหาความจริงในกาย ในใจ ของตัวเอง

นามรูปมีอะไร เป็นอย่างไร กำหนดดูอะไรก็แล้วแต่ มีกาย มีเวทนา มีจิต มีธรรม ระลึกรู้ ลมหายใจเข้าก็สังเกตดู ลมหายใจออกก็สังเกตดู ลมเข้าลมออกคล้ายกล้องส่องดูจิต ดูความคิด ดูว่าความคิดเกิดขึ้นจากที่ไหนอย่างไร

บางทีสงบอยู่ดีๆ จิตก็นึกไป เคลื่อนออกไปรับอดีตสัญญา เหตุการณ์ที่ทำให้เราไม่สบายใจเป็นทุกข์ แล้วก็จะเห็นความรู้สึกไม่สบายใจ ทุกขเวทนาก็ตามมา ความคิดไม่พอใจก็เกิดตามมาเป็นวิภวตัณหา จิตก็นึกไป คิดไปปรุงไป ความรู้สึกก็เปลี่ยนไป หนักเข้าๆ จนเกิดอารมณ์โมโหโทโส อาฆาตพยาบาทต่างๆ นานา

บางครั้งก็นึกไปถึงสัญญาความทรงจำที่ชอบใจพอใจ นึกไปแล้วก็เกิดสุขเวทนา เกิดราคะตัณหา นึกไป คิดไป ปรุงไปต่างๆ นานา จนใจร้อน กายร้อน จนเป็นทุกข์นั่นแหละ

เมื่อเราพยายามเฝ้าสังเกตดู ก็จะเห็นนามรูป
เห็นขันธ์ 5 เห็นกระบวนการของจิตชัดเจนขึ้น

เมื่อรูปมากระทบตา วิญญาณรับรู้ ก็จะเกิดการเห็น.........

ก็รู้ว่ารูปเป็นรูป รู้เป็นนาม

เมื่อเสียงมากระทบหู วิญญาณรับรู้ ก็จะเกิดการได้ยิน.........
ก็รู้ว่าเสียงเป็นรูป รู้เป็นนาม

เมื่อกลิ่นมากระทบจมูก วิญญาณรับรู้ ก็จะเกิดการได้กลิ่น.........
ก็รู้ว่ากลิ่นเป็นรูป รู้เป็นนาม

เมื่อรสมากระทบลิ้น วิญญาณรับรู้ ก็จะเกิดการรู้รส.........
ก็รู้ว่ารสเป็นรูป รู้เป็นนาม

เมื่อแข็ง อ่อน เย็น ร้อน เป็นโผฏฐัพพะมากระทบกาย วิญญาณรับรู้.........
ก็รู้ว่าโผฏฐัพพะเป็นรูป รู้เป็นนาม

เมื่อธรรมารมณ์ เช่น ความนึกคิดมากระทบใจ วิญญาณรับรู้.........
ก็รู้ว่าธรรมารมณ์เป็นรูป รู้เป็นนาม

เมื่อสัญญาเกิดก็รู้ว่าสัญญาเกิด เมื่อเวทนาเกิดก็รู้ว่าเวทนาเกิด เมื่อสังขารคือความนึกคิดปรุงแต่งเกิด ก็รู้ว่าสังขารเกิด เห็นรูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ ชัดเจนขึ้น และเมื่อดูไปๆ ก็จะเห็นชัดเจนมากขึ้นกว่าเดิมอีก คือเห็นว่ารูปนามสัมพันธ์กัน เกี่ยวข้องกันอย่างไร อุปมาเหมือนใครเป็นพ่อใครเป็นแม่ ใครเป็นลูกชายใครเป็นลูกสาว ใครเกิดก่อนเกิดหลัง ใครเป็นคนรับใช้ ใครเป็นแขก ใครเป็นเพื่อนของใคร ใครเป็นญาติของใคร ใครทำอะไร ช่วยใครอย่างไรทำนองนี้แหละ

รูปธรรมนามธรรมทั้งหลายเกิดจากเหตุปัจจัย
และเป็นปัจจัยแก่กัน อาศัยกันอย่างไร

เมื่อได้ยินเสียงที่ไม่ไพเราะ คำพูดดูถูกดูหมิ่นนินทาเรา ก็เกิดความรู้สึกทุกข์ แล้วบางครั้งก็คิดไม่พอใจ คิดไปตามกิเลสตัณหาจนเกิดอารมณ์ ติดอารมณ์ บางครั้งก็เก็บความรู้สึกไม่ได้ ความไม่พอใจก็ออกมาทางตา ทางหน้า จนตัวสั่น พูดคำหยาบ อาละวาดด้วยกิริยาต่างๆ แต่บางครั้งสติดี ปัญญาดี จิตโปร่ง ความคิดโปร่ง ใจเย็นได้ รีบระงับความรู้สึก ไม่เอาเรื่อง ให้อภัย ทำใจเป็นผู้ใหญ่ได้ เบาใจ ไม่ทำให้เดือดเนื้อร้อนใจทั้งตัวเองและคนอื่น ค่อยๆ เห็น ค่อยๆ เข้าใจ

ก็จะมีปัญญามองเห็นได้ว่าอะไรผิด อะไรถูก
อะไรชั่ว อะไรดี อะไรมีประโยชน์ อะไรมิใช่ประโยชน์

ทำ พูด คิดอย่างไรจะก่อให้เกิดความทุกข์แก่ตัวเองและผู้อื่น
ทำ พูด คิดอย่างไรจะก่อให้เกิดความสุขแก่ตัวเองและผู้อื่น
ทำเหตุดี ก็จะออกผลดี
ทำเหตุชั่ว ก็จะออกผลชั่ว

ดังที่ชาวพุทธเราได้ยินมาตั้งแต่เด็กๆ ว่า
“ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว” นั่นแหละ
เห็นกฎแห่งกรรมที่ปรากฏอยู่ในกายใจของเราเอง
เห็นด้วยตนเอง จากการปฏิบัติ จากการเฝ้าสังเกตดูตัวเอง
หิริธรรม โอตตัปปะธรรม จะเกิดขึ้นในใจของเราเอง

หิริ คือความละอายใจที่จะทำความชั่ว
โอตตัปปะ คือความเกรงกลัวที่จะทำความชั่ว

เมื่อเราเห็นประจักษ์ชัดว่า การกระทำ คำพูด การคิดอย่างไรเป็นความชั่ว
เป็นเหตุที่ก่อให้เกิดความทุกข์ความเดือดร้อนแก่ตัวเองและผู้อื่น

สติ ปัญญา หิริ โอตตัปปะ จะมารวมกันอยู่ในใจ
จะเกิดเป็นศีล เป็นเจตนางดเว้นความชั่ว
งดเว้นบาป คือสิ่งที่มีโทษทุกข์
คำที่ว่า “ไม่มีใครเห็น” ไม่มีอีกแล้ว
ตนเป็นพยานของตน “สิกขีภูโต”

ใครจะว่าอย่างไรไม่สำคัญเท่ากับตนเองรู้จักว่าอะไรผิด อะไรถูก
ไม่สงสัย และมั่นใจในกฎตายตัวว่า “ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว”
ปกติคนเราทั่วๆ ไป ชอบบ่น ชอบนินทา
ใครทำไม่ดี ไม่ถูกใจ ไม่ชอบใคร เราก็บ่น เราก็นินทา
ถึงแม้บางครั้งไม่พูดออกมาทางวาจา
แต่ก็ยังคิดบ่น คิดนินทาสารพัด จนเคยชินเป็นนิสัย
เราก็เป็นอย่างนั้นมาตลอด เรียกว่า ยังไม่เห็น ไม่เข้าใจ
คำว่า “ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว” ยังไม่ถึงใจ
เราต้องพิจารณาว่า ถ้ามีใครบ่นเรา นินทาเรา เราชอบไหม
สบายใจไหม มีความสุขไหม จริงๆ แล้วก็ไม่มีใครชอบเลย

นอกจากนี้เราต้องระวัง ถ้าใจเราไม่ดี อาจจะเกิดอาฆาตพยาบาทปองร้ายได้
อันนี้เราต้องรู้ว่า เป็นความชั่ว ถ้าเราคิดบ่น คิดนินทาตลอดคืน เราก็ทุกข์ตลอดคืน
ทำชั่วได้ชั่ว หมายถึงอย่างนี้
ถ้าเราไม่มีสติ ปัญญา ไม่มีหิริ โอตตัปปะ ก็ไม่เป็นศีลเลย
ถ้าเราปฏิบัติจนเห็นจริงๆ ว่า “ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว” ในใจเราแล้ว
ใครทำชั่วก็ช่างหมด ไม่สำคัญ สำคัญตรงที่ใจของตัวเองนี่แหละ
ถูกใจหรือไม่ถูกใจก็ตาม ขอให้เราคิดดี พูดดี ทั้งต่อหน้าและลับหลังคน
ตลอดวันตลอดคืน นั้นแหละ

พระพุทธเจ้าสอนให้เราแผ่เมตตาให้แม้แต่กับคนที่เราไม่ชอบ แต่บางทีเราพยายามแผ่เมตตาอย่างไรก็แผ่ไม่ออก นอนคิด นั่งคิด พยายามแผ่เมตตาให้แก่คนที่เราไม่ชอบ แผ่ไม่ออก ท่านก็สอนให้เราทำดีกับเขา ให้ของเขา ให้ทานเขานี่แหละ เมื่อเราทำดีกับเขาได้เราก็สบายใจ มีความสุข เขาก็มีความสุขด้วย ความรู้สึกโกรธแค้นจะหายไปได้ จะเห็นชัดว่า ทำดีนี่ดีนะ ทำดีนี่สบายใจ อันนี้ไม่ใช่เพียงแต่ความคิด ไม่ใช่ฟังใครสอน ต้องเกิดขึ้นจากการปฏิบัติศึกษาจิตใจของตัวเอง เข้าใจตัวเอง เมื่อรู้จักตัวเองระดับหนึ่งก็จะเป็นอย่างนี้ไปเอง


(มีต่อ 3)

การเฝ้าสังเกตดูตัวเอง พินิจพิจารณาศึกษาตัวเองนี้ ให้เราพยายามทำ
เพื่อให้เข้าใจกระบวนการของจิตใจต่อเนื่องกัน

โอปนยิโก น้อมเข้ามาๆ ให้มันเห็นชัดๆ ยิ่งๆ ขึ้นไป
แล้วก็จะเห็น จะเข้าใจกระบวนการของจิตใจ
ปฏิจจสมุปบาท ก็ปรากฏชัดเจนขึ้น
รู้ว่าผัสสะเกิดทางตาก็ดี หูก็ดี จมูกก็ดี ลิ้นก็ดี กายก็ดี ใจก็ดี
เป็นปัจจัยให้เกิดเวทนา คือ ความรู้สึกเป็นสุข ทุกข์ เฉยๆ
เวทนาเป็นปัจจัยให้เกิดตัณหา มี

กามตัณหา ความทะยานอยากในกามคุณ รูปสวย เสียงไพเราะ
กลิ่นหอม รสอร่อย สัมผัสทางกายที่ดี เป็นต้น
ภวตัณหา คือ ความทะยานอยากในความมี ความเป็น อยากเป็นโน่น
อยากเป็นนี่ อยากมีโน่น อยากมีนี่
วิภวตัณหา คือ ความทะยานอยากในความไม่มี ความไม่เป็น

ตัณหาเป็นปัจจัยให้เกิดอุปาทานยึดมั่นถือมั่น
อุปาทานเป็นปัจจัยให้เกิดภพ
ภพเป็นปัจจัยให้เกิดชาติ คือ ความเกิด
เมื่อเกิดแล้วก็ต้องแก่ ต้องเจ็บ ต้องตายในที่สุด

ในการปฏิบัติ ถ้าเราสังเกตดู ก็จะเห็นว่า
ความคิดที่คิดขึ้นมาเป็นภพ
เมื่อเอาสัญญาเวทนามาปรุง นึกคิดปรุงแต่งเป็นเรื่องเป็นราว
มีเรามีเขาขึ้นมา ก็เป็นการเกิดแห่งอารมณ์ ก็เป็นชาติ
ทั้งชาติดี (อารมณ์ดี) ชาติไม่ดี (อารมณ์ไม่ดี) เช่น ใจมันเสีย
เสียใจ น้อยใจ คับแค้นใจ เศร้าใจ ห่วง หึง หงุดหงิดใจ
ไม่สบายใจ ทำนองนี้แหละ.........

ชาติ ความเกิด คืออารมณ์ดี อารมณ์ชั่ว การนึกคิดปรุงแต่งตามกิเลสตัณหา
ราคะ โลภะ โทสะ โมหะ มานะ ทิฏฐิ......... ฯลฯ นั่นเอง
ตั้งแต่อุปาทานยึดมั่นถือมั่น ภพ ชาติ เป็นตัวทุกข์

ในการปฏิบัติ เมื่อเรา รับอารมณ์ ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ
ให้กำหนดรู้เท่าทันอารมณ์ว่า.........
สักแต่ว่าเห็น......... สักแต่ว่าได้ยิน….. สักแต่ว่าได้กลิ่น.........
รู้สัมผัสทางกาย สักแต่ว่า......... รู้ทางใจก็สักแต่ว่า.........
ถ้าเกิดเวทนา สุข ทุกข์ ชอบ ไม่ชอบ
ให้พยายามกำหนดรู้เท่าทันเวทนา

เวทนา คือความรู้สึก......... ก็สักแต่ว่า
รู้แล้วปล่อย รู้แล้วปล่อย
ชอบ ไม่ชอบ ไม่ยึดมั่นถือมั่น
สักแต่ว่าสุข สักแต่ว่าทุกข์
สักแต่ว่าชอบ สักแต่ว่าไม่ชอบ......... อยู่อย่างนั้น
ถ้าทำได้เช่นนี้ ตัณหาอุปาทานก็ไม่เกิด ทุกข์ก็ไม่เกิด

จงมีสติว่องไว กำหนดรู้เท่าทันตรงนี้
ก่อนที่จะเกิดตัณหาอุปาทาน ยึดมั่นถือมั่น
จงมีปัญญารู้เท่าทันอารมณ์ว่า
อนิจจัง ไม่เที่ยง
ทุกขัง เป็นทุกข์
อนัตตา ไม่ใช่ตัว ไม่ใช่ตน
จงมีสติปัญญากำหนดรู้เท่าทันอารมณ์ว่า
สักแต่ว่าอารมณ์
สักแต่ว่าเห็น สักแต่ว่าได้ยิน.........
สักแต่ว่าสุข ทุกข์ ชอบ ไม่ชอบ

ถ้ากำหนดรู้เท่าทันไม่ได้จะเกิดตัณหา
ตัณหานี้สำคัญ ตัณหาเป็นตัวเหตุให้เกิดทุกข์
ถ้าเกิดตัณหาแล้ว ท่านก็ให้พยายามระงับอีก
เพราะถ้าระงับไม่ได้ก็จะเกิดความรุนแรง
ด้วยอำนาจราคะ โลภะ โทสะ โมหะ มานะทิฏฐิ
เกิดเป็นอุปาทาน เกิดภพ เกิดชาติ ต่อไป

ความคิดเป็นภพโดยตรง
พยายามให้มีสติควบคุมความคิด
พยายามทวนกระแสด้วยการหักห้ามความคิด
ใช้สติปัญญาตัดความคิดทิ้งเสีย
แล้วก็ดูความรู้สึกที่รุนแรงนี้
อาศัยความอดทนอดกลั้น
พยายามปล่อยวางความรู้สึกรุนแรงนั้นเสีย

เพ่งพิจารณาความรู้สึกว่าเป็นอนิจจัง ไม่เที่ยง
เป็นอนัตตา ไม่มีตัวตน
ยกอสุภะ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตาขึ้นพิจารณา
เป็นอารมณ์กรรมฐาน

ความนึกคิด ความคิด เป็นตัวภพ
ถ้านึกไป คิดไป ปรุงไป......... ทำไมเขาทำอย่างนั้น
ทำไมเขาไม่ทำอย่างนี้ เขาไม่น่าทำกับเราอย่างนั้นฯ
เกิดเป็นเราเป็นเขา เป็นชาติ ชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกขโทมนัส
ถ้าระงับความคิด ควบคุมความคิดไม่ได้
อย่างน้อยก็ให้พยายามสำรวมกาย วาจา ให้เรียบร้อย


(มีต่อ 4)

สมถะและวิปัสสนา สองอย่างนี้ต้องพอเหมาะพอดีกัน

การปฏิบัติธรรมหรือการศึกษาดูตัวเองนั้น ควรเริ่มต้นด้วยการรักษาศีล ศีล 5 ศีล 8 ศีล 10 ศีล 227 และอินทรีย์สังวร สำรวมตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ แล้วเจริญสมาธิ ภาวนาระงับนิวรณ์ 5 ให้มีสมถะขึ้น เพื่อเจริญวิปัสสนาต่อไป

การปฏิบัติต้องอาศัยทั้งสมถะและวิปัสสนา
สองอย่างนี้ต้องพอเหมาะพอดีกัน จึงจะได้ผลคือความสงบ
เป็นจิตสงบที่มีคุณภาพ และมีประสิทธิภาพ
เป็นความสงบที่มี ศรัทธา วิริยะ สติ สมาธิ ปัญญาในตัว
เปรียบเทียบว่ากำลังอันนี้คล้ายกับกล้องจุลทรรศน์
ทีแรกกำลังขยายยังน้อย เมื่อดูกาย เวทนา จิต ธรรม
ก็จะเห็นได้เพียงระดับหนึ่ง

เมื่อสร้างกำลัง ปรับกำลังได้มากขึ้น
จะน้อมเข้ามาได้อีก ก็จะเห็นได้มากขึ้นอีกระดับหนึ่ง
เมื่อสร้างกำลัง ปรับกำลังได้มากขึ้นอีก
จะสามารถน้อมเข้ามาได้มากขึ้น และเห็นชัดละเอียดขึ้นอีก
สร้างกำลัง ปรับกำลัง ขยายเพิ่มขึ้นอีก
ก็จะน้อมเข้ามาอีก จนในที่สุด จะรู้แจ้งเห็นตามความเป็นจริงได้ว่า

ทุกสิ่งทุกอย่างเป็นอนัตตา ไม่มีตัว ไม่มีตน
ทั้งกิริยาที่ดูและสิ่งที่ดู ก็ที่เดียวกัน
แต่ความรู้เปลี่ยนไปเรื่อยๆ ตั้งแต่หยาบจนกระทั่งละเอียดขึ้นๆ

ผู้ปฏิบัติธรรมควรเข้าใจและฉลาดในการกำหนดสมถะและวิปัสสนา
สมถะ เป็นการสร้างกำลังและพักผ่อน
วิปัสสนา เป็นตัวทำงาน
ถ้าพยายามทำงานมาก แต่ไม่มีกำลังพอ ก็จะไม่ได้ผล
ถ้ามีแต่สมถะ มีกำลังแต่ไม่ทำงาน ก็จะไม่ได้ผลอีก
ต้องให้สมถะและวิปัสสนาพอเหมาะพอดีกัน
รู้จักพอเหมาะพอดี จึงจะได้ผล......... เอวัง


(มีต่อ 5)

ฝึกจิตใจให้มีที่ทำงาน
ส่วนหนึ่งของพระธรรมเทศนา วันที่ 17 กันยายน พ.ศ. 2537

...................................................................

การเจริญกรรมฐานเป็นกิจวัตรประจำวันของเราชาวพุทธเป็นสิ่งสำคัญ ปกติจิตใจของเราคิดไปสารพัด คิดอดีต คิดอนาคต ทั้งสิ่งพอใจ ไม่พอใจ คิดไปเรื่อยๆ

ถ้าเราไม่ได้ปฏิบัติ ปกติเราคิดอะไรเราก็ไม่รู้ ในวันหนึ่งๆ เราก็ไม่รู้ว่าเราคิดอะไรบ้าง นี่เป็นลักษณะของจิตใจของเราโดยทั่วๆ ไป บางคนที่ไม่สงบมาก นอนก็คิด ฝันไปหลายชั่วโมง ตื่นขึ้นมาก็ปวดหัว เหนื่อย ฝันร้าย เหงื่อแตก สารพัดนอนไม่สงบ ติดอารมณ์แล้วก็ฝันสารพัด

นี่คือจิตที่ไม่ได้ฝึก จิตที่คิดมาก เป็นจิตที่ไม่มีกำลัง ยิ่งคิดมากก็ยิ่งทุกข์ คิดน้อยๆ ก็ทุกข์น้อย คิดมากทำให้อารมณ์รุนแรง คิดไปตามกิเลสตัณหา ตามอำเภอใจ เคยคิดอย่างไรก็คิดอย่างนั้น

กรรมฐาน คือที่ทำงาน กรรมคืองาน ฐานคือที่ กรรมฐานคือการทำให้จิตใจมีที่ทำงาน เช่น อานาปานสติ ลมหายใจเข้า ลมหายใจออก

กรรมฐานคือการทำให้จิตใจมีที่ทำงานนั้น มี 2 อย่าง คือ การทำให้จิตตั้งมั่นเป็นสมาธิ สงบ การทำให้จิตใจสงบนิ่ง เมื่อจิตนิ่งแล้วก็ให้จิตทำงานให้รู้แจ้งเห็นจริงตามสภาวะธรรม ให้รู้เห็นตามความเป็นจริง นี่เป็นวิปัสสนากรรมฐาน

การปฏิบัติเราเริ่มต้นด้วยสมถะกรรมฐาน คือทำจิตใจให้สงบก่อน สมถะกรรมฐานมีอยู่ 40 วิธี แล้วแต่ว่าจริตของแต่ละคนจะเหมาะสมกับวิธีใด แต่สำหรับทุกจริตการเฝ้าดูลมหายใจเข้าลมหายใจออกก็ใช้ได้ เพราะทุกคนมีลมหายใจและมีตลอดวัน

อานาปานสติจึงเหมาะสมกับทุกคน ทุกจริต ทุกสถานที่
จิตของเราปกติก็ชอบคิด คิดไปแล้วก็ร้อนใจ
คิดสิ่งที่ชอบก็เกิดพอใจ เกิดราคะ คิดๆ ๆ ๆ ไป ใจก็ร้อน
คิดสิ่งที่ไม่พอใจ ก็คิดๆ ๆ ๆ เกิดโทสะ ก็เดือดร้อนด้วยโทสะ ก็ร้อนอีก
ร้อนทั้งสองอย่าง คิดสิ่งที่ยินดีก็ร้อน คิดสิ่งที่ยินร้ายก็ร้อน เป็นทุกข์
บางทีคิดแล้วก็เกิดน้อยใจ อาฆาตพยาบาท

ถ้าคิดอยากได้ พอไม่ได้ ก็ร้อนอีก คิดแล้วก็กลุ้มใจ
คิดอย่างไรก็ร้อนเป็นทุกข์ทั้งนั้น
ฉะนั้นจึงพยายามคิดถึงสิ่งที่เป็นกลางๆ
เช่น ลมหายใจเข้า ลมหายใจออก
คิดแล้วเป็นกลางๆ ใจสงบ

การระลึกถึงลมหายใจเข้า ลมหายใจออก
ทำให้ใจสงบ มีความรู้สึกเป็นกลางๆ ไม่ยินดี ไม่ยินร้าย

เพราะฉะนั้น ท่านจึงให้เจริญกรรมฐาน
นึกถึงลมหายใจเข้า ลมหายใจออกบ่อยๆ เป็นอารมณ์กลางๆ
ลมหายใจเข้านึกพุท ลมหายใจออกนึกโธ
นึกถึงลมหายใจได้มากเท่าไร จิตก็สงบมากเท่านั้น
ไม่ร้อน ทำบ่อยๆ จะทำเพียง 10 นาที 15 นาทีก็ตาม

พยายามทำบ่อยๆ พยายามเจริญให้มาก
อารมณ์ของเราก็จะค่อยๆ เย็น ไม่ร้อน ใจไม่ร้อน ใจเย็น
จิตที่ไม่สงบมักจะมีอารมณ์ร้อน ยินดี ยินร้าย
ติดอารมณ์ อารมณ์ที่พอใจ อารมณ์ที่ไม่พอใจ
เราก็เป็นทุกข์ ถ้าเรามีกรรมฐาน จิตก็สงบ


(มีต่อ 6)

ปกติร่างกายเราก็ทำงานสารพัดอย่าง
แต่เราไม่ค่อยฝึกจิตของเราให้ทำงาน
ในฐานะชาวพุทธเราต้องรู้จักวิธีที่จะทำให้จิตทำงานอย่างถูกต้อง
การดูลมหายใจเข้า ลมหายใจออก
พยายามระลึกถึงลมอย่างเดียว ก็เป็นวิธีที่ทำได้ง่ายๆ
การออกกำลังกาย เราต้องวิ่ง
ถ้าต้องการให้สุขภาพแข็งแรง เราต้องวิ่ง ต้องเคลื่อนไหว

สำหรับจิตใจก็ตรงกันข้าม ต้องหยุด พยายามหยุดคิด
เรื่องอดีต เรื่องอนาคต ปล่อยวางไว้ก่อน
ระลึกถึงลมหายใจเข้า ลมหายใจออก ลมหายใจเข้า ลมหายใจออก
หน้าที่ของเราคือเฝ้าดูลมหายใจเฉยๆ

เฝ้าเฉยๆ ไม่ต้องตามลมหายใจ
เหมือนยามเฝ้าประตูที่โรงแรมใหญ่ๆ ก็ยืนเฝ้าประตูเฉยๆ
ใครจะมาก็เปิดประตู ใครจะไปก็ปิดประตู
เปิด-ปิด เปิด-ปิด อยู่อย่างนั้น

การเจริญอานาปานสติก็เหมือนกัน
เราก็อยู่ที่จุดหนึ่งที่ลมสัมผัส ที่ปลายจมูกก็ได้ ที่หน้าอกก็ได้
ลมสัมผัสที่ไหนที่เรามีความรู้สึกมากที่สุด ก็ดูอยู่ที่จุดนั้น
ปกติลมหายใจก็สัมผัสที่จมูก ผ่านหน้าอก ไปที่ท้อง
จากท้องก็ผ่านหน้าอก กลับมาที่จมูก
หายใจเข้า หายใจออก เราก็ทำไปเรื่อยๆ ค่อยๆ ดูลมสัมผัสที่ไหน
ให้เราพยายามหาที่จุดใดจุดหนึ่ง แล้วก็อยู่ ณ ที่จุดนั้น
อยู่ที่จุดใดจุดหนึ่งที่เราเลือก ไม่ต้องตามลม
เพียงแต่ระลึก และสังเกตลมสัมผัส

เอาสายตา หู ความรู้สึกทุกอย่าง รวบรวมไว้ที่นั่น
หลับตาอยู่ แต่ก็ลักษณะเหมือนกับมีสายตา เอาไว้ที่นั่น
หู ก็เอาไว้ที่นั่น ความรู้สึก ก็เอาไว้ที่นั่น
พยายามรวบรวมทุกสิ่งทุกอย่างไว้ที่นั่น
รวบรวมจิตไว้ที่นั่น จิตก็ค่อยๆ เป็นสมาธิ

ลมหายใจก็ค่อยๆ เบาลง หายใจเบาๆ ช้าๆ กายนั่งสบาย
รวบรวมความรู้สึกไว้ที่จุดหนึ่งได้ ก็เบากายเบาใจ จิตก็ไม่คิดอะไร
ก็เริ่มเกิดกรรมฐาน สงบ อย่างน้อยก็จิตสงบ
สงบธรรมดาๆ ก็ใช้ได้ เรียกว่าใจเป็นศีล คือใจปกติ
ใจที่ไม่ยินดียินร้าย ไม่ฟุ้งซ่าน ใจสงบธรรมดาๆ ก็เริ่มต้นใช้ได้แล้ว

ถ้าเรารวบรวมเพ่งดูจุดใดจุดหนึ่ง เริ่มกายเบาใจเบา ศีลก็เริ่มกลายเป็นสมาธิขึ้น สติก็เหมือนกัน สติเพื่อให้เกิดศีลดีเป็นสติหยาบๆ เมื่อเรามีสติใจก็สงบ ทีนี้เพื่อให้สติละเอียดขึ้น ให้มีความเพียรจับสิ่งที่เล็กๆ จุดใดจุดหนึ่ง เมื่อจับได้ ก็เริ่มเป็นสมาธิ สมาธิจะตั้งมั่นยิ่งขึ้นโดยอาศัยสติ หรือจะเรียกว่าสติกลายเป็นสมาธิก็ได้

อันนี้ให้เราทำบ่อยๆ อย่างน้อยๆ เช้าๆ ก่อนทำอะไรทุกสิ่งทุกอย่าง ก็ทำใจให้สงบก่อน ปกติทำสมาธิง่ายที่สุดก็ตอนเช้า หลังจากที่นอนพักผ่อนเต็มที่สบายแล้ว ตื่นขึ้นทำความสะอาดร่างกาย ก่อนลงมือทำงาน เราก็ทำใจสงบเท่าที่จะสงบได้ ถ้าตอนเช้าใจสงบได้ วันนั้นก็สงบทั้งวัน วันนั้นจะเป็นวันดี ถ้าวันนั้นเช้าๆ ใจไม่ดีเสียแล้ว วันนั้นก็มีเรื่องไม่สงบ ไม่ดีตลอดวัน

เรื่องอานาปานสตินั้น ก็ต้องทำบ่อยๆ ถ้าตอนเช้าทำได้สักครึ่งชั่วโมงก็ดี หรือบางทีตอนรับประทานอาหารเช้า ดื่มกาแฟบ้าง อะไรบ้าง ถ้ามีเวลาก็นั่งเก้าอี้ ดูลมหายใจเข้า หายใจออกสัก 5 นาที หรือขณะที่นั่งรถจะไปไหนก็ตาม ถ้าเราไม่ต้องขับรถเอง ก็ดูลมหายใจเข้า ลมหายใจออก

ก่อนที่จะทำงาน ก่อนที่จะเปิดหนังสืออ่าน หรืออ่านหนังสือเหนื่อยแล้ว ก็กลับมาหาตัวบ่อยๆ คือกลับมาดูลมหายใจบ่อยๆ ดูลมหายใจเข้า ลมหายใจออก ก่อนที่จะโทรศัพท์ไปหาใคร ก็ดูลมหายใจเข้า ลมหายใจออก ถ้าเกิดมีอะไรทำให้ตื่นเต้น อารมณ์ไม่ดี เครียด ก็ดูลมหายใจเข้า ลมหายใจออก

เกิดความกลัว เกิดความรู้สึกผิดปกติ ยินดี ยินร้าย หงุดหงิด น้อยใจ เสียใจ รู้สึกว่าจิตใจเริ่มผิดปกติ ก็กลับมาหาตัว คือกลับมาหาลมหายใจเข้า ลมหายใจออก กลับมาหาตัวระงับความรู้สึก ทำให้เป็นนิสัย ทำบ่อยๆ เท่าที่จะทำได้ จนเป็นนิสัย ถ้ามีอะไรผิดปกติปุ๊บ ก็ดูลมหายใจเข้า ลมหายใจออก ทำอย่างนี้เราก็จะ ไม่ติดอารมณ์


(มีต่อ 7)

ปกติเรามักจะติดอารมณ์
อารมณ์ที่พอใจ อารมณ์ที่ไม่พอใจ จิตมันก็คิด ครุ่นคิดๆๆๆ อยู่อย่างนั้น
ถ้าเราทำสมาธิบ่อยๆ ให้มีกรรมฐาน ให้จิตมีงานทำ ไม่ให้จิตตกงาน
คนตกงานก็อดอยากใช่ไหม มีหลายคนตกงาน ไม่มีรายได้ อดๆ อยากๆ

จิตก็เหมือนกัน จิตที่ไม่สงบเลย ก็เหมือนจิตที่ตกงาน ต้องอดๆ อยากๆ
จิตใจจะดีหรือไม่ดีแล้วแต่อารมณ์ที่มากระทบ
พอใจก็ดีใจ ไม่พอใจก็ปรุงไปในทางที่ไม่พอใจ
แล้วแต่อารมณ์จะพาไป ก็เลยไม่เป็นตัวของตัวเอง

ถ้าเราไม่มีกรรมฐาน เราก็ไม่เป็นตัวของตัวเอง
กลายเป็นทาสของอารมณ์ ใครพูดดีก็ดีใจ ใครพูดไม่ดีก็เสียใจ

สังคมทุกวันนี้ เรื่องไม่ดีก็มีมาก โดยมากจะมีแต่เรื่องไม่ดี
เราก็เลยอารมณ์ไม่ดีทั้งวัน เราก็ทุกข์มาก
ถ้าจิตไม่ได้ฝึก ปล่อยไปตามอารมณ์ ก็ทุกข์มาก
เพราะเรื่องที่จะทำให้เราสบายใจนั้นมีน้อย
เรื่องที่ไม่สบายใจมีมาก ก็เลยกลายเป็นคนทุกข์มาก

เพราะฉะนั้นเราควรฝึกจิต เจริญกรรมฐานบ่อยๆ
ในที่สุดจิตก็จะอยู่ที่ตัวเรา เรียกว่า เราเป็นตัวของตัวเองได้ ไม่หวั่นไหว
เขาจะพูดดีทำให้เรายินดี ก็บอกว่า “พอๆ”
แล้วกลับมาลมหายใจเข้า ลมหายใจออก ตัวเราเป็นกลางๆ

เมื่อกระทบอารมณ์ที่ไม่พอใจ โกรธ เกิดความรู้สึกไม่พอใจ
ก็ท่องคาถาว่า “ดีๆ” แล้วก็กลับมาลมหายใจเข้า ลมหายใจออก ความรู้สึกเป็นกลางๆ
พยายามอยู่กับตัวเรา ไม่หวั่นไหวไปตามอารมณ์ที่มากระทบ
อันนี้ก็ได้ผลดีเหมือนกัน

ใครพูดไม่ถูกใจ เกิดวิภวตัณหา จิตก็ปรุงไปแต่งไป
ทำให้เกิดอารมณ์ จิตเริ่มเกิดความไม่พอใจ
ก็บอกว่า “ดีๆ” แล้วก็ปล่อย
เขาจะพูดอย่างไรก็ปล่อยให้พูด
เรารีบกลับมาดูลมหายใจเข้า ลมหายใจออก เป็นกลางๆ

ถ้าเกิดวิภวตัณหา คิดว่าเขาไม่น่าพูด เขาไม่น่าทำ
โทสะก็เกิด ยินร้ายก็เกิด
ถ้าปล่อยไปสักระยะหนึ่ง ใจเราจะร้อน
ถ้าเรากำหนดรู้ทันอารมณ์ ก็บอกว่า “ดีๆ ๆ ๆ” แล้วปล่อย
เขาคิดอย่างไร พูดอย่างไร เรื่องของเขา

หน้าที่ของเราคือ กลับมาดูลมหายใจเข้า ลมหายใจออก ทำใจเป็นกลางๆ
ไม่ต้องห้ามเขา ถ้าเราคิดจะห้ามเขา ไม่ให้พูดอย่างนั้นอย่างนี้
มันก็เหนื่อย ใจเราก็ร้อนไปด้วย ถ้าเราเข้าใจ ก็ปล่อย
เขาคิดอย่างไร ก็เป็นสิทธิ์ของเขา เขาอยากพูดอย่างไรก็ปล่อยเขา

ถ้าเราทำใจกว้างๆ อย่างนี้ ก็ง่ายขึ้น เราก็สบาย
เรามีธรรมะ หรือไม่มีธรรมะ ก็อยู่ตรงนี้
พูดง่ายๆ ก็คือ ถ้าเขาพูดนินทาเรา ถ้าเราทำใจได้ เราก็มีธรรมะ
ถ้าจิตใจเราอ่อนไหว นั่นก็เป็นจิตธรรมดา จิตปุถุชน จิตที่ไม่มีธรรมะ

เพราะฉะนั้น ให้พยายามต่อสู้ที่ใจเรานี่แหละ พยายามพิจารณาดู
ถ้าเกิดอารมณ์โทสะ บอกว่า “ดีๆ ๆ ๆ” ก็ไม่มีเรื่องอะไร
ถ้าเกิดความรู้สึกยินดี ก็บอกว่า “พอๆ ๆ ๆ”

ในที่สุดเราก็อยู่กับพอดี พอดี นั่นแหละ
เหมือนกับเราเจริญกรรมฐาน ระลึกถึงลมหายใจเข้า ลมหายใจออก
ความรู้สึกเป็นกลางๆ ความรู้สึกพอดี พอดี
อันนี้เป็น “ที่อยู่” ของเรา
เราก็พยายามเจริญกรรมฐานให้มากๆ เท่าที่จะทำได้
รู้จักลมหายใจเข้า ลมหายใจออก
นี่เป็นการเริ่มต้นของการปฏิบัติกรรมฐานนะ

ค่อยๆ ระวัง เมื่อเราลืมตา เห็นอะไร กระทบอะไร ให้ค่อยๆ ดู
ทันทีที่เกิดความรู้สึกยินดี หรือยินร้าย พอจิตใจรู้ความรู้สึกให้เริ่มตั้งสติ
ยินดีก็ “พอ” ยินร้ายก็ “ดี”
พยายามรักษาความรู้สึกเป็นข้อวัตรของเรา
เรียกว่าเราดำเนินชีวิตตามทางสายกลาง
มัชฌิมาปฎิปทา คือไม่ยินดี ไม่ยินร้าย



..................... เอวัง .....................

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

ประวัติและปฏิปทาพระอาจารย์มิตซูโอะ คเวสโก
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=13&t=20086

รวมคำสอนพระอาจารย์มิตซูโอะ คเวสโก
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=7&t=38514

วัดป่าสุนันทวนาราม-มูลนิธิมายา โคตมี และแผนที่
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=24&t=20076

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *